Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 23 czerwca 2009 r.
III UZ 4/09
Niedołączenie do skargi kasacyjnej pełnomocnictwa dla adwokata lub
radcy prawnego, który skargę sporządził i wniósł do sądu, stanowi brak for-
malny pisma procesowego (art. 126 § 3 k.p.c.) podlegający usunięciu przez we-
zwanie do złożenia pełnomocnictwa (art. 3986
§ 1 k.p.c.).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Zbigniew Korzeniowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 czerwca
2009 r. sprawy z odwołania Zofii S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziału w J. z udziałem zainteresowanej Gminy w J.R. o podleganie pracownicze-
mu ubezpieczeniu społecznemu, na skutek zażalenia odwołującej się na postano-
wienie Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 18 marca 2009 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyro-
kiem z 12 grudnia 2008 r. [...] oddalił apelację wnioskodawczyni Zofii S. od wyroku
Sądu Okręgowego w Krośnie z 19 sierpnia 2008 r. [...].
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego wniósł w imieniu wniosko-
dawczyni jej pełnomocnik. Sąd Apelacyjny postanowieniem z 18 marca 2009 r. od-
rzucił skargę kasacyjną. Sąd Apelacyjny stwierdził, że pełnomocnik wnioskodaw-
czyni, wnosząc skargę kasacyjną, działał na podstawie pełnomocnictwa ogólnego
udzielonego mu 10 kwietnia 2006 r. do prowadzenia sprawy z odwołania od decyzji
ZUS Oddziału w J. wydanej 6 listopada 2005 r. Zakres umocowania pełnomocnika
procesowego określa art. 91 k.p.c. Obejmuje ono upoważnienie do podejmowania
wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych, także dotyczących za-
bezpieczenia i egzekucji, udzielenia dalszego pełnomocnictwa, odbioru kosztów pro-
2
cesu od strony przeciwnej oraz zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia i uznania
powództwa, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w pełnomocnictwie. Jak wynika
z wykładni art. 91 k.p.c., dokonanej przez Sąd Najwyższy w uchwale z 5 czerwca
2008 r., III CZP 142/07 (OSNC 2008 nr 11, poz. 122), której nadano moc zasady
prawnej, zakresem pojęcia „czynności procesowe łączące się ze sprawą” nie są ob-
jęte czynności związane z nadzwyczajnymi środkami prawnymi, przysługującymi od
prawomocnych orzeczeń. Zatem pełnomocnictwo procesowe nie obejmuje z mocy
samego prawa umocowania do wniesienia skargi kasacyjnej i udziału w postępowa-
niu kasacyjnym. Do sporządzenia skargi kasacyjnej niezbędne jest pełnomocnictwo
umocowujące do występowania przed Sądem Najwyższym, udzielone przed jej
wniesieniem. Sąd Apelacyjny uznał, że przedłożone pełnomocnictwo nie było wystar-
czające do wniesienia nadzwyczajnego środka zaskarżenia, jakim jest skarga kasa-
cyjna i odrzucił skargę kasacyjną na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. jako z innych przy-
czyn niedopuszczalną.
