Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 190/10
POSTANOWIENIE
Dnia 26 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z wniosku ZRB J. J.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanej B. J.
o kwotę podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 stycznia 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 20 stycznia 2010 r.,
odrzuca skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Zainteresowana B. J. podlegała od 1 stycznia 1999 r. ubezpieczeniom
społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoba współpracująca z J. J.
prowadzącym firmę ZRB J. (wnioskodawcą - płatnikiem składek). Podstawę
wymiaru składek stanowiła zadeklarowana kwota 5.000 zł. Od 1 października 2006
r. zainteresowana uzyskała świadczenie emerytalne i dalej była osobą
współpracującą. Wnioskodawca zgłosił ją do ubezpieczenia zdrowotnego z
dotychczasową podstawą wymiaru składek w kwocie 5.000 zł.
2
Zgodnie z art. 81 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych podstawę wymiaru składki na
ubezpieczenie zdrowotne osób współpracujących stanowiła zadeklarowana kwota,
nie niższa jednak niż 75 % przeciętnego wynagrodzenia.
Po stwierdzeniu przychodu powodującego zawieszenie emerytury
zainteresowanej wnioskodawca w 2007 r. dokonał korekty podstawy wymiaru
składek (dokumentów rozliczeniowych ZUS) z datą wsteczną i zmniejszył podstawę
składek na ubezpieczenie zdrowotne do 75 % przeciętnego wynagrodzenia.
Pozwany nie zgodził się z tą korektą i decyzją z 17 lipca 2008 r. stwierdził, że
podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne do 31 października 2007 r.
wynosiła 5.000 zł.
Sąd Okręgowy - Sąd Ubezpieczeń Społecznych uwzględnił odwołanie
wnioskodawcy i wyrokiem z 31 marca 2008 r. zmienił decyzję pozwanego i orzekł,
że podstawa wymiaru na ubezpieczenie zdrowotne zainteresowanej w okresie od 1
stycznia 2007 r. do 31 października 2007 r. odpowiadała kwocie stanowiącej 75 %
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Zdaniem
Sądu Okręgowego zainteresowana została zgłoszona do ubezpieczenia z
niewłaściwie zadeklarowaną kwotą 5.000 zł i błędnym kodem ubezpieczeniowym,
wobec niewyrejestrowania jej z ubezpieczenia zdrowotnego z chwilą przejścia na
emeryturę. Nieprawidłowość tę stwierdzono dopiero w listopadzie 2007 r. w
związku z zawieszeniem prawa do emerytury z uwagi na przekroczenie dochodu.
Wnioskodawca dokonał korekty dokumentów za okres od 1 stycznia 2006 r., jednak
przedmiotem sporu jest okres od 1 stycznia 2007 r. do 31 października 2007 r., jako
że zgodnie z art. 41 ust. 7 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych płatnik składek jest zobowiązany dokonać sprawdzenia
prawidłowości danych przekazanych do ZUS nie później niż do 30 kwietnia
następnego roku kalendarzowego. Sąd Okręgowy przyjął, że podstawa składki
została zawyżona w wyniku oczywistej omyłki. Przewidziana w ustawie korekta
dokonywana przez płatnika oraz możliwe sprawdzenie podstawy przez ZUS
prowadziły do zmiany decyzji.
Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację pozwanego i wyrokiem z 20 stycznia 2010 r.
zmienił wyrok Sąd Okręgowego i odwołanie oddalił. W uzasadnieniu stwierdził, że
3
podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne deklarowana jest na
bieżąco i nie może podlegać zmianie za okres wsteczny. Osoba współpracująca
podlega ubezpieczeniu od rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu działalności
do dnia jej zakończenia (art. 13 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Za osobę współpracującą składkę oblicza, odprowadza i finansuje ze środków
własnych osoba prowadząca działalność gospodarczą (art. 85 ust. 14 ustawy o
świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). Sąd nie
uznał za uzasadniony argumentu wnioskodawcy o omyłce w zaniechaniu
wyrejestrowania zainteresowanej z ubezpieczenia zdrowotnego z zadeklarowaną
poprzednio podstawą składki 5.000 zł. Sprzeciwiają się jej miesięczne raporty
składane pozwanemu a ujmujące m.in. podstawę wymiaru i kwoty składek na
ubezpieczenie zdrowotne (art. 41 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych). Składki rozlicza się na bieżąco. Płatnik może złożyć raporty
(deklaracje) korygujące (art. 41 ust. 1-3 i 46 ust. 1 i 2 w związku z art. 47 ust. 3
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) jeżeli zachodzi konieczność korekty
danych. Obowiązek korekty spoczywa również na ubezpieczonym. Jeżeli nie
kwestionuje informacji zawartych w raporcie miesięcznym w terminie 3 miesięcy, to
informacje zawarte w raporcie uznaje się za zgodne ze stanem faktycznym.
