Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 251/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSN Jerzy Kwaśniewski
w sprawie z odwołania J. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.
o prawo do emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 stycznia 2010 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 7 kwietnia 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. wyrokiem z
dnia 7 sierpnia 2008 r. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych -
Oddziału w S. z dnia 21 stycznia 2008 r. i przyznał J. S. prawo do emerytury
2
poczynając od dnia 8 maja 2008 r. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące
ustalenia.
Wnioskodawca w okresie od 18 października 1982 r. do 4 maja 1993 r.
pracował w Przedsiębiorstwie Budownictwa Ogólnego w D., a następnie przeszedł
na rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na stałe. W okresie od 1 marca
do 31 grudnia 2000 r. podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy
zlecenia. Organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy staż ubezpieczeniowy w
łącznym rozmiarze 33 lata, 3 miesiące i 6 dni. Po uwzględnieniu okresu służby
wojskowej od 27 kwietnia 1966 r. do 18 kwietnia 1968 r. wnioskodawca legitymuje
się ponad 35-letnim stażem pracy.
Sąd Okręgowy uznał, że skoro wnioskodawca „przeszedł na rentę z
ubezpieczenia pracowniczego i osiągnął wiek 63 lat, to spełnia warunki z art. 29”
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.).
Wyrokiem z dnia 7 kwietnia 2009 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację organu
rentowego od powyższego wyroku, wskazując, że wnioskodawca spełnia warunki
do dochodzonego świadczenia od dnia 8 maja 2008 r., a więc od daty nowelizacji
art. 29 ustawy o emeryturach i rentach.
Powołując się na treść wskazanego unormowania Sąd drugiej instancji
podniósł, że wnioskodawca spełnia warunek określony w art. 29 ust. 3 ustawy, gdyż
przez cały wymagany okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 tego artykułu podlegał
ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu lub rentowemu z
tytułu pozostawania w stosunku pracy. Zatrudnienie pracownicze wnioskodawcy
zostało bowiem przerwane służbą wojskową, po zakończeniu której powrócił on do
tego samego zakładu pracy. Ponadto warunkiem równoważącym pozostawanie w
stosunku pracy co najmniej 6 miesięcy w ostatnich 24 miesiącach podlegania
ubezpieczeniu przed zgłoszeniem wniosku (art. 29 ust. 2 pkt 2 ustawy) jest
pobieranie renty z tytułu ubezpieczenia pracowniczego, a ubezpieczenie z tytułu
umowy zlecenia nie pozbawiło wnioskodawcy prawa do tej renty (art. 29 ust. 2 pkt
1), gdyż nie istniało ani w dacie osiągnięcia wieku emerytalnego (60 lat), ani w
dacie złożenia wniosku, ani też w dniu powstania prawa do emerytury (8 maja 2008
r.).
3
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku organ rentowy zarzucił
naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 29 ustawy z dnia 17
grudnia 1998r. a emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
polegającą na przyjęciu, że wnioskodawca pomimo niepodlegania przez 35-letni
okres ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytułu stosunku pracy oraz
niespełnienia warunku bycia pracownikiem ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o
emeryturę - spełnia warunki do uzyskania świadczenia na podstawie powołanego
przepisu.
Wskazując na powyższy zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości oraz uchylenie w całości poprzedzającego go wyroku Sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania,
ewentualnie o uchylenie obu wyroków i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez
„odrzucenie odwołania”.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że co prawda okres służby
wojskowej jest w myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach okresem
składkowym, jednakże nie może być utożsamiany z okresem ubezpieczenia
pracowniczego. Ponadto, poprzez objęcie ubezpieczeniem z tytułu umowy
zlecenia, wnioskodawca utracił wymagany przez art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy status
pracownika.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje.
Skarga kasacyjna okazała się nieusprawiedliwiona.
Stosownie do art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U.
z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, powoływanej dalej jako o emeryturach i rentach) w
brzmieniu nadanym z dniem 1 lipca 2004 r. ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o
zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 121, poz. 1264) mężczyzna urodzony przed
dniem 1 stycznia 1949 r., który nie osiągnął wieku emerytalnego określonego w art.
