Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 grudnia 2010 r.
II UK 146/10
Należności organu ubezpieczeń społecznych z tytułu składek na ubez-
pieczenia społeczne i zdrowotne oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych mają charakter płatności (wierzytelności) samoobliczanych i
opłacanych przez płatnika składek (spółkę z o.o.) w terminach ustawowo okre-
ślonych, bez potrzeby uprzedniego wzywania do ich wykonania. Egzekwowanie
wierzytelności (zaległości) składkowych jest ograniczone jedynie terminem ich
przedawnienia, co oznacza, że organ ubezpieczeń społecznych nie ma obo-
wiązku wszczynania egzekucji w takim czasie, aby uzyskać potencjalnie naj-
wyższe zaspokojenie zaległości składkowych od płatnika składek, nawet gdyby
ich wcześniejsza egzekucja mogła prowadzić do uzyskania choćby częściowe-
go ich wykonania, jeżeli płatnik składek lub członek zarządu spółki z o.o. nie
wskazali mienia, z którego możliwa byłaby egzekucja zaległości składkowych w
znacznej części.
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 grudnia
2010 r. sprawy z powództwa Małgorzaty S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w P. z udziałem zainteresowanych Zbigniewa T., Zdzisława K. o
przeniesienie odpowiedzialności z tytułu zaległych składek, na skutek skargi kasacyj-
nej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 17 grudnia
2009 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem
z dnia 17 grudnia 2009 r., po rozpoznaniu apelacji wnioskodawczyni Małgorzaty S.
2
zmienił wyrok Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Pozna-
niu z dnia 9 grudnia 2008 r. wydany w sprawie z udziałem zainteresowanych: Zbi-
gniewa T., Zdzisława K. i K. Spółki z o.o. o przeniesienie odpowiedzialności z tytułu
zaległych składek oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziału w P. z dnia 25 listopada 2003 r. ustalającą odpowiedzialność wnio-
skodawczyni za zobowiązania z tytułu składek „K." Spółki z o.o. za okres od stycznia
1999 r. do 23 maja 1999 r., o tyle że stwierdził, iż wnioskodawczyni nie odpowiada za
zaległości z tytułu tych składek, których termin płatności przypadał po dniu 19 kwiet-
nia 1999 r., a w pozostałym zakresie oddalił „odwołanie” oraz apelację i zniósł wza-
jemnie koszty zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.
W sprawie tej ustalono, że Małgorzata P. (obecnie S.) od 1994 r. była człon-
kiem zarządu „K." Spółki z o.o. z siedzibą w S. (zwanej dalej Spółką), zajmującej się
tworzeniem oprogramowania wspomagającego zarządzanie przedsiębiorstwem, a od
1998 r. świadczeniem usług informatycznych. Zgodnie z nieformalnym podziałem
kompetencji między członkami zarządu, wnioskodawczyni zajmowała się działalno-
ścią marketingową, pozyskiwaniem klientów, zawieraniem z nimi umów i nadzorem
nad ich realizacją. Przez cały rok 1998 Spółka prowadziła działalność ze stratą, kre-
dytując swoją działalność kosztem dostawców towarów i usług. Na koniec tego roku
kapitał własny Spółki stanowił wartość ujemną - 24.305,78 zł. Zobowiązania Spółki
nadal narastały, a na ich sumę 2.022.971,21 zł składały się między innymi należności
z tytułu podatków i składek na ubezpieczenia społeczne w kwocie 434.223,16 zł. Od
końca 1998 r. Spółka zaprzestała spłacać należności z tytułu składek na ubezpie-
czenia społeczne, zdrowotne oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych. Członkowie zarządu zdawali sobie sprawę z sytuacji fi-
nansowej Spółki. W celu jej poprawy wprowadzano zmiany w zarządzie, obniżono
wynagrodzenia pracowników, a uchwałą z dnia 2 lutego 1999 r. zgromadzenie
wspólników podniosło kapitał zakładowy Spółki z 200.000 zł do 372.000 zł. W dniu
23 lutego 1999 r. członek zarządu Zdzisław K. zwrócił się do ZUS-u z wnioskiem o
rozłożenie na raty zaległości za okres listopad-grudzień 1998 r. Wniosek ten został
uwzględniony przez rozłożenie zaległości na raty płatne w okresie od marca do
czerwca 1999 r. Kolejny wniosek z dnia 24 lipca 2000 r. o przesunięcie terminu płat-
ności składek do 15 sierpnia 2000 r. został rozpatrzony odmownie.
