Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 grudnia 2010 r.
III SK 9/10
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki nie jest właściwy do rozstrzygania
sporu o nieuzasadnione wstrzymanie dostarczania energii elektrycznej bez
wniosku podmiotu uprawnionego na podstawie umowy o dostarczanie (prze-
sył) energii (art. 8 ust. 1 w związku z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997
r. - Prawo energetyczne, jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Bogusław Cudowski, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 grudnia 2010 r.
sprawy z powództwa P.C. Chem GmbH w D. w Niemczech przeciwko Prezesowi
Urzędu Regulacji Energetyki z udziałem zainteresowanego Polskich Sieci Elektro-
energetycznych Operator SA w K.J. o wstrzymanie dostarczania energii elektrycznej,
na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w War-
szawie z dnia 16 czerwca 2009 r. [...]
1) o d d a l i ł skargę kasacyjną;
2) zasądził od strony powodowej na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energe-
tyki i na rzecz Polskich Sieci Elektroenergetycznych Operatora SA po 270 zł (dwie-
ście siedemdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d ni e n i e
Decyzją z dnia 9 października 2007 r., Prezes Urzędu Regulacji Energetyki
(dalej: pozwany lub Prezes Urzędu) umorzył postępowanie wszczęte na wniosek
P.C. Chem GmbH w D. w Niemczech (dalej: powód) o stwierdzenie, że wstrzymanie
przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator SA w K.J. (dalej: zainteresowany)
dostarczania energii elektrycznej w wymianie międzysystemowej w dniach 13, 14,
17, 18 oraz od 25 do 28 lipca 2006 r. było nieuzasadnione. Prezes Urzędu uznał, że
powód nie miał zawartej z zainteresowanym umowy o świadczenie usług przesyło-
2
wych, wobec tego nie był on stroną postępowania administracyjnego w postępowa-
niu o rozstrzygnięcie na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. -
Prawo energetyczne (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm.; dalej
jako: „Prawo energetyczne” lub „PE”), czy wstrzymanie dostaw energii elektrycznej
było nieuzasadnione.
Od powyższej decyzji powód wniósł odwołanie.
Wyrokiem z 25 września 2008 r. Sąd Okręgowy - Sąd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów w Warszawie oddalił odwołanie.
Od powyższego wyroku powód wniósł apelację.
Wyrokiem z dnia 16 czerwca 2009 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie na podsta-
wie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.
Sąd Apelacyjny przyjął za bezsporne, że powód nabył w ramach przetargów
skoordynowanych zorganizowanych przez Biuro Aukcyjne w P. zdolności przesyłowe
na połączeniu transgranicznym na granicy polsko - niemieckiej (kierunek od PSE-
Operator do Vattenfall Europe Transmission GmbH) oraz na granicy polsko - czeskiej
(kierunek od PSE-Operator do CEPS a.s.). Udostępnienie transgranicznych zdolno-
ści przesyłowych, następujące na podstawie aukcji skoordynowanych, nie obejmuje
dostępu do sieci przesyłowej. Powód miał zawartą umowę przesyłową z operatorem
systemu przesyłowego działającym jedynie w Niemczech. Po stronie polskiej powód
nie miał zawartej umowy przesyłowej z PSE - Operator SA - polskim operatorem
systemu przesyłowego. Umowa taka łączyła natomiast PSE-Operator SA z PCC SA -
partnerem handlowym powoda. W dniach 13, 14, 17, 18 oraz od 25 do 28 lipca 2006
r. PSE - Operator SA wstrzymał przesył energii na połączeniach transgranicznych.