27 pkt 1 tej ustawy, może przejść na emeryturę po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli
ma co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej
25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie
niezdolnego do pracy. Przepis art. 29 ust. 2 ustawy określa kolejne warunki
4
wymagane do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, po pierwsze - bycie
pracownikiem ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę (pkt 1) oraz po
drugie - pozostawanie w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy w okresie
ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę
ubezpieczony jest uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy (pkt 2).
Spełnienia warunków określonych w ust. 2 nie wymaga się od ubezpieczonych,
którzy przez cały wymagany okres, o którym mowa w ust. 1, podlegali
ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu
pozostawania w stosunku pracy (art. 29 ust. 3). Dla oceny zasadności skargi
kasacyjnej pierwszorzędne znaczenie ma zatem rozstrzygnięcie kwestii czy
wnioskodawca legitymuje się 35-letnim okresem składkowym i nieskładkowym
w związku z podleganiem ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy. W
przypadku odpowiedzi pozytywnej, bez znaczenia dla rozstrzygnięcia
pozostaje zagadnienie czy wnioskodawca ostatnio, przed zgłoszeniem
wniosku o emeryturę, był pracownikiem, jak tego wymaga art. 29 ust. 2 pkt 1
ustawy.
W sprawie, w której wniesiona została rozpoznawana skarga kasacyjna,
powyższa kwestia odnosi się do możliwości zaliczenia do stażu
ubezpieczeniowego wnioskodawcy, w rozumieniu art. 29 ust. 3 ustawy o
emeryturach i rentach, okresu zasadniczej służby wojskowej odbywanej przez
niego od 27 kwietnia 1966 r. do 18 kwietnia 1968 r., poprzedzonej
zatrudnieniem w zakładzie pracy, do którego wnioskodawca powrócił po
odbyciu tej służby. Jak bowiem wynika z poczynionych i
niezakwestionowanych przez skarżącego ustaleń, zaliczenie to powoduje, że
wnioskodawca legitymuje się ponad 35-letnim okresem podlegania
ubezpieczeniu społecznemu i ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z
tytułu pozostawania w stosunku pracy.
Podobna kwestia była już przedmiotem rozstrzygnięć Sądu
Najwyższego w wyrokach z dnia 22 października 2009 r., I UK 136/09 oraz z
tej samej daty - I UK 126/09 (dotychczas niepublikowanych), w których zajęto
5
stanowisko, że jeżeli zostały spełnione przesłanki zaliczenia okresu
zasadniczej służby wojskowej, według obowiązujących w tym czasie
przepisów, do okresu zatrudnienia, to okres zasadniczej służby wojskowej
podlega zaliczeniu do okresu, o którym stanowi art. 29 ust. 3 ustawy o
emeryturach i rentach. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą
skargę kasacyjną pogląd ten co do zasady podziela.
Należy zgodzić się ze stanowiskiem wyrażonym w powyższych
wyrokach, że rozstrzygnięcie przedmiotowego problemu powinno być
dokonane z uwzględnieniem regulacji prawnej odnoszącej się do zaliczania
okresów zasadniczej służby wojskowej do uprawnień związanych z
zatrudnieniem i obowiązującej w okresie odbywania, a w szczególności
zakończenia tej służby. Przepis art. 29 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach
stanowi bowiem nie tylko o okresie podlegania ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy na
podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze
zm., zwanej dalej ustawą systemową), ale również o okresie podlegania z
tego tytułu ubezpieczeniu społecznemu, a więc niewątpliwie odnosi się do
stanu prawnego sprzed 1 stycznia 1999 r. Jest to usprawiedliwione również
tym, że zgodnie z art. 4 pkt 13 ustawy o emeryturach i rentach
ubezpieczonym w jej rozumieniu (a o takim mowa w art. 29 tej ustawy) jest
także osoba, która przed dniem wejścia ustawy w życie podlegała
ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyłączeniem
ubezpieczenia społecznego rolników. Już tylko dlatego skarżący błędnie
utożsamia podleganie ubezpieczeniu społecznemu w rozumieniu art. 29 ust. 3
ustawy o emeryturach i rentach z okresem ubezpieczenia w rozumieniu art. 4
ust. 5 tej ustawy, a więc okresem opłacania składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe, o których stanowią przepisy ustawy systemowej, a w
konsekwencji z okresem składkowym w rozumieniu art. 6 ustawy o
emeryturach i rentach. W art. 29 ust. 3 ostatnio powołanej ustawy chodzi
bowiem o to, aby okresy składkowe i nieskładkowe w rozmiarze określonym w
ust. 1 tego artykułu wynikały z podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i
6
rentowym lub ubezpieczeniu społecznemu (zaopatrzeniu emerytalnemu) z
tytułu pozostawania w stosunku pracy.
