Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 283/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 czerwca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Myszka (przewodniczący)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
SSN Andrzej Wróbel
w sprawie z powództwa G. C.
przeciwko RUCH S.A. z/s w W. Oddział K. w B.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 czerwca 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 7 maja 2008 r.,
1) oddala skargę kasacyjną;
2) zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.350
zł (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 7
maja 2008 r. oddalił apelację strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu
Pracy w B. z dnia 18 stycznia 2008 r. zasądzającego od RUCH S.A. Oddziału K. w
B. na rzecz powoda G. C. kwotę 110.000 zł tytułem odszkodowania.
Sąd drugiej instancji zaakceptował ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego,
zgodnie z którymi powód był pracownikiem strony pozwanej od 10 sierpnia 1993 r.
do 12 października 2006 r., zajmując ostatnio stanowisko referenta w Dziale
Rozliczeń i Windykacji. Pismem z dnia 12 października 2006 r. pozwana rozwiązała
z powodem umowę o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia
podstawowych obowiązków pracowniczych, co polegało na nieprzekazaniu
pracodawcy wiadomości o działaniu na jego szkodę przez pracownicę A. W..
Prawomocnym wyrokiem z dnia 11 czerwca 2007 r. Sąd Rejonowy w B. zasądził od
pozwanej na rzecz powoda kwotę 6.450 zł tytułem odszkodowania za
nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę. Pismem z dnia 8 listopada 2007 r.
pozwana zaproponowała powodowi zatrudnienie na dotychczasowych warunkach
pracy i płacy, na co powód nie wyraził zgody, wskazując na brak zaufania co do
rzetelności tej oferty.
Z ustaleń Sądu pierwszej instancji wynikało nadto, że w dniu 13 czerwca 2005
r. strona pozwana zawarła ze Związkiem Zawodowym Pracowników i Sprzedawców
„Ruch” S.A. porozumienie w sprawie zakończenia sporu zbiorowego, którym
wprowadzono instrumenty prawne mające na celu zabezpieczenie załogi przed
utratą pracy (art. 1 § 3). Gwarancją zatrudnienia nie byli objęci, między innymi,
pracownicy, z którymi rozwiązano umowę o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 i 2
k.p. i prawidłowość tej czynności została potwierdzona prawomocnym wyrokiem
sądowym (art. 1 § 5 pkt 3). Na mocy art. 2 § 1 ust. 1 lit. a porozumienia,
pracownikom o stażu pracy wynoszącym powyżej 7 lat zagwarantowano
zatrudnienie przez 68 miesięcy, a w art. 2 § 2 tego porozumienia przyjęto, że nie
stanowi naruszenia gwarancji rozwiązanie umowy o pracę z osobą, której
wypłacono odszkodowanie w wysokości stanowiącej iloczyn pełnych miesięcy
kalendarzowych pozostałych do końca okresu gwarancji zatrudnienia i
wynagrodzenia miesięcznego brutto danego pracownika.
3
Sąd odwoławczy wskazał, że porozumienie z dnia 13 czerwca 2005 r. jest
źródłem prawa pracy w rozumieniu art. 9 k.p. Na jego podstawie zagwarantowano
powodowi, jako pracownikowi o stażu dłuższym niż 7 lat, zatrudnienie przez 68
miesięcy od dnia wejścia w życie porozumienia, co nastąpiło 13 czerwca 2005 r. Od
tego dnia do chwili rozwiązania z powodem umowy o pracę upłynęło 16 miesięcy,
wobec czego gwarancja zatrudnienia obejmowała jeszcze 52 miesiące.
