Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 489/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa M. K.
przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Skarbu Państwa
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 11 maja 2011 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku
Sądu Apelacyjnego
z dnia 3 kwietnia 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną, nie obciąża powódki kosztami
postępowania kasacyjnego na rzecz pozwanego Skarbu
Państwa.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2009 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powódki
M. K. od wyroku Sądu Okręgowego, którym oddalono powództwo o zapłatę
odszkodowania przez pozwany Skarb Państwa – Ministra Skarbu Państwa.
Od wskazanego wyroku Sądu drugiej instancji skargę kasacyjną wniosła
powódka. W skardze tej zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada
1956 r. o odpowiedzialności Państwa za szkody wyrządzone przez
funkcjonariuszów państwowych (Dz.U. Nr 54, poz. 243 ze zm., dalej: ustawa
z 1956 r.), z jednoczesnym pominięciem art. 160 § 6 k.p.c., będącego – jej
zdaniem – lex specialis względem art. 6 ust. 1 tej ustawy, co doprowadziło do
błędnego przyjęcia, że roszczenie objęte powództwem uległo przedawnieniu.
Powołując tę podstawę kasacyjną, skarżąca wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną
w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw. Oznacza to, że Sąd Najwyższy
związany jest wskazanymi przez skarżącego podstawami kasacyjnymi i nie jest
uprawniony do kontrolowania ewentualnych innych uchybień zaskarżonego
orzeczenia z urzędu, z wyjątkiem nieważności postępowania. Skarżąca w ramach
pierwszej podstawy kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) wskazała na naruszenie
art. 6 ust. 1 ustawy z 1956 r. o odpowiedzialności Państwa za szkody wyrządzone
przez funkcjonariuszów przez nieuwzględnienie art. 160 § 6 k.p.a. jako przepisu
szczególnego. Tak sformułowana podstawa kasacyjna okazała się jednak
niezasadną.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że pierwszy ze wskazanych
przepisów, tj. art. 6 ust. 1 ustawy, przewiduje możliwość dochodzenia
3
odszkodowania za niezgodne z prawem działania funkcjonariuszy państwowych
w okresie jednego roku, od dnia wejścia w życie ustawy, czyli od dnia 28 listopada
1956 r. Z kolei w przepisie art. 160 § 6 k.p.a. (obowiązującym do dnia 1 września
2004 r.) okres przedawnienia roszczenia odszkodowawczego wywołanego
niezgodną z prawem decyzją administracyjną został określony na trzy lata, licząc
od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja administracyjna stwierdzająca
niezgodność z prawem.
W zaistniałych realiach sprawy, powódka domagała się odszkodowania od
Skarbu Państwa za utratę przez jej męża K. B. – a zarazem jej poprzednika
prawnego - gospodarstwa rolnego, którego posiadania został pozbawiony na
skutek działań władzy publicznej podejmowanych w ramach akcji „Wisła”.
Gospodarstwo to następnie zostało przejęte na własność Państwa na podstawie
dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o przejęciu na własność Państwa nie pozostających
w faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich położonych w
niektórych powiatach województwa białostockiego, lubelskiego, rzeszowskiego i
krakowskiego (Dz.U. Nr 46, poz. 339). Skarżąca nie wskazała jednak wprost i
wyraźnie, czy szkody upatruje w samym fakcie pozbawienia jej poprzednika
prawnego posiadania gospodarstwa (źródłem szkody nie byłaby decyzja
administracyjna), czy też w fakcie wydania decyzji administracyjnej o przejęciu
nieruchomości na własność Państwa. Z tego właśnie względu Sąd Apelacyjny
rozpoznał sprawę w kontekście dwóch wchodzących w rachubę podstaw prawnych.
