Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 21 grudnia 2010 r., III CZP 94/10
Sędzia SN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Dariusz Zawistowski
Sędzia SA Maria Szulc
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku wierzyciela "G.N.B." S. A. w W.
przeciwko Mirosławowi Ł. o nadanie klauzuli wykonalności, po rozstrzygnięciu w
Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 21 grudnia 2010 r. zagadnienia
prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z
dnia 9 lipca 2010 r.:
"Czy na gruncie art. 788 § 1 k.p.c. załączony do wniosku o nadanie klauzuli
wykonalności odpis poświadczony za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika
wnioskodawcy będącego radcą prawnym odpisu z rejestru przedsiębiorców
Krajowego Rejestru Sądowego, stanowi dokument urzędowy wykazujący przejście
na wnioskodawcę uprawnienia po powstaniu tytułu egzekucyjnego?"
podjął uchwałę:
Kopia odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego, poświadczona za
zgodność z oryginałem przez pełnomocnika wnioskodawcy będącego radcą
prawnym, może stanowić podstawę nadania klauzuli wykonalności na rzecz
następcy prawnego wierzyciela na podstawie art. 788 § 1 k.p.c.
Uzasadnienie
Przedstawione przez Sąd Okręgowy w Katowicach do rozstrzygnięcia
zagadnienie prawne pojawiło się przy rozpoznaniu zażalenia wierzyciela "G.N.B."
S.A. w W. na postanowienie z dnia 19 kwietnia 2010 r., którym Sąd Rejonowy
Katowice-Zachód w Katowicach oddalił wniosek wierzyciela o nadanie klauzuli
wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przez "G.B." S.A.
w K. Wnioskodawca załączył do wniosku odpis z Rejestru Przedsiębiorców
Krajowego Rejestru Sądowego poświadczony przez występującego w jego imieniu
radcę prawnego, z którego wynikało połączenie banków. Sąd pierwszej instancji
uznał to za niewystarczające, ponieważ według art. 788 § 1 k.p.c., który jest
przepisem szczególnym względem art. 129 § 2 k.p.c., wymagane jest złożenie
dokumentu urzędowego lub prywatnego z podpisem notarialnie poświadczonym.
W ocenie Sądu drugiej instancji, wiele argumentów przemawia za tym
stanowiskiem. Po pierwsze, art. 788 § 1 k.p.c. jako wprowadzający ograniczenia
dowodowe powinien być interpretowany ścieśniająco. Po drugie, zgodnie z art. 129
§ 3 k.p.c. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 23 października 2009 r. o zmianie
ustaw w zakresie uwierzytelniania dokumentów (Dz.U. Nr 216, poz. 1676 – dalej:
"ustawa zmieniająca"), walor dokumentu urzędowego uzyskuje tylko poświadczenie
za zgodność z oryginałem, a nie poświadczona w ten sposób kopia dokumentu. Po
trzecie, przyjęcie, że poświadczony dokument staje się dokumentem urzędowym,
prowadziłoby do nadania waloru dokumentu urzędowego dokumentowi
prywatnemu. Po czwarte, na tle art. 788 § 1 k.p.c. dokument urzędowy stanowi
conditio iuris nadania klauzuli wykonalności, dlatego pojęcie „wykazanie” ma tutaj
inne znaczenie i nie odnosi się do klasycznego postępowania dowodowego, a art.
129 k.p.c., stanowiący w zakresie sposobu wykazania i formy dowodu regulacje
zupełną i precyzyjną, został stworzony z myślą o postępowaniu dowodowym w
postępowaniu rozpoznawczym.
Sąd Okręgowy wskazał, że możliwa jest jednak także odmienna wykładnia.
Przemawia za tym brak podstaw do różnicowania skutków poświadczenia
dokonanego przez pełnomocnika strony postępowania i notariusza. Poza tym w
postępowaniu klauzulowym obowiązuje zasada swobodnej oceny dowodów. Odpis
poświadczony za zgodność przez kwalifikowanego pełnomocnika ma z mocy art.
129 § 3 k.p.c. charakter dokumentu urzędowego, tak więc wymaganie okazania
dokumentu urzędowego można uznać za spełniony. W końcu Sąd wskazał, że w
przepisach kodeksu postępowania cywilnego nie można znaleźć reguły, z której
wynikałoby, że jeżeli ustawa stanowi o dokumentach, zawsze chodzi o ich
oryginały.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według art. 129 § 2 k.p.c. – od chwili wejścia w życie ustawy zmieniającej –
strona zamiast oryginału dokumentu może złożyć odpis, jeżeli jego zgodność z
oryginałem została poświadczona przez notariusza lub występującego w sprawie
pełnomocnika strony będącego adwokatem lub radcą prawnym. Wobec tej zmiany
stanu prawnego utraciły aktualność prezentowane wcześniej w judykaturze i
doktrynie oceny wskazujące na niedopuszczalność korzystania w postępowaniu
przewidzianym w art. 788 § 1 k.p.c. z odpisów wymienionych w tym przepisie
dokumentów uwierzytelnionych przez adwokatów lub radców prawnych
występujących w charakterze pełnomocników wierzyciela.