Sąd drugiej instancji nie podzielił zarzutu apelacji naruszenia art. 23 ust. 2 pkt
11 Prawa energetycznego w związku z art. 9 rozporządzenia (WE) Nr 1228/2003
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie warunków
dostępu do sieci w odniesieniu do transgranicznej wymiany energii elektrycznej
(Dz.U. L. 03. 176. 1). Uznał bowiem, że wskazane rozporządzenie, stosownie do
jego art. 11, nie powoduje „uszczerbku” dla państw członkowskich do utrzymania lub
wprowadzenia środków zawierających bardziej szczegółowe przepisy niż wymienio-
ne w tym rozporządzeniu i wytycznych określonych w jego art. 8. Sąd Apelacyjny
stwierdził, że w sprawie wszczętej na wniosek powoda pozwany nie uchylił się od
rozstrzygnięcia sporu z uwagi na brak swojej jurysdykcji, przeciwnie, jurysdykcję
swoją potwierdził i umorzył postępowanie z uwagi na jego bezprzedmiotowość wyni-
3
kającą z braku po stronie powoda przymiotu strony w postępowaniu w sprawie nie-
uzasadnionego wstrzymania dostarczania energii elektrycznej - art. 8 ust. 1 Prawa
energetycznego. Podobnie Sąd Okręgowy - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumen-
tów nie odmówił orzekania, w szczególności z uwagi na zagraniczne pochodzenie
powoda.
Sąd drugiej instancji - podzielając stanowisko zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego - stwierdził, że o wstrzymaniu dostarczania energii elektrycznej w rozu-
mieniu art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego może być mowa jedynie w sytuacji, gdy
uprzednio zachodził stosunek dostarczania tej energii. Zgodnie zaś z art. 5 ust. 1
Prawa energetycznego dostarczanie energii konkretnemu podmiotowi może nastąpić
jedynie na rzecz tego podmiotu, który zawarł umowę sprzedaży energii elektrycznej
oraz umowę o świadczenie usług przesyłania, tj. warunkiem niezbędnym dostarcze-
nia energii elektrycznej jest zawarcie umowy o przesył. W braku takiej umowy nie
można zarzucać nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania tej energii. Powodowi
nie służył przymiot strony w rozumieniu art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego, bo nie
miał zawartej z zainteresowanym umowy przesyłowej i w konsekwencji nie miał inte-
resu prawnego (art. 28 k.p.a.), uzasadniającego uzyskanie ochrony prawnej w ra-
mach kompetencji Prezesa Urzędu.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego w całości powód zaskarżył skargą kasa-
cyjną. Skargę oparto na podstawie naruszenia przepisów prawa materialnego (art.
398 3
§ 1 pkt 1 k.p.c.) zarzucając: 1) błędną wykładnię art. 5 ust. 1 Prawa energe-
tycznego, przez przyjęcie, że „dostarczanie energii” w rozumieniu tego przepisu
może zachodzić w wymianie transgranicznej tyko wówczas, gdy podmiot, który nabył
uprawnienie do korzystania z usługi transgranicznego przesyłu energii posiada jed-
nocześnie odrębną umowę z operatorem systemu przesyłowego o świadczenie usług
przesyłania energii, i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie art. 8 ust. 1 Prawa
energetycznego, przez przyjęcie, że Prezes Urzędu nie był właściwy do rozstrzyga-
nia sprawy i miał prawo umorzyć postępowanie prowadzone na skutek wniosku po-
woda złożonego na podstawie tego ostatniego przepisu; 2) błędną wykładnię art. 23
ust. 2 pkt 11 Prawa energetycznego w związku z art. 9 rozporządzenia (WE) Nr
1228/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie
warunków dostępu do sieci w odniesieniu do transgranicznej wymiany energii elek-
trycznej, „które to przepisy nakazują Prezesowi URE zapewnienie na obszarze Polski
przestrzegania obowiązków wynikających z przepisów rozporządzenia”.
