Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 31/10
POSTANOWIENIE
Dnia 8 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
w sprawie z powództwa J. H.
przeciwko I. Polska Sp. z o.o. w likwidacji
o wynagrodzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 października 2010 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 13 kwietnia 2010 r.,
odrzuca zażalenie.
Uzasadnienie
W dniu 16 stycznia 2009 r. strona pozwana I. Polska Spółka z o.o. w
likwidacji wniosła dwie skargi o wznowienie postępowania przed Sądem
Rejonowym z powództwa J. H. zakończonej wydaniem 27 listopada 2006 r.
prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym oraz w sprawie VII
P …/07 z powództwa J. H. zakończonej wydaniem prawomocnego wyroku
zaocznego z 21 czerwca 2007 r. Sprawy te zostały połączone do łącznego
rozpoznania i rozstrzygnięcia na podstawie art. 219 k.p.c. na zgodny wniosek stron.
2
W wyniku rozpoznania połączonych skarg o wznowienie postępowania, Sąd
Rejonowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 16 listopada 2009 r.
zmienił wyrok Sądu Rejonowego z 21 czerwca 2007 r. w ten sposób, że powództwo
oddalił oraz uchylił nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym przez
Sąd Rejonowy w dniu 27 listopada 2006 r. i również powództwo oddalił.
Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik powoda, oznaczając
wartość przedmiotu zaskarżenia dwukrotnie na kwotę po 30.000 zł - w związku z
tym uiścił opłatę od apelacji w wysokości dwa razy po 30 zł.
Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy– Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych postanowieniem z 13 kwietnia 2010 r., wydanym na rozprawie
apelacyjnej postanowił: 1) sprawdzić z urzędu wartość przedmiotu zaskarżenia, 2)
ustalić wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 60.000 zł, a opłatę od apelacji
określić na kwotę 3.000 zł, 3) wezwać pełnomocnika powoda do uzupełniania
opłaty od apelacji w wysokości 2.940 zł w terminie siedmiu dni pod rygorem
odrzucenia apelacji i 4) skierować sprawę na posiedzenie niejawne celem podjęcia
dalszych decyzji.
Pełnomocnik powoda wniósł na powyższe postanowienie zażalenie.
Po wniesieniu zażalenia Sąd Okręgowy sporządził uzasadnienie
zaskarżonego postanowienia, w którym przypomniał, że zgodnie z art. 406 k.p.c. do
postępowania ze skargi o wznowienie postępowania stosuje się odpowiednio
przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. Zgodnie z art. 391 § 1
k.p.c. jeżeli nie ma przepisów szczególnych o postępowaniu przed sądem drugiej
instancji, do postępowania tego stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu
przed sądem pierwszej instancji. Sąd Okręgowy stwierdził, że był upoważniony do
zbadania wartości przedmiotu sporu i zaskarżenia, która nie była przedmiotem
badania przez Sąd pierwszej instancji na podstawie art. 25 k.p.c. W wyniku
sprawdzenia z urzędu wartości przedmiotu zaskarżenia określonego przez
pełnomocnika powoda jako dwa razy po 30.000 zł Sąd Okręgowy ustalił wartość
przedmiotu zaskarżenia na kwotę 60.000 zł, a opłatę od apelacji określił na kwotę
3.000 zł. Określenie wartości przedmiotu zaskarżenia jest, co do zasady,
pozostawione powodowi, jednak podlega kontroli sądu. Stosownie do art. 25 § 1
k.p.c. sąd może na posiedzeniu niejawnym, a zatem tym bardziej na rozprawie,
3
sprawdzić wartość przedmiotu sporu lub zaskarżenia oznaczoną przez apelującego
i zarządzić w tym celu dochodzenie.
W rozpoznawanej sprawie występowała przedmiotowa kumulacja roszczeń o
charakterze majątkowym: żądania wynagrodzenia przyznanego powodowi
nakazem zapłaty z 27 listopada 2006 r. wydanym w postępowaniu upominawczym
w sprawie Np …/06 oraz żądania wynagrodzenia zasądzonego na rzecz powoda
wyrokiem zaocznym z 21 czerwca 2007 r. w sprawie P …/07. Po połączeniu spraw
do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia zlicza się, zgodnie z art. 21 k.p.c.,
wartość tych roszczeń dla celów oznaczenia wartości przedmiotu sporu oraz
zaskarżenia wobec wniesienia apelacji co do całości wyroku Sądu Rejonowego z
16 listopada 2009 r. oddalającego powództwo dotyczące obu roszczeń. W sprawie
Np …/06 wartość przedmiotu sporu zgodnie z art. 19 § 1 k.p.c. została określona
przez powoda na kwotę 30.000 zł i tak samo została określona wartość przedmiotu
sporu w sprawie P …/07, razem kwoty te składają się na wartość przedmiotu sporu,
a następnie zaskarżenia, w sprawie o wznowienie postępowania ustaloną przez
Sąd Okręgowy na kwotę 60.000 zł.
Sąd Okręgowy stwierdził, że skoro wartość przedmiotu sporu przekraczała
50.000 zł, powód był zobowiązany uiszczać od wszystkich podlegających opłacie
pism opłatę stosunkową wynoszącą od apelacji 3.000 zł i związku z tym na
podstawie art. 373 k.p.c. zobowiązał pełnomocnika powoda do uzupełnienia opłaty
stosunkowej od apelacji w wysokości 2.940 zł, przy uwzględnieniu jej opłacenia
łączną kwotą 60 zł, w terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia apelacji na podstawie
art. 370 k.p.c. jako niewłaściwie opłaconej.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł w imieniu powoda jego
pełnomocnik, zarzucając: 1) błędną wykładnię art. 25 k.p.c. przez uwzględnienie
tylko § 1 przy pominięciu § 2 tego artykułu, w wyniku czego Sąd drugiej instancji
dokonał sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia z urzędu już po doręczeniu
apelacji stronie pozwanej; 2) niesłuszne zastosowanie art. 21 k.p.c. w przypadku
połączenia dwóch pozwów do łącznego rozpoznania na podstawie art. 219 k.p.c.;
3) naruszenie art. 35 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, przez
nieprawidłowe jego zastosowanie wobec błędnego ustalenia, że wartość
przedmiotu zaskarżenia dwóch wyroków objętych wyrokiem Sądu pierwszej
4
instancji, po połączeniu, wynosi 60.000 zł, podczas gdy wartość przedmiotu
zaskarżenia każdej z połączonych spraw wynosi 30.000 zł, czyli nie przewyższa
kwoty 50.000 zł, przez co powód jako „pracownik wnoszący powództwo” (art. 96
ust.1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) zobowiązany jest
do uiszczenia opłaty podstawowej w kwocie 30 zł od każdej sprawy osobno; 4)
naruszenia art. 19 k.p.c. przez nieprawidłowe jego zastosowanie i ustalenie, że
wartość przedmiotu zaskarżenia należy ustalić łącznie dla obu spraw w kwocie
60.000 zł, mimo że powód w obu pozwach podał kwotę 30.000 zł jako wartość
przedmiotu sporu, co dotyczyło każdego z pozwów osobno; 5) naruszenie art. 219
k.p.c. przez błędne uznanie, że wskutek połączenia dwóch oddzielnych spraw do
łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi
sumę wartości przedmiotu połączonych spraw, chociaż sprawy te zostały wniesione
odrębnie, przez co wartość przedmiotu zaskarżenia pozostaje odrębna dla każdej z
połączonych spraw.
Powód wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz zasądzenie od
pozwanej spółki na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozważenia wymagała przede wszystkim dopuszczalność wniesionego
zażalenia.