W myśl art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o
powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr
44, poz. 220 ze zm., zwanej dalej ustawą o powszechnym obowiązku obrony)
w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 1975 r., okres odbytej
zasadniczej służby wojskowej podlegał zaliczeniu do okresu zatrudnienia w
zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, pracownikom,
którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym zakładzie
pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby. Z mocy art. 108
ust. 3 powołanej ustawy, warunkiem tego zaliczenia było zachowanie przez
pracownika terminu określonego w art. 106 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym
zakład pracy, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do zasadniczej
służby wojskowej był obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym
lub równorzędnym stanowisku, jeżeli najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia
zwolnienia z tej służby pracownik zgłosił swój powrót do zakładu pracy w celu
podjęcia zatrudnienia, a niezachowanie tego terminu powodowało
rozwiązanie stosunku pracy z mocy prawa, chyba że nastąpiło z przyczyn
niezależnych od pracownika. Oznacza to, że pracownik powołany do odbycia
zasadniczej służby wojskowej pozostawał w zatrudnieniu pracowniczym
(stosunku pracy) co najmniej do upływu terminu z art. 106 ust. 1 ustawy.
Z unormowaniami tymi pozostawały w zgodności uregulowania ustawy
z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 3, poz. 6 ze zm.), zgodnie z którymi:
powszechne zaopatrzenie emerytalne stanowiło system obowiązkowego
zabezpieczenia społecznego pracowników - w razie osiągnięcia wieku
emerytalnego lub w razie inwalidztwa (art. 1 pkt 1), pracownikiem w
rozumieniu tej ustawy była osoba pozostająca w stosunku pracy (art. 5), za
okresy zatrudnienia uważało się okresy pozostawania w stosunku pracy na
obszarze Państwa Polskiego, jeżeli osoby zatrudnione pobierały w tych
okresach wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego na wypadek
choroby i macierzyństwa (art. 8 ust. 1), a okres niezawodowej służby w
7
Wojsku Polskim po dniu 1 listopada 1918 r. stanowił okres zaliczalny do
okresu zatrudnienia, od którego zależały uprawnienia emerytalne (art. 20 ust.
2) bądź na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 4, bądź art. 10 ust. 1 pkt 15, jeżeli
został uznany w odrębnych przepisach za zaliczalny do okresów zatrudnienia,
za wyjątkiem jednego tylko przypadku, jeżeli ten sam okres już został
uwzględniony z tytułu zatrudnienia (art. 10 ust. 2 tej ustawy). Należy zatem
uznać, że po pierwsze - obowiązujący w spornym okresie system
obowiązkowego zaopatrzenia społecznego pracowników odpowiadał
systemowi obowiązkowego ubezpieczenia społecznego pracowników
wprowadzonemu ustawą z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i
finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 25,
poz. 137 ze zm.) oraz po drugie - okres zasadniczej służby wojskowej
zaliczony do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych
z zatrudnieniem na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym
obowiązku obrony w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 1975 r.
stanowił okres podlegania zaopatrzeniu emerytalnemu z tytułu pracowniczego
zatrudnienia (pozostawania w stosunku pracy), a zatem należy go uznać za
okres równoznaczny z okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu z
tytułu pozostawania w stosunku pracy w rozumieniu art. 29 ust. 3 ustawy o
emeryturach i rentach.
Z tych względów skarga kasacyjna podlega oddaleniu z mocy art. 39814
k.p.c.
/tp/