Zainteresowana nie kwestionowała raportów. O ile jednak ustawa zezwala na
określoną korektę nieprawidłowości wstecz, to zmiana podstawy składki mogła
zostać dokonana tylko na bieżąco. Wnioskodawca w związku z nabyciem przez
zainteresowaną emerytury złożył oświadczenie woli o zgłoszeniu jej do
ubezpieczenia zdrowotnego z zadeklarowaną podstawą wymiaru składek 5.000 zł.
W rozumieniu art. 41 ust. 7 i 7a o systemie ubezpieczeń społecznych za
nieprawidłowość uważa się jakiekolwiek naruszenie prawa wynikające z działania
lub zaniechania ze strony podmiotu gospodarczego, które spowodowało lub mogło
spowodować szkodę w budżecie finansów publicznych. O nieprawidłowościach
wynikających z błędu merytorycznego można by mówić jedynie w sytuacji, gdy
podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne byłaby niższa niż 75 %
przeciętnego wynagrodzenia. Wówczas istniałaby konieczność korekty raportów
miesięcznych i deklaracji rozliczeniowych wstecznie. Działanie płatnika nie narusza
4
art. 81 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. Nie spowodował szkody w uiszczeniu
składek na ubezpieczenie zdrowotne poprzez ich zaniżenie.
Skarga kasacyjna zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego: 1) art. 41
ust. 7 i 7a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez błędną wykładnię i
uznanie, że nieprawidłowością jest jedynie naruszenie przepisów prawa wynikające
z działania lub zaniechania ze strony podmiotu gospodarczego, które spowodowało
lub mogło spowodować szkodę w budżecie finansów publicznych, wskutek czego
nieprawidłowością jest jedynie sytuacja, gdy podstawa wymiaru składki na
ubezpieczenie zdrowotne jest niższa niż 75 % przeciętnego wynagrodzenia,
skarżący nie spowodował więc szkody w uiszczeniu składek na ubezpieczenie
zdrowotne; 2) art. 81 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przez błędną wykładnię i
uznanie, że nie jest możliwe dokonanie korekty kwoty podstawy wymiaru składek
na ubezpieczenie zdrowotne i nie podlega ona zmianie za okres wsteczny w
sytuacji, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne
zadeklarowana przez skarżącego jest wyższa niż 75 % przeciętnego
wynagrodzenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna została przyjęta do rozpoznania, jednak w ocenie składu jest
niedopuszczalna, ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia.
Przepisy art. 3986
§ 2 i 3 k.p.c. nakładają na sąd drugiej instancji oraz Sąd
Najwyższy obowiązek dokonania kontroli dopuszczalności skargi jako
nadzwyczajnego środka zaskarżenia przysługującego poza tokiem instancji i
weryfikacji wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia w celu
wyeliminowania przypadków nieprawidłowego oznaczenia tej wartości w zamiarze
zapewnienia sobie dostępu do postępowania kasacyjnego (postanowienie Sądu
Najwyższego z 6 stycznia 2010 r., I UK 289/09, LEX nr 577827).
Skarżący niewłaściwe określił wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 24.327
zł. Zasada, czyli podleganie zainteresowanej ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu
współpracy przy działalności gospodarczej, nie była sporna.
O wartości przedmiotu sporu i zaskarżenia nie decydowała podstawa wymiaru
składki na ubezpieczenie zdrowotne, gdyż ta również nie była sporna. Pierwotna
5
była zadeklarowana w kwocie 5.000 zł a żądaną określił prawodawca w art. 81 ust.
2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej.
Przedmiot sprawy obejmował jedynie wysokość składki na ubezpieczenie
zdrowotne od stycznia do października 2007 r. (taki jest okres objęty orzeczeniem
Sądu pierwszej instancji, od którego skarżący nie wniósł apelacji).