Zażalenie do Sądu Najwyższego może być wniesione jedynie na te
postanowienia sądu drugiej instancji, które są wymienione w przepisach Kodeksu
postępowania cywilnego jako objęte możliwością zaskarżenia (art. 3941
k.p.c.).
Według art. 3941
§ 1 k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje na
postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną oraz skargę o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (pkt 1), a także na
postanowienie sądu drugiej instancji co do kosztów procesu, które nie były
przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji (pkt 2). Według art. 3941
§ 2
k.p.c., w sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, zażalenie przysługuje
także na postanowienie sądu drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie, z
wyjątkiem postanowień, o których mowa w art. 3981
k.p.c. (w przedmiocie
5
odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania, od których przysługuje skarga
kasacyjna), a także postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na
postanowienie sądu pierwszej instancji.
W związku z przytoczoną treścią art. 3941
k.p.c. oceny wymaga, czy
zaskarżone postanowienie – dotyczące sprawdzenia wartości przedmiotu
zaskarżenia, ustalenia innej wartości przedmiotu zaskarżenia niż oznaczona przez
skarżącego, ustalające wysokość opłaty stosunkowej od apelacji i zobowiązujące
do uiszczenia brakującej części opłaty pod rygorem odrzucenia apelacji – jest
postanowieniem, na które przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego.
Zaskarżone postanowienie nie jest postanowieniem o odrzuceniu skargi
kasacyjnej albo skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia (art. 3941
§ 1 pkt 1 k.p.c.), nie jest też postanowieniem w przedmiocie
odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania (3941
§ 2 k.p.c.). Nie stanowi
także postanowienia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie (w
rozumieniu art. 3941
§ 2 k.p.c.), gdyż postanowieniami kończącymi postępowanie w
sprawie są postanowienia zamykające drogę do wydania orzeczenia sądu danej
instancji rozstrzygającego istotę sprawy w procesie (wyrokiem) lub w postępowaniu
nieprocesowym (postanowieniem), a ponadto postanowienia, które kończą sprawę
jako pewną całość poddaną pod osąd, a więc dotyczące całości sprawy i będące
ostatnimi orzeczeniami wydanymi w postępowaniu (por. uzasadnienie uchwały
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 31 maja 2000 r., III ZP 1/00,OSNC
2001, nr 1 poz. 1). Przeciwieństwem postanowień kończących postępowanie w
sprawie są natomiast „postanowienia kończące w postępowaniu jedynie
zagadnienia incydentalne, uboczne" (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 19
listopada 1996 r., III CKN 12/96, OSNC 1997, nr 4, poz. 41 oraz uchwałę siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z 24 listopada 1998 r., III CZP 44/98, OSNC 1999, nr
5, poz. 87). Takim właśnie postanowieniem, dotyczącym kwestii incydentalnej, jest
postanowienie sprawdzające wartość przedmiotu zaskarżenia, ustalające tę
wartość i określające wysokość opłaty od apelacji.
