Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 8 LUTEGO 2011 R.
V KK 246/10
1. Katalog orzeczeń wymienionych w art. 537 § 1 i 2 k.p.k. nie ma
charakteru katalogu zamkniętego. Treść tych przepisów nie przesądza
więc o dopuszczalności wydania przez Sąd Najwyższy, orzekający w po-
stępowaniu kasacyjnym, orzeczenia tylko w jednej z postaci w nim przewi-
dzianych. Regulacja przewidziana w art. 537 § 1 i 2 k.p.k., polegająca na
wyliczeniu rodzajów orzeczeń właściwych dla postępowania kasacyjnego,
nie może w szczególności wyłączać uprawnienia do wydania także orze-
czenia innego rodzaju, nie naruszającego zasad tego szczególnego środka
zaskarżenia, ale uwzględniającego specyfikę danej sprawy i potrzebę wy-
dania rozstrzygnięcia racjonalnego.
2. Skoro w art. 455 k.p.k. ustawodawca użył zwrotu „poprawia” błęd-
ną kwalifikację prawną i do zastosowania rozwiązania przyjętego w tym
przepisie upoważnił Sąd Najwyższy, to za dopuszczalnością poprawienia
błędnej kwalifikacji właśnie przez Sąd Najwyższy orzekający w postępowa-
niu kasacyjnym przemawia wykładnia językowa.
Przewodniczący: sędzia SN E. Strużyna (sprawozdawca).
Sędziowie: SN T. Artymiuk, SA (del. do SN) A. Ryński.
Prokurator Prokuratury Generalnej: J. Engelking.
Sąd Najwyższy w sprawie Ryszarda E., skazanego za popełnienie
przestępstwa określonego w art. 280 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k., art.
275 § 1 k.k. i art. 278 § 5 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1
k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 8 lutego 2011 r.
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu Okręgowego
2
w Z. z dnia 6 października 2009 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego
w N. z dnia 27 czerwca 2006 r.,
1. o d d a l i ł kasację jako oczywiście bezzasadną,
2. na podstawie art. 536 k.p.k. w zw. z art. 455 k.p.k. p o p r a w i ł błęd-
ną kwalifikację prawną czynu przypisanego skazanemu Ryszardowi E.
w wyroku Sądu Okręgowego w Z., poprzez wyeliminowanie z niej
przepisów art. 275 § 1 k.k. i art. 278 § 5 k.k. (...)
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Rejonowy w N., wyrokiem z dnia 27 czerwca 2006 r. uznał Ry-
szarda E. za winnego tego, że w dniu 15 stycznia 2006 r. w N., będąc
uprzednio skazanym w warunkach art. 64 § 1 k.k., w ciągu 5 lat po odbyciu
co najmniej roku kary pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo
zgwałcenia, dokonał napadu rabunkowego w sklepie spożywczym „pod
Kasztanami” w ten sposób, że po uprzednim pchnięciu Barbary D. na ladę
sklepową, doprowadził ją do stanu bezbronności, powodując przy tym u
pokrzywdzonej obrażenia ciała w postaci sińca i krwiaka kłębu kciuka pra-
wego oraz stłuczenie kciuka prawego, co naruszyło prawidłowe funkcjono-
wanie narządu jej ciała na okres do 7 dni, po czym wyrwał jej z ręki portfel
z zawartością pieniędzy w kwocie 200 zł, dokumentu prawa jazdy i karty
bankomatowej, powodując straty w wysokości 200 zł na szkodę pokrzyw-
dzonej – i przyjmując, że czyn ten „wyczerpuje dyspozycję przepisu art.
280 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. i art. 276 k.k. i art. 278 § 5 k.k. w zw. z art. 11
§ 2 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k.”, na podstawie art. 11 § 3 k.k. i art. 280 § 1
k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k. wymierzył mu karę 2 lat i 8 miesięcy pozbawie-
nia wolności.
3
Sąd Okręgowy w Z., po rozpoznaniu sprawy z powodu apelacji wnie-
sionych przez oskarżonego i jego obrońcę, wyrokiem z dnia 5 października
2006 r. zmienił zaskarżony wyrok przyjmując, że przypisany oskarżonemu
czyn „stanowi występek z art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k. oraz, że został popełniony w warunkach art. 64 § 1 k.k.” i na
podstawie art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i art. 11 § 3 k.k. wymie-
rzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powodu kasacji wniesionej
przez obrońcę skazanego, wyrokiem z dnia 13 grudnia 2007 r., uchylił za-
skarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy w Z., po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z
dnia 6 października 2009 r. zmienił wyrok Sądu Rejonowego uznając, że
oskarżony „działaniem swoim wyczerpał znamiona ustawowe występków z
art. 280 § 1 k.k., art. 157 § 2 k.k., art. 275 § 1 k.k. i art. 278 § 5 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., stosując wobec pokrzywdzonej
przemoc w postaci pchnięcia na ladę”, a ponadto wyeliminował z opisu
czynu doprowadzenie pokrzywdzonej do stanu bezbronności – i przyjmując
jako podstawę wymiaru kary art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. w zw.
z art. 64 § 1 k.k., obniżył wymiar orzeczonej kary pozbawienia wolności do
2 lat.
Kasację od tego wyroku ponownie wniósł obrońca skazanego Ry-
szarda E.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasację wniesioną ponownie na korzyść skazanego, Sąd Najwyższy
uznał za oczywiście bezzasadną i orzekł o jej oddaleniu, uznając w oparciu
o przepis art. 535 § 3 k.p.k., że orzeczenie w tym zakresie nie wymaga pi-
semnego uzasadnienia.
W wyniku analizy okoliczności sprawy Sąd Najwyższy stwierdził jed-
nak, że Sąd Okręgowy w Z., rozpoznając ponownie sprawę w postępowa-
4
niu odwoławczym, błędnie zakwalifikował czyn przypisany oskarżonemu.
Oceniając jako zasadny zarzut podniesiony w apelacji, w przedmiocie bra-
ku podstaw – w ustaleniach dokonanych przez Sąd pierwszej instancji – do
przypisania sprawcy rozboju działania określonego w art. 276 k.k., Sąd
Okręgowy zamiast tego przepisu wprowadził jednak do kumulatywnej kwa-
lifikacji czynu przepis art. 275 § 1 k.k.
Korekta wyroku dokonana w tym zakresie przez Sąd Okręgowy, rów-
noznaczna z przypisaniem oskarżonemu przestępstwa kradzieży prawa
jazdy, dokonana została na niekorzyść oskarżonego, w sytuacji gdy wnie-
siono środek odwoławczy wyłącznie na jego korzyść. Do orzeczenia w tym
zakresie doszło nie tylko z rażącym naruszeniem zakazu przewidzianego w
art. 455 in fine k.p.k. O „poprawieniu” kwalifikacji może być bowiem mowa
jedynie w przypadku dostosowania jej do prawidłowo ustalonego stanu fak-
tycznego wówczas, gdy jest błędna.
Tymczasem Sąd Okręgowy, do kumulatywnej kwalifikacji czynu przy-
pisanego oskarżonemu wprowadził nie tylko przepis art. 275 § 1 k.k., ale
pozostawił w niej także przepis art. 278 § 5 k.k., pomimo że zarówno w
opisie czynu, jak i ustaleniach faktycznych dokonanych przez Sąd Rejono-
wy brak było w tym względzie podstawy prawnej. Należy przypomnieć, że
okoliczność ta została dostrzeżona przez Sąd Okręgowy w Z. rozpoznający
sprawę po raz pierwszy. Sąd ten wskazując na ustalenia Sądu Rejonowe-
go świadczące nie tylko o braku zamiaru oskarżonego „zaboru, a de facto
ukrycia dokumentu”, tzn. prawa jazdy i zaboru karty bankomatowej, ale w
ogóle jego wiedzy, że przedmioty te w portfelu wyrwanym pokrzywdzonej
się znajdują, wyeliminował z kwalifikacji prawnej przypisanego oskarżone-
mu czynu przepisy art. 276 k.k. i art. 278 § 5 k.k.
Wobec braku ustaleń w przedmiocie dokonania przez Ryszarda E.
przestępstwa kradzieży lub przywłaszczenia prawa jazdy pokrzywdzonej i
kradzieży należącej do niej karty uprawniającej do podjęcia pieniędzy z au-
5
tomatu bankowego, zakwalifikowanie przez Sąd Okręgowy przypisanego
mu czynu z art. 275 § 1 k.k. oraz art. 278 § 5 k.k. było zarówno nieupraw-
nione, jak i błędne.
W opisanej sytuacji konieczność poprawienia tej kwalifikacji nie może
być skutecznie kwestionowana. Podstawę wydania wyroku reformatoryjne-
go w tym przedmiocie przez Sąd Najwyższy, orzekający w postępowaniu
kasacyjnym, stanowi przepis art. 536 k.p.k.
Zdaniem Sądu Najwyższego, w składzie orzekającym w niniejszej
sprawie, katalog orzeczeń wymienionych w art. 537 § 1 i 2 k.p.k. nie ma
charakteru katalogu zamkniętego. Treść tych przepisów nie przesądza
więc o dopuszczalności wydania przez Sąd Najwyższy, orzekający w po-
stępowaniu kasacyjnym, orzeczenia tylko w jednej z postaci w nim przewi-
dzianych. Regulacja przewidziana w art. 537 § 1 i 2 k.p.k., polegająca na
wyliczeniu rodzajów orzeczeń właściwych dla postępowania kasacyjnego,
nie może w szczególności wyłączać uprawnienia do wydania także orze-
czenia innego rodzaju, nie naruszającego zasad tego szczególnego środka
zaskarżenia, ale uwzględniającego specyfikę danej sprawy i potrzebę wy-
dania rozstrzygnięcia racjonalnego. Uregulowanie zawarte w art. 537 § 1 i
2 k.p.k. nie może więc narzucać interpretacji rozwiązania przewidzianego w
art. 536 k.p.k. Ten ostatni przepis, upoważniający Sąd Najwyższy do orze-
kania poza granicami zaskarżenia i podniesionych zarzutów m.in. w wy-
padku, gdy zachodzi konieczność poprawienia błędnej kwalifikacji, nie mo-
że być więc odczytywany wyłącznie z uwzględnieniem treści art. 537 k.p.k.
i w oderwaniu od treści art. 455 k.p.k.
Skoro w art. 455 k.p.k. ustawodawca użył zwrotu „poprawia” błędną
kwalifikację prawną i do zastosowania rozwiązania przyjętego w tym prze-
pisie upoważnił Sąd Najwyższy, to za dopuszczalnością poprawienia błęd-
nej kwalifikacji właśnie przez Sąd Najwyższy orzekający w postępowaniu
kasacyjnym przemawia wykładnia językowa. W myśl dyrektyw językowych
6
rozwiązanie przewidziane w art. 536 k.p.k., upoważniające Sąd Najwyższy
do orzekania nie tylko w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów,
ale także do orzekania m.in. w wypadku określonym w art. 455 k.p.k., nie
może być interpretowane w oderwaniu od użytego w tym ostatnim przepi-
sie zwrotu „poprawia”. Słowo „poprawia” nie jest wyrażeniem wieloznacz-
nym i nic nie przemawia za tym, aby jego znaczenie, przy ustalaniu treści
przepisu w którym zostało użyte, powinno być rozumiane inaczej, niż jest
rozumiane w języku potocznym. Skoro art. 536 k.p.k. reguluje uprawnienia
Sądu Najwyższego, w tym m.in. do orzekania w wypadku określonym w
art. 455 k.p.k., to nie sposób zakładać, że użyty w art. 455 zwrot „popra-
wia”, adresowany jest do innego organu niż ten, którego uprawnienia, w
tym do poprawienia błędnej kwalifikacji, wynikają z treści art. 536. Interpre-
tacja odmienna, a więc zakładająca konieczność uchylenia przez Sąd Naj-
wyższy wyroku zawierającego błędną kwalifikację prawną czynu przypisa-
nego skazanemu, tylko po to aby stosownej korekty, polegającej wyłącznie
na poprawieniu kwalifikacji prawnej dokonał sąd odwoławczy, byłaby za-
przeczeniem racjonalności ustawodawcy.
Podkreślenia wymaga fakt, że Sąd Najwyższy w przeszłości wydawał
już orzeczenia reformatoryjne, niemieszczące się w katalogu ujętym w art.
537 § 1 i 2 k.p.k., poprawiając – na podstawie art. 536 k.p.k. w zw. z art.
455 k.p.k. – błędną kwalifikację czynów przypisanych skazanym (por wyro-
ki: z dnia 22 sierpnia 2006 r., IV KK 4/06, R-OSNKW 2006, poz. 1583 - na
płycie oraz z dnia 18 października 2010 r., V KK 84/10, niepubl.).
Z tych względów Sąd Najwyższy, oddalając wniesioną na korzyść
skazanego Ryszarda E. kasację jako oczywiście bezzasadną, na podsta-
wie art. 536 k.p.k. w zw. z art. 455 k.p.k., poprawił błędną kwalifikację
prawną przypisanego mu – przez Sąd Okręgowy – czynu, przez wyelimi-
nowanie z niej przepisów art. 275 § 1 k.k. i art. 278 § 5 k.k.