Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 20 listopada 2009 r., III CZP 87/09
Sędzia SN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Józef Frąckowiak
Sędzia SN Katarzyna Tyczka-Rote
Sąd Najwyższy w sprawie egzekucyjnej z wniosku wierzycieli "P.S.T.T.", sp. z
o.o. w W., Powszechnej Kasy Oszczędności BP S.A. w W. i Banku Gospodarstwa
Krajowego w W. przy uczestnictwie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w
O., Nordea Bank Polska S.A. w G., Banku Gospodarki Żywnościowej S.A., Oddział
w O. i "V.P." sp. z o.o. w W. przeciwko dłużnikom Lechowi G. i Janinie G. o
egzekucję, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 20
listopada 2009 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Olsztynie postanowieniem z dnia 3 lipca 2009 r.:
„Czy przy obliczaniu stosunku, w jakim pozostają do siebie należności
wierzycieli kategorii IX, dla stosunkowego podziału sumy objętej podziałem, o
którym stanowi przepis art. 1026 § 1 k.p.c., należy uwzględnić tylko należność
główną każdego z wierzycieli, czy też tę należność główną wraz z odsetkami,
kosztami postępowania i innymi należnościami ubocznymi?"
podjął uchwałę:
Przy obliczaniu przewidzianego w art. 1026 § 1 k.p.c. stosunku w jakim
pozostają do siebie należności wierzycieli wymienionych w art. 1025 § 1 pkt 9
k.p.c. należy uwzględnić należność główną wraz z odsetkami i kosztami
postępowania.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w Olsztynie postanowieniem z dnia 27 marca 2009 r. zmienił
plan podziału sumy uzyskanej przez egzekucję z nieruchomości.
Rozpoznając zażalenie wierzycieli Sąd Okręgowy w Olsztynie powziął
poważne wątpliwości, którym dał wyraz w zagadnieniu prawnym przedstawionym
Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na podstawie na podstawie art. 390 § 1 w
związku z art. 397 § 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 1026 § 1 in fine k.p.c., jeżeli suma objęta podziałem nie
wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności i praw zaliczonych w
art. 1025 k.p.c. do tej samej kategorii, należności wszystkich wierzycieli danej
kategorii podlegają zaspokojeniu proporcjonalne do ich wysokości, czyli według
zasady proporcjonalności (stosunkowości). Zasada ta nie ma zastosowania do
należności zaliczonych w art. 1025 k.p.c. do kategorii czwartej, piątej i ósmej, które
– według art. 1026 § 1 k.p.c. – są zaspokajane w kolejności odpowiadającej
przysługującemu im pierwszeństwu. Użyte w tym przepisie pojęcie „kategoria”
oznacza grupę należności o tych samych cechach i podlegających zaspokojeniu
według tych samych zasad; decyduje o niej z reguły rodzaj należności, a więc
kryterium przedmiotowe, z wyjątkiem kategorii określonej jako „należności
wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję” (art. 1025 § 1 pkt 9 k.p.c.), uwzględniającej
kryterium podmiotowe. Kategorie oznacza się zgodnie z numeracją punktów w art.
1025 § 1 k.p.c.
Istota przedstawionego zagadnienia prawnego sprowadza się do
rozstrzygnięcia kwestii, czy przy obliczaniu, w jakim stosunku ma uczestniczyć w
podziale każda z należności tej samej kategorii, gdy nie ma dostatecznej sumy na
zaspokojenie wszystkich w całości, należy uwzględnić tylko należność główną, czy
też należność główną razem z odsetkami, kosztami postępowania i innymi
należnościami ubocznymi. (...)
Zgodnie z art. 1025 § 3 zdanie pierwsze k.p.c., zasadą jest, że w równym
stopniu z należnością ulegają zaspokojeniu odsetki i koszty postępowania. Z kolei
ze sformułowania „inne zaś należności – stosunkowo do wysokości każdej z nich”,
użytego w art. 1026 § 1 in fine k.p.c., wynika, że mowa tu o wszystkich
należnościach w ramach danej kategorii zaspokojenia, a więc o należności głównej
odsetkach i kosztach postępowania. Skoro zatem przedmiotem egzekucji i podziału
jest łączna kwota tych należności i te należności są zaspokajane w równym stopniu,
to wszystkie one powinny służyć obliczaniu, w jakim stosunku uczestniczyć ma w
podziale każda z należności tej samej kategorii. Za tym poglądem przemawia też
unormowanie art. 1026 k.p.c., w myśl którego wydzieloną wierzycielowi sumę
zalicza się przede wszystkim na koszty postępowania, następnie na odsetki, a w
końcu na sumę dłużną. Jeżeli o wysokości udziału należności tej samej kategorii
miałaby decydować tylko wysokość należności głównej, niezrozumiałe byłoby
uwzględnianie w wydzielonej sumie innych kwot poza tą należnością.
Obliczanie omawianej proporcji tylko według należności głównej
powodowałoby w pewnych sytuacjach znaczne trudności. Przykładowo, gdyby
suma należności głównych była niższa od należności przeznaczonych do podziału
w danej kategorii, czy też gdyby przedmiotem egzekucji były tylko koszty bądź
odsetki, to wówczas nie byłoby podstaw do obliczania proporcji (art. 1026 § 1
k.p.c.).
Mając na względzie wyniki wykładni językowej i systemowej, a także
celowościowej należało dojść do wniosku, że przy obliczaniu przewidzianego w art.
1026 § 1 k.p.c. stosunku w jakim pozostają do siebie należności wierzycieli
wymienionych w art. 1025 § 1 pkt 9 k.p.c. należy uwzględnić należność główną
wraz z odsetkami i kosztami postępowania.
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie.