Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 27 lipca 2010 r.
III SW 230/10
Narusza art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezy-
denta Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 72, poz. 467
ze zm.) - choćby przejściowa - nieobecność w lokalu wyborczym od chwili roz-
poczęcia głosowania do chwili ustalenia jego wyników co najmniej trzech osób
wchodzących w skład obwodowej komisji wyborczej.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Katarzyna
Gonera (sprawozdawca), Zbigniew Korzeniowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 lipca
2010 r. sprawy protestu Andrzeja K. z udziałem Państwowej Komisji Wyborczej,
Okręgowej Komisji Wyborczej Nr 29 w Tarnobrzegu i Prokuratora Generalnego prze-
ciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
p o s t a n o w i ł:
1. wyrazić opinię, że zarzut protestu dotyczący naruszenia art. 57 ust. 1
ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
(tekst jednolity: Dz.U. z 2010 r. Nr 72, poz. 467) w Obwodowej Komisji Wyborczej Nr
1 w Z. jest uzasadniony, jednak naruszenie tego przepisu nie miało wpływu na wynik
wyborów;
2. wyrazić opinię, że zarzuty protestu dotyczące naruszenia art. 4 i art. 78b
ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
są nieuzasadnione;
3. w pozostałej części pozostawić protest bez dalszego biegu.
U z a s a d n i e n i e
Andrzej K., jako uprawniony wyborca, wniósł w ustawowym terminie protest
wyborczy „o stwierdzenie nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej”
2
„z powodu naruszenia przepisów Konstytucji, ustaw, co miało wpływ na wynik wybo-
rów”. W uzasadnieniu protestu wnoszący protest podniósł, że zgodnie z art. 62 ust. 1
Konstytucji RP obywatel Polski ma prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej,
jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat. Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 27
września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst:
Dz.U. z 2010 r. Nr 72, poz. 467) wybory są równe: wyborcy biorą udział w wyborach
na równych zasadach. Zdaniem wnoszącego protest, równość zasad, to nie tylko
prawna równość każdego głosu i jego oddania w samych wyborach; równość ozna-
cza równość faktyczną, czyli możliwość udziału obywateli w tych wyborach poprzez
możliwość uzyskania informacji dotyczącej miejsc, w których można głosować, moż-
liwość fizycznego dotarcia do tych miejsc oraz uczestnictwa w kampanii wyborczej.
Zdaniem wnoszącego protest, mieszkańcy terenów powodziowych w tym względzie
zostali poszkodowani, nie mieli faktycznie możliwości uczestnictwa kampanii (brak
miejsc zamieszkania, dostępu do mediów), mieli utrudnione możliwości fizycznego
uczestnictwa w samych wyborach.
Ponadto wnoszący protest podniósł, że mieszkańcy gminy Z. - z uwagi na za-
niedbania za strony wójta gminy R.P. - nie w pełni mogli się zapoznać z materiałami
komitetu wyborczego kandydata na Prezydenta Jarosława Kaczyńskiego („np. w so-
łectwie B.N. nie zastałem tablicy ogłoszeń gdzie według zapewnień wójta mogłem
jako wolontariusz umieścić plakaty wyborcze”). Wnoszący protest stwierdził przy-
padki zrywania plakatów z miejsc prawnie do tego wyznaczonych, w tym zerwania
plakatu z tablicy sołeckiej w Z.P., na co „ma świadka” (jednak danych osobowych
tego świadka nie ujawnił).
Wnoszący protest zarzucił, że w okresie wyborów, tj. od godziny 1100
w dniu 2
lipca 2010 r. do godzin przedpołudniowych w dniu 5 lipca 2010 r., miał odcięty dostęp
do Internetu i telefonu w miejscu swojego zamieszkania. TP S.A. wykazała się przy
usuwaniu awarii wyjątkową arogancją i brakiem poważnego podejścia do sprawy, w
związku z czym wnoszący protest wyborczy zgłosił ten fakt za pomocą faksu do Ko-
misarza Wyborczego w Tarnobrzegu, jednak nie otrzymał odpowiedzi.
W okresie wyborów, tj. w dniu 4 lipca 2010 r., wnoszący protest stwierdził za-
niedbania w postaci zbyt małej obsady w obwodowych komisjach wyborczych (Komi-
sja nr 1, Komisja nr 6), co mogło mieć wpływ na prawidłowy przebieg głosowania. O
godzinie 1700
w lokalu Obwodowej Komisji nr 1 w Domu Kultury w Z. zastał na sali
3
tylko dwie osoby: wiceprzewodniczącą osobiście znaną wnoszącemu protest oraz
nieznaną mu osobę przy stołach z listami i kartami do głosowania.