Prawomocnym wyrokiem Sądu stwierdzono bezprawność rozwiązania z powodem
umowy o pracę bez wypowiedzenia, czego konsekwencją jest konieczność
uznania, iż nie zachodziła żadna z okoliczności wyłączających w myśl
porozumienia gwarancję zatrudnienia. W takiej sytuacji Sąd pierwszej instancji
prawidłowo przyjął, iż zgodnie z art. 2 § 2 porozumienia pracownikowi przysługuje
odszkodowanie w wysokości ustalonej w sposób przewidziany jego przepisami.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego wywiodła strona pozwana i
opierając ją na podstawie naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię
art. 1 § 5 pkt 3 porozumienia w związku z art. 1 § 2 i art. 1 § 3 porozumienia oraz
niewłaściwe zastosowanie art. 2 § 2 ust. 1 porozumienia, wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, między innymi, że prawidłowe odczytanie
treści przepisu art. 1 § 5 pkt 3 porozumienia nie jest możliwe bez sięgnięcia do
wcześniejszych postanowień, w szczególności do art. 1 § 2 i § 3 porozumienia. Z
zawartych tam zapisów wynika, że celem porozumienia jest zabezpieczenie
pracowników pozwanej przed utratą pracy w związku z procesem komercjalizacji
spółki, a jednym z instrumentów prawnych służących temu celowi jest gwarancja
zatrudnienia. Gwarancja zatrudnienia nie ma zatem charakteru bezwzględnego w
tym sensie, że w okresie jej obowiązywania nie wolno w ogóle rozwiązać z
pracownikiem umowy o pracę, lecz ma charakter względny, tzn. nie dopuszcza
rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem w związku z procesem komercjalizacji
spółki. Nie każde zatem rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem bez
wypowiedzenia w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p., które zostało następnie uznane przez
Sąd za niezgodne z prawem, ale tylko takie, które zostało uznane za wadliwe z
tego względu, że prawdziwą przyczyną rozwiązania umowy o pracę w tym trybie
4
były zdarzenia związane z komercjalizacją pozwanej spółki, które doprowadziły do
utraty pracy przez pracownika, uprawnia tę osobę do żądania odszkodowania. Z
akt sprawy rozpoznawanej przez Sąd Rejonowy w B., wynika zaś, że przyczyna
rozwiązania umowy o pracę z powodem, aczkolwiek nieuzasadniona, nie miała
żadnego związku z procesem komercjalizacji spółki, co dowodzi błędnej wykładni
art. 1 § 5 pkt 3 w związku z art. 1 § 2 i § 3 porozumienia dokonanej przez Sąd
drugiej instancji. Konsekwencją błędnej wykładni wskazanych przepisów jest
niewłaściwe zastosowanie art. 2 § 2 ust. 1 porozumienia, albowiem powodowi nie
przysługiwało odszkodowanie za naruszenie gwarancji zatrudnienia.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną powód wniósł o jej oddalenie w całości
oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.
W sprawie jest niesporne, że w dniu 13 czerwca 2005 r. pracodawca „RUCH”
S.A. reprezentowany przez zarząd zawarł ze Związkiem Zawodowym Pracowników
i Sprzedawców „RUCH” S.A. porozumienie w sprawie zakończenia sporu
zbiorowego nazwane pakietem instrumentów stabilizacji i rozwoju spółki w zakresie
spraw pracowniczych. Przepis art. 1 § 2 tego porozumienia wprowadził dla
pracowników tzw. gwarancję zatrudnienia, która „w związku z zamierzeniami
wynikającymi z faktu komercjalizacji spółki”, obok gwarancji trwałości stosunku
pracy oraz gwarancji płacy, stanowiła „właściwy instrument rozwoju „RUCH” S.A. w
zakresie spraw pracowniczych, tworzący atmosferę wzajemnego zaufania i
bezpieczeństwa pracy oraz bezpieczeństwa socjalnego dla pracowników” spółki.
Gwarancja zatrudnienia została sformułowana jako zobowiązanie strony pozwanej
do nierozwiązywania umów o pracę z pracownikami przez okres wskazany w art. 2
§ 1 pakietu, którego długość uzależniona była od stażu pracy danej osoby, z innych
przyczyn niż: wypowiedzenie umowy o pracę lub jej rozwiązanie bez
wypowiedzenia przez pracownika, porozumienie stron, rozwiązanie umowy z
pracownikiem bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 i 2 k.p. (jeżeli
prawidłowość tego rozwiązania została potwierdzona prawomocnym wyrokiem
sądowym), osiągnięcia wieku emerytalnego i nabycia uprawnień emerytalnych,
spełnienia warunków do nabycia prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do
5
pracy, a także wygaśnięcia umowy lub stosunku pracy (art. 1 § 5). Ujmując inaczej
istotę gwarancji zatrudnienia, stwierdzić należy, iż wykluczona została możliwość
rozwiązania stosunku pracy z innych przyczyn i w innym trybie niż określone w art.
