Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 1/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Roman Kuczyński
w sprawie z powództwa Wyższej Szkoły Społeczno Przyrodniczej […] przeciwko
Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 29 czerwca 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od postanowienia Sądu Apelacyjnego w W,
z dnia 12 sierpnia 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie Sądu Apelacyjnego w W, i
uchyla postanowienie Sądu Okręgowego w W, z dnia 1 kwietnia
2010 r09.
UZASADNIENIE
2
Zarządzeniem Przewodniczącego XVII Wydziału Sądu Okręgowego w W, z
dnia 3 grudnia 2009 r. Wyższa Szkoły Społeczno-Przyrodnicza (powód) została
wezwana do usunięcia braków formalnych odwołania od decyzji Prezesa Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 9 listopada 2009 r., RLU 24/2009 poprzez
przedstawienie odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego (dalej jako KRS)
potwierdzającego, że osoba podpisana pod odwołaniem jest uprawniona do
reprezentowania powoda oraz do uiszczenia kwoty 1.000 zł tytułem opłaty od
odwołania (karta 15).
Wykonując powyższe zarządzenie powód przedstawił polecenie przelewu
opłaty sądowej, kserokopię aktu powołania na stanowisko rektora osoby
podpisanej pod odwołaniem, kserokopię decyzji MEN o wpisie do rejestru
niepaństwowych uczelni zawodowych oraz kserokopię odpisu aktualnego z
rejestru uczelni niepublicznych. Wyjaśnił również, że jako uczelnia wyższa nie
podlega wpisowi do KRS.
Sąd Okręgowy w W, – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów odrzucił
postanowieniem z dnia 1 kwietnia 2010 r., odwołanie powoda od decyzji Prezesa
Urzędu z powodu nieusunięcia w wyznaczonym terminie braków formalnych
odwołania.
Powód zaskarżył postanowienie o odrzuceniu odwołania zażaleniem w
całości i wniósł o jego uchylenie.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 12 sierpnia 2010 r., oddalił zażalenie
powoda uznając rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego za prawidłowe, ponieważ
zgodnie z § 3 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 6
marca 2007 r. w sprawie sposobu prowadzenia rejestru uczelni niepublicznych i
związków uczelni niepublicznych (Dz. U. z 2007 r., Nr 52, poz. 348, dalej jako
rozporządzenie) w przedmiotowym rejestrze znajduje się rubryka piąta,
zawierająca imię i nazwisko osoby pełniącej funkcję rektora. Powód został
wpisany do rejestru niepaństwowych uczelnie na podstawie przepisów ustawy z
dnia 26 czerwca 1997 r. o wyższych szkołach zawodowych. Stosownie do § 8 ust.
1 rozporządzenia, uczelnie wpisane do rejestru prowadzonego przed dniem
wejścia w życie przedmiotowego rozporządzenia mają obowiązek uzupełnić dane,
3
o których mowa w § 3 pkt 5 rozporządzenia, a zatem dane dotyczące osoby
pełniącej funkcję rektora, w terminie miesiąca od wejścia w życie rozporządzenia.
Na tej podstawie Sąd Apelacyjny uznał, że wbrew zarzutom zażalenia,
uprawnienie do reprezentacji uczelni powinno wynikać z treści odpisu z aktualnego
rejestru uczelni niepublicznych.
Powód zaskarżył powyższe postanowienie skargą kasacyjną w całości i
wniósł o jego uchylenie. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie prawa
materialnego, polegające na niewłaściwym zastosowaniu przepisu § 3
rozporządzenia poprzez przyjęcie, że powód nie wykazał we właściwy sposób, że
osoba podpisana pod odwołaniem od decyzji Prezesa Urzędu jest uprawniona do
reprezentowania powoda, ponieważ nie była uwidoczniona w złożonym przez
powoda odpisie z rejestru uczelni niepublicznych i związków uczelnie
niepublicznych. Do skargi kasacyjnej powód dołączył pismo Zastępcy Dyrektora
Departamentu Nadzoru i Organizacji Szkolnictwa Wyższego z 13 października
2010 r. Wynika z niego, że rejestr prowadzony na podstawie przepisów
rozporządzenia nie został jeszcze zaktualizowany, w odniesieniu do szkół
utworzonych przed wejściem w życie tego aktu prawnego, o dane w rubryce
dotyczącej osoby pełniącej funkcję rektora. Ponadto, z przedmiotowego pisma
wynika, że według sprawozdania z działalności za rok akademicki 2009/2010
rektorem powoda jest prof. dr hab. W, K., a zatem osoba, która podpisała się pod
odwołaniem powoda.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga kasacyjna powoda ma uzasadnioną podstawę.