Wnoszący protest wyborczy podniósł, że z uwagi na kończący się termin do
złożenia protestu, korespondencję, która może być dowodem przy rozpoznaniu pro-
testu, prześle w późniejszym terminie. (Korespondencji tej jednak nie nadesłał.)
Wnoszący protest stwierdził, że w świetle art. 2 art. 32 Konstytucji bezprawie
(niewprowadzenie stanu klęski żywiołowej) nie może być „podstawą prawnych roz-
wiązań”.
W odpowiedzi na protest, Państwowa Komisja Wyborcza podniosła, że po-
wódź, która w bieżącym roku dotknęła Polskę, nastąpiła już po zarządzeniu wyborów
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Ani Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ani
ustawa z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
nie zawierają przepisów regulujących tryb postępowania w przypadku wystąpienia
zjawisk naturalnych utrudniających przeprowadzenie zarządzonych już wyborów. Z
art. 228 ust. 7 Konstytucji RP wynika natomiast, że w czasie stanu nadzwyczajnego
(w tym stanu klęski żywiołowej) oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie mogą
być przeprowadzane między innymi wybory Prezydenta Rzeczypospolitej. Przesłan-
ką dla wprowadzenia stanu klęski żywiołowej nie może być chęć przełożenia wybo-
rów na okres późniejszy, a skoro nie zaszła okoliczność, o której mowa w art. 228
ust. 7 Konstytucji RP, organy państwowe i samorządowe zobowiązane były do za-
pewnienia warunków organizacyjnych do przeprowadzenia wyborów, w tym również
na terenach dotkniętych powodzią.
Przed pierwszym głosowaniem Państwowa Komisja Wyborcza poleciła okrę-
gowym komisjom wyborczym, których właściwość obejmowała tereny objęte powo-
dzią, odbycie posiedzeń - z udziałem przedstawicieli władz samorządowych (gmin,
ewentualnie powiatów), a także przedstawicieli wojewodów, z obszarów dotkniętych
powodzią - w celu omówienia przygotowania do wyborów Prezydenta Rzeczypospo-
litej Polskiej. Okręgowe komisje wyborcze zobowiązane zostały do sporządzenia in-
formacji o ustaleniach z tych posiedzeń, ze szczególnym wskazaniem na konieczną
pomoc ze strony władz państwowych, w tym także finansową, niezbędną dla odpo-
wiedniego w tej sytuacji przygotowania i przeprowadzenia wyborów w dniach 20
czerwca i 4 lipca 2010 r. W wyniku tych posiedzeń i informacji przekazanych Pań-
stwowej Komisji Wyborczej przez okręgowe komisje wyborcze, Państwowa Komisja
Wyborcza sporządziła raport, w którym w konkluzji stwierdziła, że „z przekazanych
4
Państwowej Komisji Wyborczej przez Okręgowe Komisje Wyborcze materiałów wyni-
ka, iż przy dalszym współdziałaniu wszystkich organów władzy publicznej i organów
wyborczych głosowanie jest możliwe do przeprowadzenia we wszystkich gminach,
na obszarze których wystąpiło zjawisko powodzi. Należy jednak wyraźnie podkreślić,
że głosowanie na niektórych terenach będzie przebiegało w warunkach dalekich od
zwyczajowo przyjętych”. Władze samorządowe dokonały wszelkich starań w celu
sprawnego przeprowadzenia głosowania na terenach popowodziowych, w tym rów-
nież poprzez udzielanie pomocy w dotarciu wyborców do lokali wyborczych. Ani w
trakcie głosowań, ani po pierwszym jak i po ponownym głosowaniu, nie dotarły do
Państwowej Komisji Wyborczej żadne informacje o braku możliwości wzięcia udziału
w głosowaniu na terenach popowodziowych lub o naruszeniu przepisów ustawy o
wyborze Prezydenta RP przy organizacji wyborów na tych terenach.
Odnosząc się do zarzutów protestu dotyczących braku miejsca do wywiesze-
nia plakatów w sołectwie B.N., zrywania plakatów, braku dostępu do Internetu i łącz-
ności telefonicznej w miejscu zamieszkania wnoszącego protest, niedopełnienia
przez niektóre obwodowe komisje wyborcze wymogu obecności w czasie głosowania
w lokalu wyborczym co najmniej 3 członków komisji (art. 57 ust. 1 ustawy o wyborze
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej), Państwowa Komisja Wyborcza stwierdziła, że
nie jest w stanie ocenić prawdziwości tych zarzutów, gdyż wymagałoby to przepro-
wadzenia postępowania dowodowego, czego nie może uczynić. W ocenie Państwo-
wej Komisji Wyborczej, pierwszy z powyższych zarzutów nie wskazuje na naruszenie
przepisów ustaw, albowiem określony w art. 78b ustawy obowiązek zapewnienia na
obszarze gminy (miasta) odpowiedniej liczby miejsc przeznaczonych na bezpłatne
umieszczanie urzędowych obwieszczeń wyborczych i plakatów wszystkich komitetów
wyborczych nie jest równoznaczny z obowiązkiem wyznaczenia takich miejsc we
wszystkich sołectwach danej gminy.