1 § 5 porozumienia. Wbrew twierdzeniom skarżącego nie ma zatem żadnych
podstaw do uznania, iż gwarancja zatrudnienia odnosiła się do braku możliwości
rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę jedynie z przyczyn „związanych z
procesem komercjalizacji spółki”. Z treści art. 2 § 1 porozumienia jednoznacznie
bowiem wynika, iż pracownikom zapewnia się pozostawanie przez określony czas
w zatrudnieniu, chyba że zajdą okoliczności przewidziane w jego art. 1 § 5,
zawierającym zamknięty katalog sposobów oraz przyczyn ustania stosunku pracy,
których gwarancja zatrudnienia nie obejmuje, i nie wymieniającym rozwiązania
umowy o pracę z pracownikiem (za wypowiedzeniem, czy bez wypowiedzenia) z
innych przyczyn niż „związane z komercjalizacją spółki”. Do żadnych innych
rezultatów niż wynikające z wykładni językowej powyżej przytoczonych przepisów
nie może doprowadzić odwołanie się do „całokształtu zapisów porozumienia,
ujawniających intencje i zamiar stron oraz cel porozumienia”, w szczególności zaś
do treści art. 1 § 2 i § 3 porozumienia. Ze stwierdzenia, iż gwarancja zatrudnienia
jest jednym z właściwych instrumentów rozwoju „RUCH” S.A. w zakresie spraw
pracowniczych w związku z zamierzeniami wynikającymi z faktu komercjalizacji
spółki nie można bowiem wyprowadzić wniosku, iż gwarancja zatrudnienia dotyczy
rozwiązania stosunku pracy „w związku z procesem komercjalizacji”. Ten ogólny
przepis odnosi się nie tylko do gwarancji zatrudnienia, ale i do pozostałych
instrumentów stabilizacji, szczegółowo uregulowanych w innych przepisach
porozumienia, z których treści nie wynika, ażeby trwałość stosunku pracy, czy też
gwarancja płacy były w jakikolwiek sposób uzależnione od przyczyny mającej swoje
źródło „w procesie komercjalizacji spółki”. Wręcz przeciwnie, przekształcenie
umowy o pracę zawartej na czas określony dłuższy niż 12 miesięcy w umowę o
pracę zawartą na czas nieokreślony dotyczy każdego pracownika, który złoży
pracodawcy stosowny wniosek (art. 1 § 4), a niedopuszczalność dokonywania w
okresie gwarancji zatrudnienia zmian na niekorzyść pracownika warunków
wynagradzania i innych świadczeń wynikających z umowy nie jest warunkowana
żadnymi przyczynami związanymi z komercjalizacją (art. 4). Nie ma zatem żadnych
6
podstaw do uznania, że przepisy porozumienia zabezpieczają pracowników jedynie
przed niekorzystnym wpływem na ich stosunek pracy takich czynności, których
podłożem jest proces komercjalizacji, a zatem nie można stwierdzić, iż wykładnia
art. 1 § 5 tego porozumienia prowadząca do stwierdzenia braku po stronie
pracodawcy możliwości rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy w innym trybie
i z innych przyczyn niż wynikające z tego przepisu jest sprzeczna z intencjami, czy
zamierzeniami stron tego porozumienia.
Niezależnie od powyższego, wskazać należy, iż przyjęcie wykładni
proponowanej przez skarżącego prowadzić by musiało do uznania za całkowicie
zbędne tych zapisów porozumienia, które dotyczą wyłączenia gwarancji
zatrudnienia w sytuacji ustania stosunku pracy z przyczyn, które nie mogą być
związane z „procesem komercjalizacji”, jak rozwiązanie umowy o pracę bez
wypowiedzenia z winy pracownika, czy wygaśnięcie umowy o pracę lub stosunku
pracy, co kłóciłoby się z założeniem racjonalnego ustawodawcy. Niejasne stałoby
się również, czego w ogóle dotyczy gwarancja zatrudnienia, skoro w momencie
podpisywania porozumienia pozwana była skomercjalizowaną spółką Skarbu
Państwa (§ 1 porozumienia), w związku z czym proces komercjalizacji był już
zakończony, a tym samym rozwiązanie umowy o pracę „w związku z procesem
komercjalizacji spółki” nie mogłoby mieć miejsca.
Sąd odwoławczy nie dokonał zatem błędnej wykładni art. 1 § 5 w związku z
art. 1 § 2 i § 3 porozumienia, stwierdzając iż gwarancję zatrudnienia narusza
rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę w innym trybie, czy też z innych
przyczyn niż wymienione enumeratywnie w art. 1 § 5, która to sytuacja stała się
udziałem powoda. Strona pozwana rozwiązała bowiem z nim umowę o pracę bez
wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p., naruszając przepisy o
rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, skutkiem czego prawomocnym
wyrokiem Sądu zasądzone zostało na rzecz pracownika odszkodowanie. Nie
zaszedł więc przypadek wynikający z art. 1 § 5 pkt 3 porozumienia (rozwiązanie
umowy o pracę na zasadzie art. 52 § 1 pkt 1 k.p., którego prawidłowość została
potwierdzona prawomocnym wyrokiem sądowym), ani żaden inny z wymienionych
w tym paragrafie.
7
Od chwili wejścia w życie porozumienia (13 czerwca 2005 r.) do dnia ustania
stosunku pracy łączącego strony postępowania (12 października 2006 r.) upłynęło
16 miesięcy, a zatem do końca gwarantowanego powodowi okresu zatrudnienia
pozostały jeszcze 52 miesiące (art. 2 § 1 ust. 1 lit. a porozumienia). Zgodnie z art. 2
§ 2 ust. 1 porozumienia pracownikowi przysługiwało w takiej sytuacji
odszkodowanie liczone w sposób określony w porozumieniu, a tym samym nie ma
podstaw do uznania, iż Sąd drugiej instancji nieprawidłowo zastosował ten przepis
do ustalonego w sprawie stanu faktycznego.
Z tych względów Sąd Najwyższy z mocy art. 39814
k.p.c. oraz art. 39821
w
związku z art. 108 § 1, art. 98 i 99 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
/tp/