Zażalenie na postanowienie Sądu Apelacyjnego wniósł pełnomocnik wniosko-
dawczyni, zarzucając naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 3986
§
1 i 2 k.p.c., przez odrzucenie skargi kasacyjnej skarżącej z powodu nieprzedłożenia
pełnomocnictwa uprawniającego do wniesienia skargi w jej imieniu bez uprzedniego
wezwania do usunięcia tego braku w zakreślonym terminie. W uzasadnieniu zażale-
nia pełnomocnik skarżącej podniósł, że Sąd drugiej instancji błędnie uznał, iż niedo-
chowanie wymagań formalnych określonych w art. 3984
§ 2 k.p.c., a takim brakiem
jest niedołączenie pełnomocnictwa do wniesienia skargi kasacyjnej (art. 126 § 3
k.p.c.), nie może zostać uzupełnione. Zgodnie z art. 3986
§ 1 k.p.c., jeżeli skarga ka-
sacyjna nie spełnia wymagań przewidzianych w art. 3984
§ 2 k.p.c., przewodniczący
w sądzie drugiej instancji wzywa skarżącego do usunięcia braków w terminie tygo-
dniowym pod rygorem odrzucenia skargi, a odrzucenie skargi następuje dopiero
wtedy, gdy braków skargi nie usunięto w terminie. Pełnomocnik skarżącej podkreślił,
że tylko wymagania skargi kasacyjnej wymienione enumeratywnie w art. 3984
§ 1
k.p.c. nie mogą zostać uzupełnione i brak jednego z tych elementów konstrukcyjnych
prowadzi do odrzucenia skargi przez sąd drugiej instancji a limine, bez wezwania do
ich uzupełnienia. Braku pełnomocnictwa do wniesienia skargi kasacyjnej nie zalicza
się do elementów niepodlegających uzupełnieniu, wymienionych w art. 3984
§ 1
k.p.c. Jest to zwykły brak usuwalny w trybie art. 3986
§ 1 k.p.c. w związku z art. 3984
§ 2 k.p.c. Dopiero po bezskutecznym upływie terminu wyznaczonego do uzupełnie-
3
nia braków sąd ma obowiązek odrzucić skargę. Taki tryb postępowania jest po-
wszechnie stosowany, co potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego (por. między
innymi postanowienia z 11 maja 1998 r., II UZ 30/98, OSNAPiUS 1999 nr 16, poz.
530, z 19 listopada 1998 r., III CZ 133/98, OSNC 1999 nr 4, poz. 86, z 1 czerwca
1999 r., II UZ 61/99, OSNAPiUS 2000 nr 20, poz. 770), w których Sąd Najwyższy
uznał, że brak dołączenia do pisma procesowego pełnomocnictwa upoważniającego
do zastępowania strony w postępowaniu kasacyjnym jest brakiem formalnym podle-
gającym uzupełnieniu, a dopiero gdy nie zostanie on uzupełniony w terminie, powo-
duje to konieczność odrzucenia skargi kasacyjnej. Sąd drugiej instancji odrzucił
skargę kasacyjną bez uprzedniego wezwania strony do uzupełnienia braku, a tym
samym uniemożliwił skarżącej jego uzupełnienie, co stanowiło naruszenie prawa
procesowego i ograniczenie praw skarżącej do obrony.
Pełnomocnik skarżącej wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w
całości i zasądzenie na rzecz skarżącej kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione. Zgodnie z treścią art. 3984
§ 2 k.p.c., obowiązują-
cą w dniu 18 marca 2009 r. (czyli w dniu wydania przez Sąd Apelacyjny postanowie-
nia odrzucającego skargę kasacyjną wnioskodawczyni), skarga kasacyjna - oprócz
spełnienia innych wymagań przewidzianych w tym przepisie - powinna była czynić
zadość wymaganiom przewidzianym dla każdego pisma procesowego. Było to ode-
słanie do ogólnych przepisów o pismach procesowych.
Wymagania, jakim powinna odpowiadać skarga kasacyjna, przewidziane w
art. 3984
k.p.c., podzielone zostały na dwie kategorie. W paragrafie pierwszym zo-
stały określone szczególne wymagania konstrukcyjne stawiane skardze kasacyjnej
jako nadzwyczajnemu środkowi zaskarżenia, zaś w paragrafie drugim - te, które po-
winno spełniać każde pismo procesowe. Wymagania skargi kasacyjnej ustanowione
w art. 3984
§ 1 k.p.c. nie mogą być uzupełnione, a skarga niespełniająca któregokol-
wiek z nich podlega odrzuceniu a limine, bez wzywania do uzupełniania jej braków.
Natomiast mogą zostać uzupełnione w zwykłym trybie wymagania formalne skargi
kasacyjnej przewidziane w art. 3984
§ 2 k.p.c. Konsekwencje rozgraniczenia tych
wymagań określa art. 3986
k.p.c. Wymagania, jakie ma spełniać każde pismo proce-
sowe, w tym również skarga kasacyjna, zostały określone w art. 126 k.p.c., gdzie w §
4
3 przewidziano, że do pisma procesowego należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli
pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.