Artykuł 788 § 1 k.p.c. wymaga, aby przejście uprawnienia lub obowiązku na
inną osobę po powstaniu tytułu egzekucyjnego zostało wykazane za pomocą
odpowiednich dokumentów. Istnienie tego rodzaju regulacji m.in. w art. 788 § 1
k.p.c. nie oznacza, że w postępowaniu klauzulowym nie jest możliwe odstępstwo od
tej zasady i nie stosuje się w nim art. 129 § 2 k.p.c. Z art. 13 § 2 k.p.c. wynika
obowiązek odpowiedniego stosowania przepisów o procesie także w innych
postępowaniach. Zakres zastosowania art. 129 § 1-4 k.p.c. jest wobec tego szerszy
i dotyczy innych postępowań unormowanych w kodeksie postępowania cywilnego.
Przepisy regulujące postępowanie klauzulowe nie wyłączają wprost odpowiedniego
stosowania w nim art. 129 § 2 k.p.c. W postępowaniu nakazowym wyłączenie –
zgodnie ze znowelizowanym art. 485 § 4 k.p.c. – obejmuje jedynie weksel, czek,
warrant lub rewers oraz dokumenty określone w § 3 tego artykułu.
Przeciwko stosowaniu art. 129 § 2 k.p.c. w postępowaniu klauzulowym nie
przemawia także charakter tego postępowania; jest ono w porównaniu z
postępowaniem rozpoznawczym postępowaniem uproszczonym i
sformalizowanym, w którym dowód z dokumentów odgrywa podstawowe znaczenie.
Funkcja dowodowa dokumentów w tym postępowaniu sprowadza się do
ograniczenia dostępnych środków dowodowych, co nie oznacza, że służą one
innym celom niż wykazanie określonych faktów. Prowadzenie dowodów w ramach
postępowania klauzulowego nie różni zatem tego postępowania w sposób istotny
od przeprowadzania dowodów w postępowaniu rozpoznawczym, w którym art. 129
§ 2 k.p.c. niewątpliwie ma zastosowanie.
Nie ma też podstaw do nadawania pojęciu „wykazanie” innego znaczenia na
gruncie art. 788 § 1 k.p.c. i uznawania, że nie odnosi się ono do postępowania
dowodowego. Charakter postępowania klauzulowego także nie przemawia za
potrzebą korzystania w tym postępowaniu wyłącznie z oryginałów dokumentów w
celu zapewnienia należytej ochrony praw jego stron, a w szczególności dłużnika.
Zgodnie z art. 129 § 3 k.p.c., poświadczenie zgodności z oryginałem odpisu
dokumentu przez występującego w sprawie pełnomocnika strony w osobie np.
radcy prawnego nadaje temu poświadczeniu charakter dokumentu urzędowego.
Oznacza to, że poświadczony przez pełnomocnika odpis dokumentu ma charakter
dokumentu urzędowego w tym znaczeniu, że potwierdza się w nim z mocą
dokumentu urzędowego istnienie dokumentu „źródłowego” o treści takiej samej jak
odpis. Złożenie takiego dokumentu jest zatem wystarczające do zrealizowania
funkcji przewidzianej w art. 788 § 1 k.p.c. dla dowodu z dokumentu.
Nie można też pomijać, że nowelizacja art. 129 k.p.c. miała na celu
odformalizowanie postępowań cywilnych przez umożliwienie szerszego stosowania
poświadczania odpisów dokumentów przez pełnomocników stron występujących w
sprawie. Nie ma argumentów dla stanowiska, że ten zamiar ustawodawcy nie
miałby odnosić się do postępowania klauzulowego i uzasadnione jest założenie, że
nowelizacja art. 129 k.p.c. miała na celu usprawnienie także tego postępowania.
Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, w której z jednego dokumentu wynika następstwo
prawne w odniesieniu do wielu odrębnych zobowiązań objętych tytułami
egzekucyjnymi.
Brzmienie art. 129 § 2 i 3 k.p.c. nie daje podstaw do wyłączenia dokumentów
urzędowych z procedury uproszczonego poświadczania odpisów dokumentów za
zgodność z oryginałem. Przemawia za tym również wykładnia znowelizowanego
art. 485 § 4 k.p.c., skoro jego funkcją było zastąpienie m.in. wcześniej
obowiązującej wersji przewidującej możliwość wydania nakazu zapłaty na
podstawie odpisu dokumentu urzędowego poświadczonego za zgodność np. przez
występującego w sprawie adwokata lub radcę prawnego. Wprowadzenie
wyraźnego ograniczenia obowiązku przedstawienia oryginałów do dokumentów
wymienionych w art. 485 § 3 i 4 k.p.c. wskazuje, że nowy art. 129 k.p.c. w
pozostałym zakresie ma zastosowanie w postępowaniu nakazowym i odnosi się do
dołączonych do pozwu dokumentów urzędowych (art. 485 § 1 pkt 1 k.p.c.).
Z tych względów Sąd Najwyższy rozstrzygnął zagadnienie prawne, jak w
uchwale (art. 390 § 1 k.p.c.).