4
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz wyroku Sądu pierwszej instancji i wydanie orzeczenia co do istoty
sprawy uchylającego jednocześnie w całości decyzję pozwanego z dnia 9 paździer-
nika 2007 r., względnie o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Apelacyjny w Warszawie; a także o
orzeczenie o zwrocie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany Prezes Urzędu wniósł o odmowę
przyjęcia skargi do rozpoznania, a w przypadku nieuwzględnienia tego wniosku, o
oddalenie skargi kasacyjnej; w obydwu przypadkach o zasądzenie kosztów postępo-
wania kasacyjnego według norm przepisanych.
Zainteresowany w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o: odmowę przyję-
cia skargi kasacyjnej do rozpoznania; ewentualnie - w przypadku przyjęcia skargi do
rozpoznania - o oddalenie skargi; a także w obydwu przypadkach o zasądzenie od
skarżącego na rzecz zainteresowanego kosztów postępowania, w tym kosztów za-
stępstwa procesowego za postępowanie kasacyjne według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozpoznając sprawę w granicach podstawy skargi dotyczącej wykładni wska-
zanych przepisów prawa materialnego należało w pierwszym rzędzie odnieść się do
charakteru prawnego określonej tymi przepisami kompetencji Prezesa Urzędu Re-
gulacji Energetyki. Trzeba mianowicie zwrócić uwagę, że chodzi tu o ustawowo
ukształtowany przypadek przekazania na drogę postępowania administracyjnego, do
właściwości Prezesa URE właśnie, określonego sporu, który - gdyby nie to ustawowe
przekazanie - stanowiłby sprawę cywilną rozpoznawaną przez sądy powszechne na
ogólnych zasadach (por. art. 1 i art. 2 § 1 i § 3 k.p.c.). Z powyższego wynika, że do
Prezesa URE, do jego właściwości w zakresie stosunków cywilnoprawnych, należy
tylko to co zostało mu specjalnie przez ustawę powierzone i że właściwość ta nie
powinna być rozszerzana w drodze wykładni. Znamienne z tego punktu widzenia jest
sformułowanie przedmiotowej kompetencji Prezesa URE w art. 23 ust. 2 pkt 12
Prawa energetycznego, przez jej dokładne skonkretyzowanie jako „rozstrzyganie
sporów w zakresie określonym w art. 8 ust.1”.
Patrząc z tego punktu widzenia na art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego trzeba
pamiętać, że Prezesowi URE zostały powierzone wyłącznie określone sprawy. Po
5
pierwsze, sprawy sporne dotyczące odmowy zawarcia określonych w przepisie
umów i po drugie, rozstrzyganie na wniosek strony „w przypadku nieuzasadnionego
wstrzymania dostarczania paliw gazowych lub energii albo odmowy dostępu do in-
ternetowej platformy handlowej”. Tylko w tych sprawach i tylko na wniosek strony,
będący konstrukcyjnym warunkiem „otwarcia” drogi administracyjnej, Prezes URE
uzyskał kompetencję rozstrzygania sporów ze stosunków z zakresu prawa cywilne-
go, ad casum - rozstrzygnięcia co do „nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania
energii”.
Nie ma racji autor skargi kasacyjnej, że przepisowi art. 8 ust. 1 Prawa energe-
tycznego, a w szczególności zawartemu w nim pojęciu strony należy w drodze wy-
kładni nadać znaczenie umożliwiające zainicjowanie postępowania administracyjne-
go przez podmiot, który wprawdzie nie ma roszczenia bezpośrednio do przedsiębior-
stwa, które wstrzymało dostarczanie energii, ale jest żywotnie zainteresowany tym
ażeby energia była dostarczona do podmiotu trzeciego, który ma do tego bezpośred-
nie uprawnienie na podstawie umowy przesyłowej.
Jeżeli - o czym była mowa wyżej - chodzi o problem szczególnej właściwości
Prezesa URE do rozstrzygnięcia określonego sporu między stronami określonego
stosunku prawnego, to nie jest przekonujące powoływanie się przez autora skargi na
to, że inne podmioty nie uzyskują na tej drodze ochrony ich interesów. Jest to bo-
wiem konsekwencja określonego w ustawie modelu, w którym przedstawione zostały
granice właściwości postępowania administracyjnego, co nie może być rozumiane -
jak twierdzi skarżący - jako pozbawienie ochrony w ogóle.