Odnośnie do kolejnego zarzutu sugerującego naruszenie zasad prowadzenia
kampanii wyborczej przez niszczenie materiałów wyborczych, zdaniem Państwowej
Komisji Wyborczej, wnoszący protest nie wykazał, że naruszenie to miało wpływ na
wynik wyborów; wykazanie tego jest w ogóle niemożliwe.
W ocenie Państwowej Komisji Wyborczej zarzut nieprawidłowej pracy obwo-
dowych komisji wyborczych mógłby wskazywać na naruszenie art. 57 ust. 1 ustawy o
wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, jednak wnoszący protest nie wyka-
5
zał, że miało to wpływ na wynik wyborów. W związku z tym Państwowa Komisja Wy-
borcza uznała zarzuty protestu za bezzasadne.
Zajmując stanowisko wobec protestu, Prokurator Generalny wniósł o wydanie
postanowienia zawierającego opinię, że zarzut dotyczący naruszenia art. 4 ustawy o
wyborze Prezydenta RP jest bezzasadny, a w pozostałej części o pozostawienie
protestu bez dalszego biegu. Podkreślił, że w proteście nie zarzucono popełnienia
przestępstwa przeciwko wyborom. Za chybiony uznał Prokurator Generalny zarzut
naruszenia art. 4 ustawy o wyborze Prezydenta RP, powołując się w tym zakresie na
stanowisko Państwowej Komisji Wyborczej, że stan wywołany powodzią nie miał w
pierwszym głosowaniu w wyborach prezydenckich (20 czerwca 2010 r.) istotnego, a
w głosowaniu drugim - decydującym o ostatecznym wyniku wyborów (4 lipca 2010 r.)
- żadnego wpływu na frekwencję wyborczą, nie mógł zatem prowadzić do naruszenia
zasady równości wyborów. Podkreślił, że już przed pierwszym głosowaniem, na tere-
nach objętych powodzią okręgowe komisje wyborcze - na polecenie Państwowej
Komisji Wyborczej - wspólnie z przedstawicielami samorządów i przedstawicielami
wojewodów dokonały ustaleń dotyczących przygotowania i przeprowadzenia wybo-
rów. Na podstawie uzyskanych z okręgowych komisji wyborczych informacji, Pań-
stwowa Komisja Wyborcza sporządziła stosowny raport, wyrażając w nim stanowi-
sko, że przy współdziałaniu wszystkich organów władzy publicznej i organów wybor-
czych głosowanie jest możliwe do przeprowadzenia we wszystkich gminach, na ob-
szarze których wystąpiło zjawisko powodzi, jakkolwiek na niektórych terenach będzie
przebiegało w warunkach dalekich od zwyczajowo przyjętych. Stanowiska tego w
proteście nie podważono. Prokurator Generalny zwrócił uwagę, że po żadnym z
dwóch głosowań nie dotarły do Państwowej Komisji Wyborczej informacje o braku
możliwości wzięcia udziału w głosowaniu na terenach popowodziowych przez kon-
kretne osoby, ani o naruszeniu przepisów ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypo-
spolitej Polskiej przy organizacji wyborów na tych terenach.
Pozostałe przytoczone w proteście nieprawidłowości występujące w trakcie
kampanii wyborczej i w dniu głosowania w ocenie Prokuratora Generalnego nie speł-
niają warunków określonych w art. 73 ust. 3 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczy-
pospolitej Polskiej. W zakresie ewentualnego naruszenia art. 57 ust. 1 ustawy, który
stanowi, że od chwili rozpoczęcia głosowania do chwili ustalenia jego wyników w lo-
kalu wyborczym powinny być równocześnie obecne co najmniej 3 osoby wchodzące
6
w skład obwodowej komisji wyborczej - wnoszący protest nie przedstawił ani nie
wskazał dowodów, na których opiera ten zarzut.
W odpowiedzi na protest Okręgowa Komisja Wyborcza Nr 29 w Tarnobrzegu
wniosła o pozostawienie go bez dalszego biegu, ponieważ nie spełnia on warunków
formalnych określonych w art. 72 ust. 1 i art. 73 ust. 3 ustawy z dnia 27 września
1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. W ocenie Okręgowej Komi-
sji Wyborczej, Andrzej K. nie przedstawił dowodów, na których opiera swoje zarzuty,
ani nie wykazał związku sformułowanych zarzutów z ich wpływem na wynik wyborów.