W niniejszej sprawie skarga kasacyjna została złożona z zachowaniem przy-
musu adwokacko-radcowskiego (skargę sporządził, podpisał i wniósł pełnomocnik
będący radcą prawnym), jednakże z naruszeniem wymagania dotyczącego każdego
pisma procesowego, odnoszącego się do obowiązku dołączenia pełnomocnictwa
procesowego. Słusznie powołał się Sąd Apelacyjny na tezę i uzasadnienie uchwały
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, mającej moc zasady prawnej, podjętej 5
czerwca 2008 r., III CZP 142/07 (OSNC 2008 nr 11, poz. 122), według której pełno-
mocnictwo procesowe nie obejmuje z samego prawa umocowania do wniesienia
skargi kasacyjnej i udziału w postępowaniu kasacyjnym. Pełnomocnictwo ogólne
udzielone pełnomocnikowi wnioskodawczyni do prowadzenia sprawy z jej odwołania
od decyzji ZUS wygasło z chwilą wydania przez Sąd Apelacyjny prawomocnego wy-
roku, ponieważ w jego pierwotnej treści nie zostało wyraźnie przewidziane, że peł-
nomocnik procesowy został ustanowiony od początku także do reprezentowania
strony w postępowaniu kasacyjnym, w tym do sporządzenia i wniesienia skargi kasa-
cyjnej.
Treść znajdującego się w aktach sądowych pełnomocnictwa procesowego z
10 kwietnia 2006 r., upoważniającego pełnomocnika jedynie do prowadzenia sprawy
z odwołania od decyzji organu rentowego, oraz brak dołączenia do skargi kasacyjnej
stosownego pełnomocnictwa dla radcy prawnego do wniesienia skargi i występowa-
nia w postępowaniu kasacyjnym, stanowiły - w ocenie Sądu Apelacyjnego - podsta-
wę do uznania, że skarga jest dotknięta brakiem nieusuwalnym, niepodlegającym
uzupełnieniu w trybie przewidzianym w art. 3986
§ 1 k.p.c., a w konsekwencji skarga
podlega odrzuceniu. Pogląd Sądu Apelacyjnego został słusznie zakwestionowany w
zażaleniu wniesionym w imieniu wnioskodawczyni. Brak w postaci niedołączenia do
skargi kasacyjnej pełnomocnictwa dla radcy prawnego do sporządzenia i wniesienia
skargi kasacyjnej oraz reprezentowania strony w postępowaniu kasacyjnym jest
zwykłym brakiem formalnym podlegającym uzupełnieniu w trybie przewidzianym do
usuwania braków formalnych pism procesowych. Oznacza to, że przewodniczący w
Sądzie Apelacyjnym powinien był wezwać pełnomocnika wnioskodawczyni o uzupeł-
nienie braków formalnych skargi kasacyjnej przez dołączenie stosownego pełno-
mocnictwa procesowego - zgodnie z art. 3986
§ 1 k.p.c. w związku z art. 3984
§ 2
k.p.c. - a tym samym umożliwić pełnomocnikowi usunięcie dostrzeżonego braku.
5
Wniesienie do sądu drugiej instancji skargi kasacyjnej obliguje ten sąd przede
wszystkim do dokonania oceny, czy wniesiona skarga spełnia wymagania określone
w art. 3984
§ 2 k.p.c., czyli przewidziane w tym przepisie zwykłe wymagania formal-
ne. Dotyczą one również dołączenia pełnomocnictwa do wniesienia skargi kasacyjnej
(art. 126 § 3 k.p.c.), w związku z obowiązującym w postępowaniu kasacyjnym przy-
musem adwokacko-radcowskim (art. 871
k.p.c.). Po wniesieniu skargi kasacyjnej
przewodniczący w sądzie drugiej instancji powinien podjąć czynności zmierzające do
usunięcia braków, które odnoszą się do strony formalnej skargi (art. 3984
§ 2 k.p.c.),
poprzez wyznaczenie stronie skarżącej terminu tygodniowego do ich usunięcia pod
rygorem odrzucenia skargi (art. 3986
§ 1 k.p.c.). Sąd Apelacyjny nie uruchomił pro-
cedury uzupełniania braków formalnych pisma procesowego - nie wezwał wniosko-
dawczyni do złożenia pełnomocnictwa udzielonego pełnomocnikowi, który wniósł
skargę kasacyjną - odrzucił natomiast skargę bez podjęcia czynności służących
uzupełnieniu braków. Stanowiło to naruszenie art. 3986
§ 1 k.p.c. w związku z art.