3
Wnioskodawczyni nie sprawdzała w sposób szczegółowy stanu finansowego
Spółki, polegając na słownych zapewnieniach pozostałych członków zarządu. Uwa-
żała, że skoro podpisuje umowy z klientami, to sytuacja firmy jest dobra. Wiedziała,
że ZUS zgodził się na zapłatę należności w ratach, nie znała jednak szczegółów
układu ratalnego. W latach 1999-2000 wzrastało zadłużenie Spółki w stosunku do
dostawców, ZUS-u i Urzędu Skarbowego, a Spółka dalej kredytowała swoją działal-
ność na koszt swoich wierzycieli. Zobowiązania były realizowane wybiórczo i w nie-
wielkim zakresie. W sporządzonym bilansie na 31 lipca 2000 r. Spółka wykazała rze-
czowy majątek trwały na kwotę 36.574,49 zł; majątek obrotowy na kwotę 499.693,54
zł, w tym należności i roszczenia na kwotę 390.323,21 zł. Zobowiązania opiewały
natomiast na kwotę 1.843.825,60 zł, w tym między innymi zobowiązania z tytułu po-
datków, ceł i składek na ubezpieczenia społeczne 951.381 zł. Strata z działalności
gospodarczej narosła do kwoty 1.091.642,09 zł. Kapitał własny osiągnął poziom
1.159.478,06 zł. W dniu 4 lipca 2000 r. ówczesny prezes zarządu Zdzisław K. wraz z
członkiem zarządu Danutą N. złożyli wniosek o ogłoszenie upadłości, podając w nim,
że Spółka utraciła płynność finansową w czerwcu 2000 r., a jej majątek nie wystarczy
na zaspokojenie długów. Postanowieniem z dnia 3 października 2000 r. Sąd Rejo-
nowy w Poznaniu ogłosił upadłość „K." Spółki z o.o. Postanowieniem sędziego-komi-
sarza z dnia 30 marca 2001 r. zostały uznane wierzytelności organu rentowego w P.
w łącznej kwocie 897.709,14 zł. We wniosku z 27 lutego 2002 r. syndyk masy
upadłości zwrócił się o umorzenie postępowania upadłościowego z powodu braku
środków finansowych wystarczających na dalsze prowadzenie postępowania. Za-
spokojono tylko 35,49 % należności wierzycieli z kategorii I. Postanowieniem z dnia
16 kwietnia 2002 r. Sąd na podstawie art. 218 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003
r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm., zwanej dalej
prawem upadłościowym) umorzył postępowanie upadłościowe, ponieważ środki
finansowe Spółki zostały rozdysponowane i brak było dalszych środków do sfinalizo-
wania postępowania upadłościowego.
Uchwałą zgromadzenia wspólników z dnia 19 kwietnia 1999 r. wnioskodaw-
czyni została odwołana z funkcji członka zarządu (wykreślona z rejestru handlowego
w dniu 24 maja 1999 r.). Decyzją z dnia 25 listopada 2003 r. organ rentowy przeniósł
na wnioskodawczynię odpowiedzialność za należności z tytułu składek obciążające
Spółkę za okres od stycznia do dnia 23 maja 1999 r.