Kwestią istotną dla prawidłowej weryfikacji wartości przedmiotu zaskarżenia w tej
sprawie, jest stwierdzenie, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie
zdrowotne tylko pośrednio mogła decydować o wartości przedmiotu zaskarżenia.
Stanowiła bowiem tylko podstawę do ustalenia wysokości składki, czyli
zobowiązania określającego wysokość spornego świadczenia. To, że przed sądem
ubezpieczeń wynikający z decyzji pozwanego przedmiot sprawy skupia się często
w znacznej mierze na kwestiach tylko faktycznych nie zmienia oceny, że w istocie
chodzi o prawo o określonej wartości majątkowej. W tej sprawie wyznaczała ją
różnica między stawką ubezpieczenia liczoną od zadeklarowanej kwoty 5.000 zł i
stawką liczoną od podstawy wynoszącej 75 % przeciętnego wynagrodzenia.
Należy zatem stwierdzić, że podobnie jak w innych sprawach o składki o wartości
przedmiotu sporu i w konsekwencji zaskarżenia nie decyduje podstawa wymiaru
składki lecz sama wartość spornych składek. Analogii można upatrywać w
orzecznictwie, które potwierdza, że o wartości przedmiotu sporu (zaskarżenia) w
sprawach o świadczenia z ubezpieczeń społecznych nie decyduje wysokość
podstawy (faktycznej), od której oblicza się świadczenie, lecz sama różnica w
świadczeniu (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 6 lutego 2008 r., II UZ 49/07
(OSNP 2009 nr 11-12, poz. 162) i z 6 maja 2008 r., I PZ 6/08 (OSNP 2009 nr 17-
18, poz. 232).
Innymi słowy, sąd rozstrzyga o prawie i fakty ustala tylko dla zastosowania prawa
materialnego. To, że przedmiot sprawy został określony jako obejmujący „kwotę
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne" nie oznacza, że
przedmiotem sporu była podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne
jako określona wartość pierwotna czy później korygowana. Ta pierwsza była
zadeklarowana na kwotę 5.000 zł a drugą określał przepis (75 % przeciętnego
wynagrodzenia). Spór dotyczył więc wysokości składki a nie podstawy jej wymiaru.
Wartość przedmiotu sporu i zaskarżenia określała różnica składek na
6
ubezpieczenie zdrowotne liczonych od takich podstaw za okres sporny (10
miesięcy).
Składka na ubezpieczenie zdrowotne w spornym okresie wynosiła 9% podstawy
wymiaru składki - art. 79 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135 ze
zm.). Natomiast podstawa wymiaru składki zgodnie z art. 81 ust. 2 tej ustawy oraz
obwieszczeniami w sprawie przeciętnego wynagrodzenia (M.P. 2006 nr 74, poz.
744; M.P. 2007 nr 4, poz. 36; M.P. 2007 nr 27, poz. 302 i M.P. 2007 nr 44, poz.
519) wynosiła: od stycznia 2007 r. 1.970,65 zł (2.627,53 zł x 75%); od marca 2007
r. 2.116,88 zł (2.822,51 zł x 75%); od czerwca 2007 r. 2.053,34 zł (2.737,78 zł x
75%); od września 2007 r. 2.109,46 zł (2.812,61 zł x 75%).
Sporna różnica w składkach wynosiła zatem w styczniu i w lutym 2007 r. po
272,64 zł (450 zł - 177,36 zł), w marcu, kwietniu i maju 2007 r. po 259,48 zł (450 zł -
190,52 zł), w czerwcu, lipcu i sierpniu 2007 r. po 265,20 zł (450 zł - 184,80 zł) a we
wrześniu i w październiku 2007 r. po 260,15 zł (450 zł - 189,85 zł).
W efekcie różnica w spornej składce od stycznia do października 2007 r. wynosiła
2.639,62 zł.
Zweryfikowana wartość przedmiotu zaskarżenia była zatem niższa niż kwota
warunkująca dopuszczalność skargi kasacyjnej określona w art. 3982
§ 1 k.p.c.,
dlatego skargę należało odrzucić na podstawie art. 3986
§ 3 w związku z art. 3986
§
2 i art. 3982
§ 1 k.p.c.