3984
§ 2 k.p.c. uzasadniające uchylenie zaskarżonego postanowienia. Uchylenie
postanowienia o odrzuceniu skargi kasacyjnej nie oznacza, że skardze może być
nadany w tej chwili dalszy bieg - nadal jest ona dotknięta brakami, które powinny zo-
stać uzupełnione w opisanym wcześniej trybie (do zażalenia wnioskodawczyni skie-
rowanego do Sądu Najwyższego zostało dołączone jedynie pełnomocnictwo do re-
prezentowania jej w postępowaniu zażaleniowym).
Aktualne pozostaje powołane przez pełnomocnika skarżącej w zażaleniu
orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące uzupełniania braku umocowania pełno-
mocnika procesowego do wniesienia skargi kasacyjnej. Sąd Najwyższy w utrwalo-
nym orzecznictwie niejednokrotnie stwierdzał, że dopiero nieuzupełnienie na wezwa-
nie braków kasacji (obecnie skargi kasacyjnej) w zakresie pełnomocnictwa dla wno-
szącego ją radcy prawnego uzasadnia odrzucenie kasacji (por. postanowienie z 1
czerwca 1999 r., II UZ 61/99, OSNP 2000 nr 20, poz. 770), a kasacja (obecnie
skarga kasacyjna) sporządzona przez adwokata, którego pełnomocnictwo było ogra-
niczone do występowania przed sądami pierwszej i drugiej instancji, podlega odrzu-
ceniu, jeżeli brak właściwego umocowania nie zostanie uzupełniony przez dołączenie
pełnomocnictwa do wniesienia kasacji (por. postanowienia z 11 maja 1998 r., II UZ
30/98, OSNP 1999 nr 16, poz. 530 i z 19 listopada 1998 r., III CZ 133/98, OSNC
1999 nr 4, poz. 86). Niczego nie zmieniła w tym zakresie uchwała Sądu Najwyższego
z 5 czerwca 2008 r., III CZP 142/07. Opisany stan faktyczny, w którym pełnomocnik
6
wnioskodawczyni nie załączył pełnomocnictwa upoważniającego go do występowa-
nia w postępowaniu kasacyjnym, nie powinien prowadzić do odrzucenia a limine
wniesionej skargi tylko z tej przyczyny. Przepis art. 3984
§ 1 k.p.c. można postrzegać
jako obowiązek zagwarantowania przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego
spełnienia szczególnych rygorów formalnych dotyczących skargi kasacyjnej, które
wymagają profesjonalnej prawniczej wiedzy i sprawności zawodowej. Natomiast nie-
zachowanie elementarnych ogólnych wymagań dotyczących skargi kasacyjnej jako
pisma procesowego (art. 126 § 1 k.p.c.) może niekiedy wystąpić jako zwykłe niedo-
patrzenie lub oczywista niedokładność, które mogą być usunięte (poprawione lub
uzupełnione) w krótkim kodeksowym (tygodniowym) terminie, co nie wpływa w istot-
nym stopniu na sprawność postępowania. Tego rodzaju usuwalne ogólne braki for-
malne nie powinny wywoływać skutku w postaci odrzucenia skargi kasacyjnej a limi-
ne. Odrzucenie skargi kasacyjnej sporządzonej przez profesjonalnego pełnomocnika
może mieć miejsce tylko wtedy, gdy określone w art. 3984
§ 1 k.p.c. wymagania w
ogóle nie zostały spełnione albo zostały spełnione w sposób, który uniemożliwia
identyfikację przedmiotu skargi kasacyjnej i granic zaskarżenia. Inne braki formalne,
w tym niedołączenie pełnomocnictwa do reprezentowania strony w postępowaniu
przed Sądem Najwyższym, podlegają uzupełnieniu przez wezwanie pełnomocnika
strony skarżącej do ich uzupełnienia.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie
na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art. 39815
§ 1 k.p.c.
========================================