4
Rozpoznając odwołanie wnioskodawczyni od tej decyzji Sąd Okręgowy uznał,
że w sprawie zachodzą wszystkie przesłanki wymienione w art. 116 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60
ze zm., zwanej dalej Ordynacją podatkową) w związku z art. 31 i art. 32 ustawy z
dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst:
Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm., zwanej dalej ustawą systemową), pozwalające
obciążyć wnioskodawczynię odpowiedzialnością za zaległości z tytułu niezapłaco-
nych składek na ubezpieczenie społeczne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowa-
nych Świadczeń Pracowniczych i na ubezpieczenie zdrowotne. Sąd Okręgowy
stwierdził, że wnioskodawczyni nie uwalnia od odpowiedzialności opieranie się na
opiniach innych członków zarządu co do sytuacji finansowej Spółki. Wszyscy człon-
kowie zarządu mieli świadomość, że zarówno zmiany w składzie zarządu Spółki, jak i
podwyższenie kapitału zakładowego były związane z jej problemami finansowym i
zadłużeniem przekraczającym kapitał własny. Przypuszczenia wnioskodawczyni, że
kondycja firmy nie jest zła, bo ona podpisywała umowy z klientami, były zupełnie bez-
podstawne, gdyż samo zawieranie umów nie gwarantuje jeszcze ich wykonania. Po-
nadto wnioskodawczyni złożyła swój podpis pod bilansem za rok 1998. Sąd podkre-
ślił, że dla ustalenia czy wniosek o ogłoszenie upadłości złożono we właściwym cza-
sie nie mogła mieć znaczenia data postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Sąd upa-
dłościowy bada tylko czy na dzień zgłoszenia tego wniosku jest on zasadny. Nie
zajmuje się natomiast w kwestią czy okoliczności nakazujące złożenie wniosku
(trwałe zaprzestanie płacenia długów) zaistniały wcześniej. Ostatecznie Sąd pierw-
szej instancji zmienił zaskarżoną decyzję o tyle, że stwierdził, iż wnioskodawczyni
ponosi odpowiedzialność z tytułu składek obciążających Spółkę za okres od stycznia
1999 r. do 19 kwietnia 1999 r. Nie może ona bowiem odpowiadać za zaległości, które
powstały w okresie, w którym nie pełniła już funkcji członka zarządu (po dniu 19
kwietnia 1999 r.), a w pozostałym zakresie odwołanie oddalił.
Po rozpoznaniu apelacji wnioskodawczyni Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu
pierwszej instancji oraz poprzedzającą go decyzję o tyle, że stwierdził, iż wniosko-
dawczyni nie odpowiada za zaległe należności z tytułu składek, których termin płat-
ności przypadał po dniu 19 kwietnia 1999 r., tj. po dniu odwołania jej z funkcji członka
zarządu, co oznacza, że nie ponosi ona odpowiedzialności za niezapłacone składki
za kwiecień i maj 1999 r., ponieważ w okresie pełnienia przez nią funkcji członka za-
5
rządu zaległości te jeszcze nie powstały (art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy systemowej).
Ponadto Sąd Apelacyjny stwierdził, że bezskuteczność egzekucji w rozumieniu art.
116 § 1 Ordynacji podatkowej występuje bez wątpienia także wówczas, gdy wierzy-
ciel dysponuje postanowieniem o umorzeniu postępowania egzekucyjnego ze
względu na jego bezskuteczność, jak również postanowieniem o umorzeniu postę-
powania upadłościowego (art. 361 pkt 1 prawa upadłościowego), względnie o odmo-
wie jego wszczęcia (art. 13 ust. 1 i 2 prawa upadłościowego). W toku prowadzonego
postępowania upadłościowego Spółki, postanowieniem z dnia 30 marca 2001 r. sę-
dzia komisarz ustalił listę wierzytelności, w tym uznał w całości wierzytelności organu
rentowego w kwocie 897.709,14 zł, z czego 474.501,52 zł w kategorii III, 279.547,62
zł w kategorii VI, 143.660 zł w kategorii VII. Z majątku Spółki zostali zaspokojeni wy-
łącznie wierzyciele z kategorii I i to tylko częściowo, bo w 35%. W związku z tym Sąd
Apelacyjny wskazał, że wierzytelności organu ubezpieczeń społecznych w stosunku
do Spółki w ogóle nie zostały zaspokojone, gdyż nie należały do I kategorii. Zasadne
było zatem stanowisko, że organ ubezpieczeń społecznych wykazał, że istnieją nie-
zaspokojone zobowiązania, których nie można było wyegzekwować od Spółki.
Sąd Apelacyjny przyjął, że wnioskodawczyni nie wykazała żadnej przesłanki z
art. 116 Ordynacji podatkowej, która mogłaby uwolnić ją od odpowiedzialności za
zaległości składkowe Spółki. Już w 1998 r. zobowiązania przekraczały wartość ma-
jątku Spółki, co oznaczało, że nie tylko utraciła ona „płynność finansową”, ale trwale
utraciła możliwości regulowania własnych zobowiązań. Dlatego nie można uznać, że
złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w lipcu 2000 r. nastąpiło we „właściwym
czasie” lub w czasie, kiedy jej majątek nie wystarczał na zaspokojenie długów.