Nowe brzmienie art. 3941
k.p.c., wprowadzone ustawą z dnia 19 marca 2009
r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 69, poz. 592),
umożliwia zaskarżenie do Sądu Najwyższego także postanowień sądu drugiej
6
instancji co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu
pierwszej instancji (3941
§ 1 pkt 2 k.p.c.). Jednakże w tej normie prawnej nie
mieszczą się postanowienia sądu drugiej instancji dotyczące kosztów sądowych, w
tym opłat. W art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. chodzi o koszty procesu w rozumieniu
ustawowej definicji tej kategorii pojęciowej zawartej w art. 98 § 1 k.p.c. Koszty
procesu są rozliczane między stronami procesu. Podstawą orzeczeń dotyczących
kosztów procesu są przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (np. art. 98-110). Z
kolei koszty sądowe obejmują rozliczenie między stroną wnoszącą o podjęcie przez
sąd czynności sądowych a sądem (ściślej – Skarbem Państwa). Postanowienia
dotyczące kosztów sądowych mają swoje oparcie w przepisach ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity: Dz. U. z
2010 r. Nr 50, poz. 594 ze zm.). Zatem postanowienie sądu drugiej instancji co do
kosztów procesu (art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c.) oraz postanowienie dotyczące
sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia oraz ustalenia wyższej wartości
przedmiotu zaskarżenia (art. 368 § 2 k.p.c. w związku z art. 25 k.p.c.) i wzywające
do uiszczenia brakującej części opłaty od apelacji (art. 1303
§ 2 k.p.c. w związku z
art. 373 k.p.c. i w związku z odpowiednimi przepisami ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych), to dwie różne kategorie postanowień w kwestiach
incydentalnych, co wynika także z ich wyraźnego rozdzielenia w art. 394 § 1 k.p.c.,
gdzie odrębnie wylicza się jako przedmiot zaskarżenia zażaleniem zwrot kosztów
procesu, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu oraz wymiar
opłaty (pkt 9). Zgodnie z treścią art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c., zażalenie do sądu drugiej
instancji przysługuje na postanowienia sądu pierwszej instancji, którego
przedmiotem jest zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony
kosztów procesu, wymiar opłaty, zwrot opłaty lub zaliczki, obciążanie kosztami
sądowymi, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty
przyznane w nakazie zapłaty oraz wynagrodzenie biegłego i należności świadka.
Powołany przepis nie dotyczy zaskarżania postanowień sądu drugiej instancji do
Sądu Najwyższego. Nie stosuje się go również odpowiednio do postanowień sądu
drugiej instancji.
Zakres przedmiotowy postanowień sądu pierwszej instancji zaskarżalnych
zażaleniem do sądu drugiej instancji oraz postanowień sądu drugiej instancji
7
zaskarżalnych do Sądu Najwyższego jest wyraźnie odmienny. Możliwość
zaskarżenia zażaleniem postanowień sądu drugiej instancji jest wyraźnie
ograniczona przedmiotowo w art. 3941
k.p.c., który nie przewiduje zaskarżenia
zażaleniem do Sądu Najwyższego postanowienia sądu drugiej instancji
sprawdzającego wartość przedmiotu zaskarżenia, ustalającego nową wyższą
wartość przedmiotu zaskarżenia i wzywającego do uiszczenia brakującej części
opłaty od apelacji. Nie są to postanowienia kończące postępowanie w sprawie i nie
dotyczą również kosztów procesu w rozumieniu art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. Powołanie
się przez pełnomocnika powoda na ten ostatni przepis jako podstawę wniesienia
zażalenia okazało się nieskuteczne. Gdyby Sąd drugiej instancji odrzucił apelację,
wówczas postanowienie to – jako niewątpliwie kończące postępowanie w sprawie -
podlegałoby zaskarżeniu na podstawie art. 3941
§ 2 k.p.c. Rozpoznając zażalenie
na postanowienie o odrzuceniu apelacji Sąd Najwyższy mógłby (na wniosek
skarżącego – art. 380 k.p.c.) rozpoznać także niepodlegające zaskarżeniu
postanowienia Sądu drugiej instancji poprzedzające zaskarżalne postanowienie o
odrzuceniu apelacji. W rozpoznawanej sprawie nie doszło jednak do odrzucenia
apelacji, a Sąd Okręgowy wydał wyrok, zaskarżony przez powoda skargą
kasacyjną.
Podsumowując powyższe rozważania należy stwierdzić, że od
postanowienia sądu drugiej instancji sprawdzającego wartość przedmiotu
zaskarżenia, ustalającego nową wyższą wartość zaskarżenia i wzywającego do
uiszczenia brakującej części opłaty od apelacji nie przysługuje zażalenie do Sądu
Najwyższego na podstawie art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy na podstawie art. 3941
§ 3
k.p.c. i art. 39821
k.p.c. w związku z art. 370 k.p.c. i art. 373 k.p.c. oraz w związku z
art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.