Analiza logiczno-językowa uzasadnia stanowisko, które w spornej kwestii zajął
Prezes URE w swej decyzji i które potwierdziły Sądy obu instancji. W art. 8 ust. 1
Prawa energetycznego chodzi o przypadek wstrzymania dostarczania energii przez
operatora przesyłu do podmiotu uprawnionego do uzyskania energii. Przedmiot
sporu dotyczy stosunku zobowiązaniowego wynikającego z umowy. Nieuzasadnione
wstrzymanie dostarczania energii odnosi się do określonej umowy, określonych
podmiotów, z których jeden (operator) jest na podstawie umowy zobowiązany, a
drugi dysponuje uprawnieniem. Dostarczanie energii na podstawie umowy wynika
jednoznacznie z art. 5 ust. 1 Prawa energetycznego, który - jak to zostało ustalone -
został zastosowany także w rozpatrywanym przypadku dotyczącym specjalnego
systemu transgranicznego przesyłu energii. Stosownie do art. 8 ust. 1 Prawa ener-
getycznego Prezes URE „wkracza” ze swą kompetencją w spór między stronami
6
umowy o dostarczenie energii wyłącznie na żądanie zainteresowanej ochroną strony,
która powołuje się na wynikające z umowy uprawnienia i na „nieuzasadnione” niewy-
konanie zobowiązania umownego przez operatora. Takiej legitymacji wszczęcia po-
stępowania administracyjnego, którego przedmiotem jest wykonywanie określonego
zobowiązania, nie ma podmiot niebędący „stroną”.
Wykonując kompetencję określoną w art. 23 ust. 2 pkt 12 Prawa energetycz-
nego Prezes URE występuje w tym szczególnym przypadku w pozycji organu roz-
strzygającego spór między stronami stosunku zobowiązaniowego i zasadniczo tylko
tego stosunku (w jego zakresie podmiotowym) dotyczyć ma rozstrzygnięcie wyda-
wane w trybie art. 8 Prawa energetycznego.
Także drugi zarzut skargi kasacyjnej nie opiera się na przekonującej
argumentacji. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku poświęcono sporo uwagi wyja-
śnieniu stanowiska Sądu, że określony w ustawie system dostarczania energii na
podstawie umowy zgodnie z art. 5 Prawa energetycznego odnosi się także do tzw.
transgranicznego obrotu energią, że rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i
Rady nr 1228/2003WE z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie warunków dostępu do
sieci w odniesieniu do transgranicznej wymiany energii elektrycznej nie zawiera re-
gulacji, które mogłyby wskazywać na jakąś nieodpowiedniość systemu prawa pol-
skiego w tym zakresie tak w odniesieniu do zobowiązaniowego charakteru stosun-
ków dotyczących dostarczania energii jak i zadań organu regulacyjnego. Powołując
w skardze zarzut naruszenia art. 23 ust. 2 pkt 11 Prawa energetycznego i art. 9 po-
wołanego wyżej rozporządzenia autor skargi - podobnie jak w apelacji - nadal nie
skonkretyzował postawionego zarzutu. Stosownie do powołanych przepisów do Pre-
zesa URE należy kontrolowanie a także zapewnienie przestrzegania realizacji obo-
wiązków wynikających z przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i
Rady. Wykazanie zatem naruszenia przez Prezesa URE obowiązku dotyczącego
realizacji przepisów rozporządzenia powinno polegać na skonkretyzowaniu zarzuco-
nego naruszenia przez wskazanie jakich konkretnie przepisów dotyczy zarzucone
zaniedbanie. Tego jednak skarga kasacyjna nie określiła.
Z powyższych przyczyn uznając, że skarga kasacyjna nie ma zasadnej pod-
stawy Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39814
k.p.c.
========================================