W skardze kasacyjnej wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie przepisów prawa
materialnego: 1) art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i art. 32
ustawy systemowej, przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez
przyjęcie, że: a) wierzyciel wykazał bezskuteczność egzekucji na podstawie posta-
nowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego, podczas gdy nie wszczął on
postępowania egzekucyjnego przed wszczęciem postępowania upadłościowego ani
po jego zakończeniu i nie wykazał, że nie zachodziła żadna możliwość zaspokojenia
egzekwowanej wierzytelności z jakiejkolwiek części majątku spółki, b) postanowienie
o umorzeniu postępowania upadłościowego jest dowodem na bezskuteczność egze-
kucji, w sytuacji gdy zgłoszenie wierzytelności zostało dokonane na podstawie tytu-
6
łów wykonawczych obejmujących należności z tytułu składek, których termin płatno-
ści nie przypadał w okresie, w którym skarżąca pełniła funkcję członka zarządu, 2)
art. 116 § 1 pkt 1 i § 2 Ordynacji podatkowej, przez przyjęcie, że nieznajomość sytu-
acji finansowej Spółki jako przyczyna niezgłoszenia przez członka zarządu wniosku o
upadłość nie ekskulpuje go od ponoszenia odpowiedzialności za zaległości składko-
we.
Okolicznością uzasadniającą przyjęcie skargi do rozpoznania jest występowa-
nie w sprawie istotnych zagadnień prawnych: 1) czy wydanie decyzji o odpowiedzial-
ności członka zarządu spółki z o.o. za składki na podstawie art. 116 § 1 Ordynacji
podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy systemowej „może być poprzedzone je-
dynie postanowieniem o umorzeniu postępowania upadłościowego, bez uprzedniego
wszczęcia postępowania egzekucyjnego i bez wydania tytułów wykonawczych obej-
mujących dochodzone należności od członka zarządu w okresie poprzedzającym
wszczęcie postępowania upadłościowego, a nadto nie wszczęcia postępowania eg-
zekucyjnego po umorzeniu postępowania upadłościowego?”; 2) czy samo umorzenie
postępowania upadłościowego jest wystarczającym dowodem na bezskuteczność
egzekucji z majątku spółki, w sytuacji gdy z tym dniem upadły na podstawie art. 364
prawa upadłościowego odzyskuje swobodne rozporządzanie swym majątkiem i moż-
liwie jest prowadzenie postępowania egzekucyjnego, czy wierzyciel powinien takie
postępowanie egzekucyjne po umorzeniu postępowania upadłościowego przeprowa-
dzić dla wykazania bezskuteczności egzekucji?; 3) czy na wierzycielu spoczywa
obowiązek wykazania w postępowaniu o przeniesienie odpowiedzialności spółki z
o.o. z tytułu zaległych składek na członka zarządu ponad wszelką wątpliwość, iż nie
zachodzi żadna możliwość zaspokojenia (choćby częściowego) egzekwowanej na-
leżności ze spółki, od momentu, gdy było to możliwe?; 4) czy członek zarządu nie-
zajmujący się, na skutek dokonanego w zarządzie podziału ról, w ogóle sprawami
finansowymi spółki i nieposiadający wiedzy o sytuacji finansowej spółki, a w szcze-
gólności informacji uzasadniających przypuszczenie, że zachodzi konieczność zgło-
szenia wniosku o upadłość - może być pociągnięty do odpowiedzialności za niezgło-
szenie w terminie wniosku o upadłość?; 5) czy zgłoszenie wierzytelności w postępo-
waniu upadłościowym na podstawie tytułów wykonawczych obejmujących należności
z tytułu składek, których termin płatności nie przypadał w okresie, w którym skarżąca
pełniła funkcję członka zarządu, tj. dotyczących zaległości składkowych za zupełnie
7
inny okres i uzyskanie na tej podstawie postanowienia o umorzeniu postępowania
upadłościowego - może być uznane za dowód bezskuteczności egzekucji w rozu-
mieniu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej?; 6) czy członek zarządu ponosi odpowie-
dzialność na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej w sytuacji, gdy pierwsze czyn-
ności wierzyciela zmierzające do wyegzekwowania wierzytelności od spółki zostały
podjęte ponad rok od daty wymagalności wierzytelności?
