Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 52/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 14 stycznia 2011 r.,
skargi A. Z.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 5 stycznia 2010 r., wydanego
w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej "W." w S.
przeciwko A. Z. i M. B.- Z.
o zapłatę,
oraz z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej "W." w S.
przeciwko S. S. i B. S.
o zapłatę,
1) oddala skargę;
2) zasądza od A. Z. na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej "W."
w S. kwotę 1.200 (tysiąc dwieście) zł tytułem kosztów
postępowania.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z 5 stycznia 2010 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego
A. Z. od wyroku Sądu Rejonowego z 7 lipca 2009 r. zasądzającego w pkt 1
solidarnie od A. Z. i M. B.-Z. na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej „W.” w S. kwotę
10.581,44 zł, tytułem uzupełnienia wkładu budowlanego po ostatecznym
rozliczeniu kosztów inwestycji budowlanej oraz zasądził od apelującego na rzecz
powódki kwotę 1.200 zł tytułem kosztów postępowania.
Zgodnie z ustaleniami faktycznymi, które stanowiły podstawę wydania tego
wyroku, pozwani A. Z. i M. B.-Z. są członkami powodowej Spółdzielni. W 1992 r.
powódka podjęła działania zmierzające do wybudowania na oddanej jej w
użytkowanie wieczyste nieruchomości przy ul. D. 21b w S. garażu z 31 boksami
podziemnymi i 3 boksami nadziemnymi. A. Z. pozostający w związku małżeńskim
z M. B.-Z. 9 maja 1994 r. zawarł ze Spółdzielnią umowę o wybudowanie garażu
podziemnego i przydzielenie mu go na zasadach spółdzielczego własnościowego
prawa do lokalu użytkowego. Koszty budowy garażu zostały w tej umowie
określone na 5.000 zł i 146,83 zł za opracowania projektowe. Aneksem z 1 marca
1995 r. koszty te zostały podwyższone do 6.000 zł. W styczniu 1995 r. pozwany
wystąpił o zawarcie umowy o wybudowanie i przydział drugiego boksu
garażowego i taka umowa została z nim zawarta, przy określeniu kosztów budowy
garażu na 5.000 zł i 146,83 zł za opracowania projektowe. Następnie pozwany
zawarł ze Spółdzielnią umowę o wybudowanie i przydział trzeciego boksu
garażowego. Tytułem wkładów Spółdzielnia przyjęła od A. Z. i M. B.-Z. wpłaty w
kwotach: za pierwszy garaż – 6.137,52 zł, za drugi – 5.837,52 zł i za trzeci –
6.500 zł. Pozwany i M. B.-Z. kupili boks garażowy od innego członka Spółdzielni i
lokal ten został im przydzielony 3 marca 2000 r.
W umowie o roboty budowlane z 17 maja 1994 r. powódka powierzyła M. F.
wybudowanie garaży w terminie do 30 września 1994 r., z materiałów własnych i
przy użyciu własnego sprzętu wykonawcy, za wynagrodzeniem ryczałtowym
5.000 zł za każdy garaż. Kolejnymi aneksami strony umowy o roboty budowlane
3
przesuwały terminy wykonania robót i podwyższyły wynagrodzenie ryczałtowe do
6.000 zł za każdy boks garażowy. Powódka rozliczała wpłaty na koszty budowy i
wynagrodzenie wykonawcy w ramach specjalnie wydzielonego konta w systemie
informatycznym. W grudniu 1994 r. powódka uniemożliwiła wykonawcy
kontynuowanie robót z uwagi na naruszenie umówionego terminu ich zakończenia
i w 1995 r. powierzyła innym osobom wykonanie prac, których nie skończył M. F.
W postępowaniu przed Sądem Okręgowym, a następnie przed Sądem
Apelacyjnym, M. F. dochodził zasądzenia wynagrodzenia za wykonane prace
budowlane i 10 października 2000 r. uzyskał wyrok zasądzający na jego rzecz od
Spółdzielni 75.450 zł z odsetkami.