Wnoszący protest nie wskazał w proteście, które przepisy ustawy o wyborze Prezy-
denta RP zostały naruszone, albo jakiego dopuszczono się przestępstwa przeciwko
wyborom. Natomiast zarzut „zaniedbania w postaci małej obsady w obwodowych
komisjach wyborczych” nie został poparty żadnym dowodem.
Okręgowa Komisja Wyborcza Nr 29 w Tarnobrzegu wyjaśniła, że nie wpłynęły
do niej żadne informacje o małej (poniżej trzech osób) obsadzie w obwodowych ko-
misjach wyborczych Nr 1 i Nr 6. Zdaniem Okręgowej Komisji Wyborczej, na podsta-
wie sporządzonych i podpisanych protokołów z głosowania należało stwierdzić, że
komisje pracowały w ustawowych składach (Okręgowa Komisja Wyborcza przedsta-
wiła na potwierdzenie tego pisemne oświadczenia: Elżbiety Z. - Zastępcy Przewodni-
czącego Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 1 w Z. oraz Agnieszki Z. - Zastępcy
Przewodniczącego Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 6 w A.).
Odnosząc się do zarzutu dotyczącego niewprowadzenia stanu klęski żywioło-
wej, Okręgowa Komisja Wyborcza stwierdziła, że: po pierwsze powódź, ani też inna
klęska żywiołowa, nie jest ustawową przesłanką, na której można opierać protest
wyborczy; po drugie, Gmina Z. nie była dotknięta klęską powodzi; po trzecie, powódź
nie miała wpływu na udział wyborców w głosowaniu (nie miała istotnego wpływu na
frekwencję); na potwierdzenie tej tezy przedstawiła dane dotyczące frekwencji wy-
borczej w gminach dotkniętych powodzią.
Okręgowa Komisja Wyborcza podniosła, że informacje o numerach i grani-
cach obwodów głosowania oraz o siedzibach obwodowych komisji wyborczych
podane zostały do wiadomości wyborców poprzez wywieszenie obwieszczeń oraz
zamieszczenie na stronach internetowych BIP. W gminach, w których dokonano
zmiany lokali wyborczych (z powodu powodzi), wywieszano dodatkowe informacje,
roznoszono do każdego domu ulotki informujące o adresie nowego lokalu wy-
7
borczego, jak też wchodzono w porozumienie z proboszczami parafii, aby podczas
nabożeństw informowali o zmianie lokalu wyborczego.
Okręgowa Komisja Wyborcza stwierdziła, że głosowanie w obwodach na tere-
nach objętych klęską powodzi przebiegało bez zakłóceń. W gminie G. i mieście T.
zorganizowano dowóz wyborców z miejsc ewakuacji do lokali wyborczych. W ramach
sąsiedzkiej pomocy Urząd Gminy w G. oraz Urząd Miasta S.W., na terenie których
przebywali w miejscach ewakuacji powodzianie z gminy G., udzieliły pomocy w uzy-
skaniu przez powodzian zaświadczeń o prawie do głosowania. Ponadto pracownica
ewidencji ludności z Urzędu Gminy w G. przez kilka dni dojeżdżała do Urzędu Gminy
w G., aby udzielić pomocy w aktualizacji spisu wyborców. Frekwencja w obwodach
dotkniętych powodzią nie odbiegała znacząco od „frekwencji gminnej”.
W odniesieniu do zarzutu dotyczącego braku tablic do umieszczania plakatów
oraz zrywania plakatów, Okręgowa Komisja Wyborcza podniosła, że ustawa o wybo-
rze Prezydenta RP nie przewiduje uczestnictwa w kampanii wyborczej wolontariuszy.
Kampanię wyborczą na rzecz kandydata na Prezydenta RP, na zasadzie wyłączno-
ści, mogą prowadzić obywatele tworzący komitet wyborczy (art. 40a ust. 1) lub osoby
fizyczne posiadające zgodę komitetu wyborczego (art. 88j pkt 1). Andrzej K. takiej
zgody jak też upoważnienia nie posiadał, a został jedynie wyznaczony na męża za-
ufania kandydata na Prezydenta RP Jarosława Kaczyńskiego do Obwodowej Komisji
Wyborczej Nr 4 w Z.D.
Wójt gminy Z., zgodnie z art. 78b ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypo-
spolitej Polskiej, wyznaczył i podał do publicznej wiadomości miejsca przeznaczone
na bezpłatne umieszczanie urzędowych obwieszczeń wyborczych i plakatów wszyst-
kich komitetów wyborczych. W ocenie Okręgowej Komisji Wyborczej, przy nasilonej
kampanii wyborczej każda ilość tablic wskazana przez wójta byłaby za mała, dlatego
też ustawodawca w art. 79 ust. 4 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej przewidział możliwość ustawiania przez komitety wyborcze własnych urzą-
dzeń ogłoszeniowych. O przypadkach zrywania plakatów wnoszący protest wyborczy
nie informował Okręgowej Komisji Wyborczej. Skoro, jak zaznacza w proteście, ma
świadka, to powinien ten fakt zgłosić na policję, podając dane świadka.