W odniesieniu do ewentualnej odpowiedzialności za niezgodne z prawem wydanie
decyzji administracyjnej Sąd Apelacyjny uznał, że roszczenie to nie przysługuje ze
względu na brak związku przyczynowego między uchybieniem formalnym, ze
względu na które stwierdzono niezgodność z prawem decyzji, a wyrządzoną
szkodą. Należy bowiem zaznaczyć, że z ustaleń faktycznych, będących podstawą
zaskarżonego wyroku Sądu drugiej instancji wynika, że Wojewoda M. stwierdzając
decyzją nadzorczą z 13 marca 2003 r. częściową nieważność orzeczenia
Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. z 29 września 1954 r. o przejęciu na
rzecz Skarbu Państwa gruntu i budynków należących do K. B. w B., a co do
pozostałej części stwierdzając, że wydanie tego orzeczenia nastąpiło
z naruszeniem prawa, miał na uwadze jedynie okoliczność, że w powyższym
4
orzeczeniu nie określono w dostateczny sposób przedmiotu przejęcia. Innymi
słowy, osnowa tego orzeczenia dotknięta była uchybieniem o charakterze
formalnym, nie zaś merytorycznym. Uchybienie polegało na nieprecyzyjnym
określeniu granic przejmowanej nieruchomości.
W odniesieniu natomiast do roszczenia odszkodowawczego wywodzonego
z twierdzenia, że pozbawienie własności (posiadania) nieruchomości w ramach
akcji „Wisła” było niezgodne z prawem, Sąd Apelacyjny uznał, że doszło w tym
względzie – stosownie do art. 6 ust. 1 ustawy – do przedawnienia roszczenia.
Powódka w swojej skardze kasacyjnej nie kwestionuje ani ustaleń
faktycznych (byłoby to zresztą niedopuszczalne; art. art. 3983
§ 3 k.p.c.), ani istoty
wywodów prawnych dotyczących zasady odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną
niezgodną z prawem decyzja administracyjną, lecz kwestionuje tylko przyjęcie
przez Sąd Apelacyjny, że doszło do przedawnienia roszczenia objętego żądaniem
pozwu. W związku z tak ujętym zarzutem stwierdzić należy, że – wbrew stanowisku
skarżącej – nie można dopatrzyć się w tym zakresie uchybienia Sądu drugiej
instancji, ponieważ zastosowanie art. 6 ust. 1 ustawy było prawidłowe. Dochodzone
bowiem roszczenie związane z działaniem funkcjonariuszy państwowych, które
doprowadziło do pozbawienia poprzednika prawnego powódki posiadania
gospodarstwa rolnego w ramach akcji „Wisła”, niewątpliwie uległo przedawnieniu
na długo przed wytoczeniem powództwa odszkodowawczego i to nawet przy
przyjęciu okresowego zawieszenia biegu przedawnienia.
W tej sytuacji należy uznać, że przepis art. 160 § 6 k.p.a. został przez
skarżącą powołany oczywiście nietrafnie, skoro dotyczy on przedawnienia
roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną decyzją
administracyjną. Ta kwestia bowiem nie była w ogóle przedmiotem rozstrzygnięcia
Sądu drugiej instancji w kontekście powyższego przepisu, gdyż Sąd ten
nieuwzględnił omawianego roszczenia nie ze względu na przepisy o przedawnieniu
roszczenia, lecz wobec braku związku przyczynowego między wydaniem wadliwej
– tylko formalnie – decyzji a powstałą szkodą. Zgodnie zaś z przyjmowanym
w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądem, przepis art. 6 ust. 1 ustawy z 15
listopada 1956 r. o odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone
5
przez funkcjonariuszów państwowych nie ma zastosowania do roszczeń
dochodzonych na podstawie art. 160 k.p.a. (por. wyrok SN z 4 kwietnia 2008 r.
I CSK 450/07, nie publ.). Chodzi bowiem o dwie różne płaszczyzny
odpowiedzialności deliktowej Państwa.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
Sąd Najwyższy nie obciążył skarżącej kosztami postępowania kasacyjnego
na podstawie art. 102 w zw. z art. 39821
w zw. z art. 391 § 2 k.p.c.