W dniu 1 września 1995 r. powódka przydzieliła pozwanemu boks
garażowy nr 23, a M. B.-Z. boks garażowy nr 29. Od tego momentu powódka
obciążała członków, którym przydzieliła garaże, opłatami eksploatacyjnymi za
korzystanie z nich, a oświadczeniem z 21 kwietnia 1997 r. wstępnie rozliczyła
wkłady członkowskie i koszty zadania inwestycyjnego. Równocześnie powódka
prowadziła prace zmierzające do zakończenia zadania inwestycyjnego, co
nastąpiło w 2003 r. i 18 grudnia 2003 r., zawiadomiła organ nadzoru budowlanego
o zakończeniu budowy garaży. Łączna wartość nakładów poniesionych przez
powódkę na wybudowanie kompleksu garaży wynosiła 339.240,16 zł. Po
ostatecznym rozliczeniu kosztów tej inwestycji w 2003 r., powódka określiła
koszty budowy jednego garażu podziemnego na 10.252,46 zł, a nadziemnego na
8.587,56 zł i w styczniu 2004 r., wezwała A. Z. i M. B.-Z. o dopłatę niepokrytych
części wkładów. Pozwani odmówili zapłaty.
Uchwałą z 22 czerwca 2005 r. nr 13/2005 Nadzwyczajne Zgromadzenie
Członków powódki przyjęło, że ujemny bilans powódki za 2005 r. zostanie pokryty
dodatkowymi wpłatami członków w kwotach po 2,70 zł od 1m powierzchni lokalu
mieszkalnego i po 36 zł miesięcznie od jednego boksu garażowego, z zaliczeniem
na uzupełnienie wkładów na budowę garaży, począwszy od lipca 2005 r.
Uchwała ta została uchylona orzeczeniem sądowym. Uchwałą z 4 czerwca 2007
r., nr 28/2007 Walne Zgromadzenie Członków powódki przyjęło nowe zasady
pokrycia straty bilansowej. Uchwała ta została zaskarżona i uchylona
4
orzeczeniem sądowym, z uwagi na nałożenie na wszystkich członków Spółdzielni
obowiązku pokrycia kwoty zasądzonej na rzecz wykonawcy garaży.
Małżeństwo A. Z. i M. B.-Z. zostało rozwiązane przez rozwód.
Powództwo skierowane przeciwko A. Z. i M. B.-Z. Sąd Rejonowy uznał za
zasadne, a jako podstawę prawną roszczenia powódki wskazał art. 17 ustawy z
15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz.
1116 ze zm.; dalej - u.s.m.) w brzmieniu obowiązującym 29 stycznia 2004 r., a
zatem w dniu podjęcia przez Komisję Rewizyjną powódki uchwały w sprawie
zatwierdzenia ostatecznego rozliczenia wysokości wkładów budowlanych za
garaże. Za zasadne uznał Sąd Rejonowy oznaczenie przez Spółdzielnię
wysokości wydatków na inwestycję garażową na 335.001,36 zł, kosztu jednego
boksu garażowego podziemnego na 10.252,46 zł, a nadziemnego na 8.587,56 zł i
wskazał, że skoro wpłaty A. Z. i M. B.-Z. na poczet wkładów budowlanych nie
pokryły pełnej ich wysokości, to mają oni obowiązek dopłacić do wkładu za
pierwszy garaż – 4.114,94 zł, za drugi – 4.414,94 zł, za trzeci – 2.087,56 zł.
Zarzut przedawnienia zgłoszony przez pozwanych Sąd uznał za bezzasadny,
przyjmując, że roszczenie spółdzielni w stosunku do jej członka o uzupełnienie
wkładu budowlanego przedawnia się w terminie dziesięcioletnim.
Sąd Okręgowy zaakceptował zarówno ustalenia faktyczne Sądu
Rejonowego, jak i sposób dokonania oceny dowodów przez ten Sąd i ocenę
prawną sprawy. Sąd Okręgowy wskazał, że z art. 19 § 3 ustawy z 16 września
1982 r. - Prawo spółdzielcze (tekst jedn.: Dz. U. 2003, Nr 188, poz. 1848 ze zm.;
dalej - pr. spółdz.), na naruszenie którego powoływał się apelujący, wynika,
że członek spółdzielni nie odpowiada wobec jej wierzycieli za jej zobowiązania.
W realiach rozstrzyganej sprawy zasądzona od powódki na rzecz M. F. kwota
75.450 zł stanowi koszt budowy garaży obciążający osoby nabywające prawa do
tych lokali. Artykuł 208 § 1 pr. spółdz. (w brzmieniu obowiązującym w dacie
zawarcia umów o wybudowanie i przydział garaży) obligował członków spółdzielni
do uczestniczenia w kosztach budowy, eksploatacji i utrzymania nieruchomości
spółdzielczych, a według art. 226 pr. spółdz. obowiązki te realizowane miały być
przez wniesienie wkładu budowlanego na zasadach określonych w statucie i w
5
wysokości odpowiadającej całości kosztów budowy przypadających na lokal oraz
przez wnoszenie opłat związanych z używaniem lokalu. Wydatki Spółdzielni,
poniesione w związku z realizowaniem zadania inwestycyjnego w postaci budowy
zespołu boksów garażowych w sposób zgodny z art. 208 § 1 i art. 226 pr. spółdz.,
obciążyły osoby, które uzyskały spółdzielcze własnościowe prawa do
poszczególnych garaży.