Skarżąca wskazała, że uznanie za dowód bezskuteczności egzekucji z mająt-
ku Spółki jedynie postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego (z dnia
16 kwietnia 2002 r.) jest wątpliwe w sytuacji, gdy wierzyciel przez ponad rok przed
wszczęciem postępowania upadłościowego (co miało miejsce pod koniec 2000 r.,
kiedy majątek Spółki jeszcze w znacznej mierze istniał) nie podejmował żadnych
czynności egzekucyjnych i nie wystawił nawet tytułów wykonawczych obejmujących
żądane zaległości. W jej ocenie, „uruchomienie” odpowiedzialności osób trzecich,
jako odpowiedzialności subsydiarnej, powinno mieć miejsce dopiero, gdy wierzyciel
wyczerpał w toku postępowania wszystkie możliwe sposoby egzekucji z całego ma-
jątku spółki. „Nie powinno być tak, że wierzyciel czeka kilka lat na podjęcie jakichkol-
wiek działań zmierzających do wyegzekwowania należności, a wskutek braku takiej
możliwości obciąża osoby trzecie taką odpowiedzialnością, w sytuacji gdy wcześniej
podjęta egzekucja mogłaby doprowadzić do zaspokojenia z majątku spółki”. Zdaniem
skarżącej, wierzyciel przed obciążeniem członka zarządu odpowiedzialnością powi-
nien wykazać bezskuteczność egzekucji w szerokim tego słowa rozumieniu, tj. nie
tylko przed samym wszczęciem postępowania upadłościowego, ale także po jego
umorzeniu, gdy wszczęcie postępowania egzekucyjnego jest w dalszym ciągu moż-
liwe (art. 364 prawa upadłościowego).
W konsekwencji skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości
i zmianę orzeczenia przez „nie przeniesienie odpowiedzialności na Małgorzatę S. za
zalegle należności z tytułu składek obciążających K. Sp. z o.o.” i zasądzenie od po-
zwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego
według norm przepisanych albo o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz
poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do po-
nownego rozpoznania temu Sądowi, z pozostawieniem mu rozstrzygnięcia odnośnie
do kosztów postępowania kasacyjnego.
8
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawierała usprawiedliwionych podstaw prawnych. Sta-
wiając kasacyjne zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego, autorka skargi
kasacyjnej sformułowała sześć pytań (zagadnień) prawnych, utrzymując, że pozwany
organ ubezpieczeń społecznych nie wykazał podstawowej przesłanki subsydiarnej
odpowiedzialności skarżącej (jako byłego członka zarządu Spółki), tj. bezskuteczno-
ści egzekucji zaległości składkowych z majątku Spółki w okresie, w którym skarżąca
była członkiem jej zarządu. Przy braku proceduralnych zarzutów kasacyjnych miaro-
dajne były ustalenia faktyczne zaskarżonego wyroku (art. 39813
§ 2 k.p.c.), z których
wynikało, że skarżąca zdawała sobie sprawę ze złej sytuacji finansowej Spółki, która
od końca 1998 r. zaprzestała regulować i przekazywać należności składkowe orga-
nowi ubezpieczeń społecznych. Organ ten zgodził się na rozłożenie na raty zaległo-
ści składkowych Spółki za listopad i grudzień 1998 r. Jednakże Spółka jedynie sys-
tematycznie powiększała obarczające ją zobowiązania i długi, dalej kredytując swoją
działalność „kosztem wierzycieli”. Wniosek o upadłość Spółki został złożony dopiero
4 lipca 2000 r., chociaż znajdowała się ona w sytuacji nakazującej jego złożenie już
w styczniu 1998 r. Po złożeniu wniosku o upadłość Spółka w dniu 24 lipca 2000 r.
złożyła kolejny wniosek o przesunięcie terminu płatności składek, który został rozpa-
trzony odmownie. Postanowieniem z dnia 3 października 2000 r. Sąd Rejonowy w
Poznaniu ogłosił upadłość Spółki, a postanowieniem z dnia 16 kwietnia 2002 r. umo-
rzył postępowanie upadłościowe z powodu „rozdysponowania środków finansowych i
braku dalszych środków, aby doprowadzić do ukończenia postępowania upadłościo-
wego”.
Na gruncie tych wiążących ustaleń Sąd Najwyższy odpowiada w kolejności na
sformułowane w skardze kasacyjnej „zagadnienia prawne”:
Po pierwsze, z ugruntowanej wykładni art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w
związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że bezsku-
teczność egzekucji występuje bez wątpienia nie tylko wtedy, gdy wierzyciel dyspo-
nuje postanowieniem o umorzeniu postępowania egzekucyjnego ze względu na jego
bezskuteczność, ale stan bezskuteczności egzekucji potwierdza także między innymi
postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego (por. uzasadnienie
uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2009 r., I UZP
9
4/09, OSNP 2009 nr 23-24, poz. 319 lub wyrok z dnia 2 września 2009 r., II UK
336/08, niepublikowany). W tym zakresie należy podkreślić, że należności z tytułu
składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz FGŚP mają charakter płatno-
ści samoobliczanych i samoopłacanych przez płatnika składek w terminach ustawo-
wo określonych, a organ ubezpieczeń społecznych (ZUS) nie ma obowiązku wzywa-
nia płatników składek do terminowego wykonywania tych powinności już ze względu
na wielką ilość tych podmiotów (wielość płatników składek). Między innymi dlatego
egzekwowanie należności składkowych, które w istotnym zakresie tworzą składkowy
fundusz ubezpieczeń społecznych, jest ograniczone jedynie terminem przedawnienia
należności składkowych.