Okręgowa Komisja Wyborcza wyjaśniła, że sprawy związane z dostępem do
Internetu i funkcjonowaniem łączności telefonicznej wyborcy nie należą do zadań
komisji wyborczych. O fakcie odcięcia dostępu do Internetu i telefonu wnoszący pro-
8
test zrobił wpis w protokole Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 4 w Z.D., gdzie był
mężem zaufania.
Sąd Najwyższy dopuścił dowód z zeznań w charakterze strony wnoszącego
protest wyborczy Andrzeja K. oraz w charakterze świadków: Przewodniczącego Ob-
wodowej Komisji Wyborczej Nr 1 w Z. Jana S., Zastępcy Przewodniczącego tej Ko-
misji Elżbiety Z., Przewodniczącej Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 6 w A. Bożeny
C. oraz Zastępcy Przewodniczącej tej Komisji Agnieszki Z.
Wnoszący protest oraz świadkowie Elżbieta Z. i Jan S. potwierdzili w swoich
zeznaniach, że w lokalu Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 1 w Z. zdarzyło się w dniu
ponownego głosowania (4 lipca 2010 r.), że przejściowo i przez krótką chwilę w sali,
w której odbywało się głosowanie, znajdowały się tylko dwie osoby spośród członków
tej komisji - polegało to na tym, że w godzinach popołudniowych (po godz. 1700
), gdy
w lokalu wyborczym nie było żadnych wyborców, spośród czterech członków komisji,
zapewniających obsługę głosujących „na drugiej zmianie”, w sali, w której znajdowała
się urna wyborcza, na pewien czas pozostały faktycznie tylko dwie panie będące
członkami obwodowej komisji wyborczej, ponieważ jedna osoba zrobiła sobie krótką
przerwę na herbatę (poza lokalem wyborczym - w pomieszczeniu po drugiej stronie
korytarza), a druga w tym czasie musiała udać się do toalety. Świadkowie zeznali, że
stan taki trwał chwilę, ale miał miejsce również wówczas, gdy do lokalu wyborczego
weszła jakaś osoba celem oddania głosu. Z kolei świadkowie Bożena C. i Agnieszka
Z. zeznały, że w Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 6 w A. nie zdarzyło się, aby pod-
czas głosowania w lokalu wyborczym (w sali, w której była umieszczona urna wybor-
cza), znajdowały się mniej niż trzy osoby spośród członków obwodowej komisji wy-
borczej. W dniu wyborów 4 lipca 2010 r. w czasie głosowania w lokalu wyborczym tej
komisji znajdowało się od trzech do pięciu członków komisji, z tym że przez więk-
szość czasu obecnych było trzech członków komisji.
Sąd Najwyższy uznał za wiarygodne zeznania wszystkich przesłuchanych
świadków. Również zeznania wnoszącego protest wyborczy pokrywały się z zezna-
niami świadków.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 129 ust. 2 Konstytucji RP, wyborcy przysługuje prawo zgłosze-
nia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczy-
9
pospolitej na zasadach określonych w ustawie. Ustawa z dnia 27 września 1990 r. o
wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 72,
poz. 467, zwana dalej ustawą) stanowi, że przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczy-
pospolitej może być wniesiony protest z powodu naruszenia przepisów niniejszej
ustawy albo z powodu dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom, jeżeli to
naruszenie lub przestępstwo miało wpływ na wynik wyborów (art. 72 ust. 1 ustawy).
Wnoszący protest powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wska-
zać dowody, na których opiera swoje zarzuty (art. 73 ust. 3). Przedmiotem zarzutów
może być jedynie naruszenie przepisów ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypo-
spolitej Polskiej lub dopuszczenie się przestępstwa przeciwko wyborom, czyli jed-
nego z przestępstw opisanych w rozdziale XXXI Kodeksu karnego (zatytułowanym
„Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum”).
Wnoszący protest nie twierdzi, że w związku z wyborami Prezydenta Rzeczy-
pospolitej (przeprowadzonymi 20 czerwca i 4 lipca 2010 r.), doszło do popełnienia
przestępstwa przeciwko wyborom. Zarzuca natomiast ogólnie naruszenie przepisów
Konstytucji i innych ustaw, co - w jego ocenie - miało wpływ na wynik wyborów. Me-
rytorycznemu rozpoznaniu przez Sąd Najwyższy - z punktu widzenia zasadności
protestu - podlegają zarzuty dotyczące naruszenia art. 4 ustawy o wyborze Prezy-
denta Rzeczypospolitej Polskiej (ten przepis został przez wnoszącego protest wyraź-
nie przywołany) oraz art. 57 ust. 1 i art. 78b (których wnoszący protest wyraźnie nie
powołał, ale przedstawione przez niego okoliczności faktyczne można było zakwalifi-
kować jako naruszenie tych przepisów).