Wyrok Sądu Okręgowego z 5 stycznia 2010 r. pozwany A. Z. zaskarżył w
całości skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,
w której zarzucił, że orzeczenie to zostało wydane z naruszeniem: przepisów
prawa materialnego, to jest art. 118 k.c. poprzez nieuwzględnienie podniesionego
przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia i art. 19 § 3 pr. spółdz.
poprzez jego niezastosowanie i zaliczenie do kosztów budowy garaży należności
zasądzonych od spółdzielni na rzecz M. F. i tym samym obciążenie pozwanego A.
Z. jako członka spółdzielni odpowiedzialnością za jej zobowiązania, oraz z
naruszeniem przepisów postępowania, to jest art. 385 k.p.c. w zw. art. 365 § 1
k.p.c. poprzez oddalenie apelacji pozwanego jako bezzasadnej w sytuacji
niedopatrzenia się w orzeczeniu Sądu pierwszej Instancji uchybienia
polegającego na zaliczeniu do kosztów budowy garaży kwoty 75.450 zł
zasądzonej od Spółdzielni Mieszkaniowej „W.” na rzecz M. F. i jednocześnie
obciążenie nią skarżącego jako członka spółdzielni w sytuacji prawomocnego
uchylenia niezgodnych z prawem uchwał powodowej spółdzielni dotyczących
obciążenia członków powyższą kwotą będącą stratą bilansową.
Pozwany wniósł o stwierdzenie niezgodności z prawem zaskarżonego
wyroku Sądu Okręgowego.
W odpowiedzi na skargę powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od
pozwanego A. Z. na jej rzecz kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Stosownie do art. 42410
k.p.c., Sąd rozpoznaje skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w granicach zaskarżenia oraz
w granicach podstaw, a według art. 4244
k.p.c. podstawą skargi nie mogą być
zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Ocenę sposobu
6
zastosowania prawa materialnego i procesowego przez Sąd Okręgowy trzeba
zatem odnieść do stanu faktycznego przyjętego za podstawę rozstrzygnięcia
przez ten Sąd.
Powódka dochodziła solidarnie od pozwanych zapłaty różnicy pomiędzy
wysokością ostatecznie ustalonych kosztów budowy garaży a wysokością kwot
wpłaconych przez pozwanych na podstawie wstępnego ustalenia wysokości
wkładu budowlanego. Ostateczne rozliczenie kosztów budowy przedmiotowych
garaży nastąpiło bezspornie 29 stycznia 2004 r. i od tej daty też rozpoczął się
bieg terminu przedawnienia roszczenia o uzupełnienie wpłat na poczet wkładów
budowlanych związanych z prawem do każdego z garaży przydzielonych
pozwanemu i M. B.-Z. Nie sposób zgodzić się z zarzutem skarżącego, jakoby Sąd
Okręgowy dopuścił się naruszenia art. 118 k.c. przez błędne przyjęcie, iż dla
dochodzonego przez powódkę roszczenia ustawa przewiduje dziesięcioletni
termin przedawnienia. W judykaturze ugruntowany jest pogląd, iż działalność
spółdzielni mieszkaniowej nie ma jednorodnego charakteru. W ramach stosunków
z członkami działalność ta jest prowadzona na ich rzecz i nie ma charakteru
gospodarczego, bowiem członkowie są beneficjentami, a nie uczestnikami tej
działalności, natomiast prowadzona „na zewnątrz” na rzecz innych
przedsiębiorców lub polegająca na administrowaniu cudzymi zasobami ma
charakter gospodarczy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 20 października
1999 r., III CKN 372/98, OSNC 2000, nr 4, poz. 81). W uchwale z 20 grudnia 2001
r., III CZP 73/2001, OSNC 2002, nr 10 poz. 119, Sąd Najwyższy wyjaśnił,
że spółdzielnia mieszkaniowa może na podstawie art. 226 § 1 pr. spółdz. żądać
uzupełnienia wkładu budowlanego po ostatecznym rozliczeniu kosztów budowy
w razie nieważności swego oświadczenia w przedmiocie ostatecznego rozliczenia
kosztów budowy, a w uzasadnieniu stwierdził, że roszczenie z tego tytułu ulega
dziesięcioletniemu przedawnieniu (art. 118 k.c.). W wyroku z 18 października
2006 r., II CNP 32/06, Lex nr 445233, Sąd Najwyższy stwierdził niezgodność
z prawem prawomocnego wyroku wydanego przez sąd przy przyjęciu poglądu
o trzyletnim terminie przedawnienia roszczeń spółdzielni w stosunku do członka
o uzupełnienie wkładu budowlanego.