Po drugie, skarżąca nieracjonalnie powoływała się na możliwość prowadzenia
egzekucji z majątku upadłej Spółki, skoro umorzenie postępowania upadłościowego
tej Spółki nastąpiło po „rozdysponowaniu” całego jej majątku. Gdyby było inaczej, to
organ ubezpieczeń społecznych uzyskałby zaspokojenie należności składkowych w
toku postępowania upadłościowego.
Po trzecie (w związku z uwagami jak wyżej: po pierwsze), w „postępowaniu o
przeniesienie odpowiedzialności spółki z o.o. z tytułu zaległych składek na członka
zarządu” organ ubezpieczeń społecznych (ZUS) nie ma obowiązku wszczynania eg-
zekucji zaległości składkowych w takim czasie, aby uzyskać potencjalnie najwyższe
ich zaspokojenie od płatnika składek, jeżeli dłużnik (tak jak Spółka w rozpoznawanej
sprawie) nie wskazywał mienia, z którego egzekucja byłaby możliwa w znacznej czę-
ści (art. 116 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej). Oznacza to, że w rozpoznanej sprawie
organ ubezpieczeń społecznych nie miał obowiązku wykazania, „ponad wszelką
wątpliwość, iż nie zachodzi możliwość zaspokojenia (choćby częściowego) egze-
kwowanej należności ze spółki, do momentu, gdy było to możliwe”.
Po czwarte, członek zarządu spółki z o.o., który ma obowiązek prowadzenia
spraw spółki (art. 208 § 2 k.s.h.) i którego obarcza obowiązek podwyższonej staran-
ności oczekiwanej od osoby pełniącej funkcję organu osoby prawnej prowadzącej
działalność gospodarczą, nie może uchylać się od ponoszenia odpowiedzialności za
zaległości składkowe spółki, powołując się na niewiedzę dotyczącą stanu finansów
spółki (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2006 r., II UK 85/06,
OSNP 2007 nr 21-22, poz. 328).
10
Po piąte, dowodem na bezskuteczność egzekucji spornych zaległości skład-
kowych nie było zgłoszenie wierzytelności z tytułów wykonawczych obejmujących te
zaległości z innych okresów niż przypadające w czasie pełnienia przez skarżącą
funkcji członka zarządu Spółki, ale postanowienie o umorzeniu postępowania upa-
dłościowego, które potwierdzało bezskuteczność egzekucji wszystkich zaległości
składkowych Spółki.
Po szóste, skarżąca jako członek zarządu upadłej Spółki ponosi odpowie-
dzialność za jej nieprzedawnione zaległości składkowe na podstawie art. 116 § 1
Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecz-
nych także wtedy, gdy pierwsze czynności wierzyciela (ZUS) zostały podjęte „ponad
rok od daty wymagalności wierzytelności”, które powinny być płatne bez wezwania
przez płatników składek. Płatnicy składek nie mogą przerzucać na wierzyciela (ZUS)
skutków swoich zaniechań, z których wynikły zaległości składkowe. Zaległości i bie-
żące należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz FGŚP
mają bowiem charakter płatności „oddawczych”, co oznacza, że powinny być samo-
obliczone i samoopłacane przez zobowiązanego płatnika składek bez potrzeby
uprzedniego wzywania go do wykonania tego obowiązku przez ZUS. Dochodzenie
od członka zarządu Spółki zaległości składkowych ograniczone jest jedynie terminem
przedawnienia należności składkowych i następuje na warunkach określonych w art.
116 § 1 Ordynacji podatkowej. Przesłanki określone tym przepisem zostały w rozpo-
znawanej sprawie potwierdzone wynikami postępowania sądowego.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy wyrokował jak w sentencji w zgo-
dzie z art. 39814
k.p.c.
========================================