Spośród tych zarzutów uzasadniony okazał się zarzut naruszenia art. 57 ust. 1
ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z tym przepisem,
od chwili rozpoczęcia głosowania do chwili ustalenia jego wyników w lokalu wybor-
czym powinny być równocześnie obecne co najmniej trzy osoby wchodzące w skład
obwodowej komisji wyborczej, przy czym jedną z nich powinien być przewodniczący
komisji lub jego zastępca. Przepis ten ma charakter gwarancyjny - gwarantuje uczci-
wość wyborów, zapewniając stałą obecność w lokalu wyborczym co najmniej trzech
członków obwodowej komisji wyborczej. Równoczesna obecność w lokalu wybor-
czym trzech członków obwodowej komisji wyborczej oznacza, że osoby te powinny
być równocześnie obecne w pomieszczeniu (pokoju, sali), w którym znajdują się urna
wyborcza, spisy wyborców i karty do głosowania oraz w którym odbywa się głosowa-
nie (w tym wrzucanie kart do głosowania do urny wyborczej), a nie w jakichś innych
10
pomieszczeniach - choćby sąsiednich, przylegających do pomieszczenia, w którym
odbywa się głosowanie, po drugiej stronie korytarza, na zapleczu, w kuchni albo ła-
zience (toalecie), nawet gdyby znajdowały się one w tym samym budynku, na tym
samym piętrze lub przylegały do tego samego korytarza co lokal wyborczy. Ustawa
wymaga równoczesnej obecności w lokalu wyborczym co najmniej trzech członków
obwodowej komisji wyborczej nie tylko w czasie, gdy w lokalu tym znajdują się wy-
borcy, ale przez cały czas od chwili rozpoczęcia głosowania do chwili ustalenia jego
wyników.
Z dowodów zgromadzonych w rozpoznawanej sprawie wynika, że w Obwodo-
wej Komisji Wyborczej Nr 1 w Z. doszło do naruszenia art. 57 ust. 1 ustawy o wybo-
rze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, ponieważ w dniu ponownego głosowania
(4 lipca 2010 r.) zdarzyło się, że przejściowo i przez pewien czas (potrzebny na wypi-
cie w sąsiednim pomieszczeniu herbaty przez jednego członka komisji oraz skorzy-
stanie z toalety przez innego) w sali, w której odbywało się głosowanie, znajdowały
się tylko dwie osoby spośród członków tej komisji. Świadkowie zeznali, że stan taki
trwał chwilę, ale miał miejsce również wówczas, gdy do lokalu wyborczego weszła
jakaś osoba (wyborca) celem oddania głosu. Stwierdzone naruszenie ustawy o wy-
borze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej nie miało jednak wpływu na wynik wybo-
rów. Jak wynika z nadesłanego przez Okręgową Komisję Wyborczą w Tarnobrzegu
protokołu głosowania w obwodzie głosowania Nr 1 w Z., w Obwodowej Komisji Wy-
borczej Nr 1 w Z. wzięło udział w głosowaniu 611 wyborców (tylu osobom wydano
karty do głosowania i tyle osób oddało głos wrzucając kartę do głosowania do urny).
W obwodzie głosowania nr 1 w Z. oddano w ponownym głosowaniu 4 lipca 2010 r.
373 głosy na kandydata Jarosława Kaczyńskiego i 230 głosów na kandydata Broni-
sława Komorowskiego. W trakcie głosowania Przewodniczący Komisji nie wydał
żadnych zarządzeń ani decyzji, mężowie zaufania nie zgłosili do protokołu żadnych
uwag, podobnie żadnych uwag nie wnieśli członkowie komisji. Nie ma żadnych pod-
staw, aby przypuszczać, że mimo naruszenia art. 57 ust. 1 ustawy, wybory w tym
obwodzie głosowania były nieuczciwe. Ponadto różnica głosów oddanych w ponow-
nym głosowaniu na poszczególnych kandydatów wynosiła ponad 1.000.000 (po-
szczególni kandydaci otrzymali następujące liczby ważnych głosów: Jarosław Ka-
czyński 7.919.134 głosy, Bronisław Komorowski - 8.933.887 głosów). Nawet gdyby -
co jest jedynie hipotezą, a nie ustaleniem Sądu Najwyższego - naruszenie art. 57
ust. 1 ustawy w Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 1 w Z. miało wpływ na wynik gło-
11
sowania w tym obwodzie głosowania, to z całą pewnością nie miało żadnego wpływu
na ostateczny wybór Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dokonany w ponownym
głosowaniu.