7
W świetle powyższego, stanowisko pozwanego, który utrzymuje,
że w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy powinien uznać, że roszczenie powódki
przedawniło się w trzyletnim terminie, uznać trzeba za oczywiście błędne.
Trzyletni termin przedawnienia mógł mieć natomiast zastosowanie w odniesieniu
do roszczeń powódki do podmiotów gospodarczych zaangażowanych w proces
inwestycyjny w związku z budową garaży, ale rozważanie tych kwestii wykracza
poza przedmiot postępowania w sprawie zakończonej zaskarżonym przez
pozwanego prawomocnym wyrokiem.
2. Artykuł 19 § 3 pr. spółdz. stanowi, że członek spółdzielni nie odpowiada
wobec wierzycieli spółdzielni za jej zobowiązania.
Ustalenie wysokości kosztów faktycznie poniesionych przez powódkę na
realizację budowy zespołu garażowego nastąpiło w oparciu o opinię biegłej
sądowej z zakresu księgowości A. D., która do kosztów budowy garaży zaliczyła
również kwotę 75.450 zł (jako stratę bilansową) zasadzoną od powodowej
Spółdzielni na rzecz M. F. prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 10
października 2000 r. Nie ma racji skarżący, o ile twierdzi, że skoro kwotę 75.450
zł zasądzono wprost od powódki, to nie może ona obciążać jednocześnie
członków spółdzielni, w tym także podmiotów spółdzielczych własnościowych
praw do garaży. Kwota, o której tu mowa rzeczywiście stanowi dług własny
powodowej Spółdzielni z umowy o roboty budowlane w stosunku do wykonawcy
robót i oczywiście nie jest długiem członków spółdzielni w stosunku do M. F., bo
poszczególnych członków Spółdzielni z M. F. nie łączyła umowa o roboty
budowlane. Kwota 75.450 zł, jako należność wykonawcy robót budowlanych
prowadzących do wzniesienia obiektu budowlanego stanowiła część kosztów jego
budowy. Do tych kosztów nie zostały natomiast zaliczone dodatkowe koszty
poniesione przez Spółdzielnię po przegranym procesie z wykonawcą, tj. odsetki,
koszty procesu. Te dodatkowe koszty stanowiły element straty bilansowej
powódki.
Koszty budowy obiektu, w którym powstały lokale przydzielane członkom
Spółdzielni, muszą być pokryte przez tych członków, na rzecz których
Spółdzielnia wybudowała i przydzieliła lokale, nie zaś przez wszystkich członków
8
Spółdzielni. Sąd Okręgowy prawidłowo uznał zatem, że wkład budowlany, jaki
miał obowiązek wpłacić pozwany w związku z zawarciem z powódką umowy
o wybudowanie i przydzielenie mu garaży na zasadach prawa własnościowego
winien być obliczony z uwzględnieniem wydatków poniesionych na pokrycie
należności wykonawcy robót budowlanych i jasno wyłożył to stanowisko
w motywach uzasadnienia.
3. Nie sposób zgodzić się także z zarzutem naruszenia przez Sąd
Okręgowy art. 385 k.p.c. w zw. art. 365 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy ustalił, że dwie
kolejne uchwały organów powódki dotyczące pokrycia jej straty bilansowej
poprzez członków spółdzielni zostały przez sądy prawomocnie uchylone jako
niezgodne z prawem. Sąd Okręgowy wskazał także (czego pozwany w skardze
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku już nie czyni)
na przyczyny, które zadecydowały o uchyleniu tych uchwał, a mianowicie
zakwestionowanie stanowiska organów Spółdzielni, że poszczególne pozycje jej
wydatków, które złożyły się na wyliczoną stratę bilansową miały zostać pokryte
przez wszystkich członków Spółdzielni. Z takimi przyczynami uchylenia uchwał nie
jest sprzeczne stanowisko zakładające, że te wydatki, które Spółdzielnia poniosła
na koszty wybudowania garaży powinni ostatecznie ponieść członkowie
Spółdzielni, którym garaże zostały przydzielone.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 42411
§ 1 k.p.c. oraz art. 98
§ 1 i 3, art. 108 § 1 k.p.c. i § 12 ust. 5 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy
prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2002,
nr 163, poz. 1349 ze zm.), Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
9