Zarzuty naruszenia art. 4 i art. 78b ustawy są bezzasadne. Zgodnie z art. 4
ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wybory są równe, a wybor-
cy biorą udział w wyborach na równych zasadach. Równość wyborów interpretuje się
w doktrynie prawa konstytucyjnego w dwóch aspektach - formalnym i materialnym.
Równość w znaczeniu formalnym oznacza, że każdy wyborca ma jeden głos; po-
winna ona realizować się przez umożliwienie wszystkim wyborcom uczestnictwa w
głosowaniu na takich samych zasadach. Równość w znaczeniu materialnym to jed-
nakowa siła głosu każdego wyborcy; oznacza to, że głos każdego wyborcy powinien
mieć taki sam wpływ na wyników wyborów. Zasada równości wymaga - w pewnym
uproszczeniu - nie tylko, aby każdy wyborca miał jeden głos (taką samą ilość gło-
sów), ale także zachowania równej siły głosu każdego wyborcy, co wiąże się np. z
odpowiednim ukształtowaniem okręgów wyborczych. „Kodeks dobrej praktyki w
sprawach wyborczych” - przyjęty przez europejską (afiliowaną przy Radzie Europy)
Komisję dla Demokracji przez Prawo (Komisję Wenecką) - przewiduje, że równe
prawo wyborcze obejmuje: po pierwsze - równość głosu: każdy wyborca ma z zasa-
dy jeden głos; jeżeli system wyborczy daje wyborcy więcej niż jeden głos, to każdy
wyborca musi mieć taką samą liczbę głosów; po drugie - równą siłę głosu: mandaty
powinny być równomiernie rozdzielone między okręgi wyborcze. Równość możliwo-
ści powinna być zapewniona partiom politycznym i kandydatom, co obejmuje: neu-
tralny stosunek władz państwa w odniesieniu do kampanii wyborczej, równy dostęp
do mediów, w szczególności mediów publicznych, równy dostęp do publicznego
finansowania partii politycznych i kampanii wyborczych. Omawiany dokument Rady
Europy nie pojmuje równości wyborów jako równego dla wszystkich faktycznego (fi-
zycznego) dostępu do miejsc głosowania (w polskim systemie wyborczym - do ob-
wodowych komisji wyborczych). Nie traktuje też równości wyborów w kategoriach
faktycznych, lecz wyłącznie prawnych.
Wnoszący protest zakwestionował dochowanie zasady równości wyborów
podczas wyborów prezydenckich, twierdząc, że zasada równości oznacza również
równość faktyczną, czyli rzeczywisty (faktyczny) udziału obywateli w wyborach po-
przez zapewnienie wszystkim wyborcom możliwość fizycznego dotarcia do miejsc
głosowania oraz uczestnictwa w kampanii wyborczej. Tego rodzaju rozumienie „rów-
12
ności wyborów” nie wynika z przepisów ustawy. Jednoznaczna treść art. 4 ustawy o
wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dowodzi, że omawiana zasada odnosi
się przede wszystkim do samego aktu głosowania, a nie do równego „uczestnictwa
wyborców kampanii wyborczej” lub „fizycznego dotarcia do miejsc, w których można
głosować”. Równość wyborów statuowana w art. 4 ustawy nie wiąże się z konkret-
nymi stanami faktycznymi, w których jeden wyborca może mieć łatwiejszy, a inny
trudniejszy dostęp do obwodowej komisji wyborczej i samego aktu głosowania. Cho-
dzi o stworzenie wszystkim wyborcom takich samych prawnych szans udziału w gło-
sowaniu, a nie o zapewnienie jednakowego dla wszystkich, faktycznego (fizycznego)
dostępu do siedziby obwodowej komisji wyborczej.
Wnoszący protest nie powołuje się na naruszenie zasady równości wyborów
rozumianej w sposób wynikający z wykładni art. 127 ust. 1 Konstytucji RP lub art. 4
ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej. Koncentruje się na faktycznych
utrudnieniach w dostępie do obwodowych komisji wyborczych na terenach dotknię-
tych powodzią oraz w możliwości uczestniczenia w kampanii wyborczej. Tak skon-
struowany zarzut naruszenia art. 4 ustawy jest bezzasadny.
Z art. 78b ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej wynika, że wójt
(burmistrz, prezydent miasta) niezwłocznie po rozpoczęciu kampanii wyborczej za-
pewni na obszarze gminy (miasta) odpowiednią liczbę miejsc przeznaczonych na
bezpłatne umieszczanie urzędowych obwieszczeń wyborczych i plakatów wszystkich
komitetów wyborczych oraz poda wykaz tych miejsc do wiadomości publicznej. Wno-
szący protest twierdzi, że mieszkańcy gminy Z. - z uwagi na zaniedbania ze strony
wójta gminy - „nie w pełni mogli się zapoznać z materiałami KW kandydata na Prezy-
denta Jarosława Kaczyńskiego, np. w sołectwie B.N. nie zastałem tablicy ogłoszeń,
gdzie według zapewnień wójta mogłem jako wolontariusz umieścić plakaty wybor-
cze”. Tego rodzaju uzasadnienie zarzutu naruszenia art. 78b ustawy jest niewystar-
czające do przyjęcia, że faktycznie doszło do naruszenia tego przepisu. Jak wynika z
wyjaśnień Okręgowej Komisji Wyborczej Nr 29 w Tarnobrzegu, wójt gminy Z., zgod-
nie z art. 78b ustawy, wyznaczył i podał do publicznej wiadomości miejsca przezna-
czone na bezpłatne umieszczanie urzędowych obwieszczeń wyborczych i plakatów
wszystkich komitetów wyborczych. Przy nasilonej kampanii wyborczej każda ilość
tablic wskazana przez wójta byłaby - w ocenie komitetów wyborczych - za mała,
dlatego ustawodawca w art. 79 ust. 4 ustawy przewidział możliwość ustawiania przez
komitety wyborcze swoich własnych urządzeń ogłoszeniowych. Ponadto, określony
13
w art. 78b ustawy obowiązek zapewnienia na obszarze gminy (miasta) odpowiedniej
liczby miejsc przeznaczonych na bezpłatne umieszczanie urzędowych obwieszczeń
wyborczych i plakatów wszystkich komitetów wyborczych nie jest równoznaczny z
obowiązkiem wyznaczenia takich miejsc we wszystkich sołectwach danej gminy.
Twierdzenie wnoszącego protest, że w sołectwie B.N. nie zastał tablicy ogłoszeń,
gdzie mógłby umieścić plakaty wyborcze, nie daje podstaw faktycznych do przyjęcia,
że doszło w ten sposób do naruszenia art. 78b ustawy.
Pozostałe okoliczności faktyczne przedstawione w proteście nie dały się za-
kwalifikować jako mieszczące się w granicach przedmiotowych protestu wyborczego.
Ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej nie reguluje dostępu
wyborcy do Internetu oraz do komunikacji (łączności) telefonicznej. Sprawy związane
z dostępem do Internetu i łączności telefonicznej nie mieszczą się w kompetencjach
okręgowych i obwodowych komisji wyborczych ani komisarza wyborczego. Podobnie
kwestia wprowadzenia lub niewprowadzenia przez Radę Ministrów stanu klęski ży-
wiołowej na terenach dotkniętych powodzią nie mieści się w granicach przedmiotu
regulacji ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Dlatego końcowy
fragment protestu wyborczego, powołujący się na rzekome bezprawie (ponieważ nie
wprowadzono stanu klęski żywiołowej) nie poddaje się jakiejkolwiek merytorycznej
ocenie w ramach badania ewentualnej zasadności protestu wyborczego.
Przedmiotem protestu przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej
mogą być zarzuty dotyczące naruszenia przepisów „niniejszej ustawy” (art. 72 ust. 1
ustawy), czyli ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej. Zarzuty odnoszące
się do naruszenia przepisów innych aktów prawnych - w szczególności ustawy z dnia
18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz.U. Nr 62, poz. 558 ze zm.) - nie
podlegają merytorycznej ocenie w ramach rozpoznawania przez Sąd Najwyższy
protestu przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Kognicja Sądu
Najwyższego, który rozpoznaje protesty (art. 75 ustawy), jest ograniczona. W postę-
powaniu wszczętym w wyniku wniesienia przez wyborcę protestu przeciwko wybo-
rowi Prezydenta Rzeczypospolitej nie podlegają badaniu wszelkie możliwe narusze-
nia prawa prywatnego (np. cywilnego) lub publicznego (np. karnego, administracyj-
nego) dokonane przez kogokolwiek od chwili ogłoszenia postanowienia Marszałka
Sejmu o wyborach do chwili ogłoszenia uchwały Państwowej Komisji Wyborczej o
wyniku wyborów. Zarzuty protestu dotyczące naruszenia innych aktów prawnych -
poza ustawą o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz tymi przepisami
14
Konstytucji, które odnoszą się bezpośrednio do wyborów prezydenckich - stanowią
wyjście poza przedmiot protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypo-
spolitej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 13 października 2000 r., III SW
15/00 LEX nr 533915). W związku z tym, protest wyborczy należało pozostawić bez
rozpoznania (bez dalszego biegu) w części wykraczającej poza zarzuty naruszenia
art. 4, art. 57 ust. 1 i art. 78b ustawy.
Z powyższych względów orzeczono jak w postanowieniu na podstawie art. 75
ust. 1 i 1a oraz art. 74 ust. 1 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej.
========================================