Powód jest niepubliczną uczelnią zawodową, utworzoną na podstawie
przepisów nieobowiązującej już ustawy z 26 czerwca 1997 r. o wyższych szkołach
zawodowych (Dz. U. Nr 96 ze zm.). Przepisy tej ustawy zostały zastąpione przez
postanowienia ustawy z 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr
164, poz. 1365, dalej jako ustawa). Ustawa ta znajduje zastosowanie do
publicznych i niepublicznych szkół wyższych (art. 1 ust. 1). Stosownie do art. 12
ustawy uczelnie mają osobowość prawną. Zasady reprezentacji uczelni wyższych,
4
zarówno publicznych jak i niepublicznych, określa art. 66 ust. 1 ustawy. Z przepisu
tego wynika wprost, że uczelnię niepubliczną reprezentuje na zewnątrz rektor.
Prawo do reprezentowania uczelni przysługuje rektorowi z mocy ustawy. Osoba
pełniąca funkcję rektora ma zatem prawo do dokonywania w imieniu uczelni
czynności procesowych w postępowaniu sądowym (art. 67 § 1 k.p.c.).
Do rozstrzygnięcia pozostaje, czy w niniejszej sprawie wykazano zgodnie z
wymogami art. 68 k.p.c., że osoba podpisana pod odwołaniem od decyzji Prezesa
Urzędu jest uprawniona do reprezentowania powoda. Z akt sprawy wynika, że w
tym celu powód przedłożył następujące dokumenty: 1) kserokopię odpisu
aktualnego z rejestru uczelni niepublicznych; 2) kserokopię decyzji MEN o wpisie
do rejestru niepaństwowych uczelni zawodowych oraz 3) kserokopię aktu
powołania na stanowisko rektora osoby podpisanej pod odwołaniem.
Zaskarżone rozpoznawaną skargą kasacyjną orzeczenie Sądu Apelacyjnego
opiera się na założeniu interpretacyjnym (wynikającym z całości argumentacji
zawartej w uzasadnieniu), zgodnie z którym jedynym sposobem uczynienia
zadość wymogowi wynikającemu z art. 68 k.p.c., jest przedstawienie odpisu z
rejestru uczelni niepublicznych i związków uczelni niepublicznych, prowadzonego
na podstawie art. 29 ust. 3 i 7 ustawy. Ponadto odpis ten ma zawierać informację
o osobie zajmującej stanowisko rektora danej uczelni, zgodnie z treścią § 3 pkt 5
rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 6 marca 2007 r. w
sprawie sposobu prowadzenia rejestru uczelni niepublicznych i związków uczelni
niepublicznych (Dz. U. z 2007 r., Nr 52, poz. 348, dalej jako rozporządzenie). W
konsekwencji, jeżeli strona postępowania będąca uczelnią niepubliczną nie
przedstawi odpisu z przedmiotowego rejestru, a ponadto jeżeli w odpisie tym nie
zostanie ujawniona osoba pełniąca funkcję rektora, uczelnia taka nie może
skutecznie zainicjować postępowania sądowego celem podważanie decyzji
Prezesa Urzędu, ponieważ wniesione przez nią pismo procesowe dotknięte jest
brakiem formalnym, który może zostać usunięty jedynie w przedstawiony powyżej
sposób.
Zdaniem Sądu Najwyższego powyższe założenie interpretacyjne jest
wadliwe. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie nakładają na strony
postępowania będące osobami prawnymi obowiązku wykazania umocowania
5
piastunów organów tych osób do działania w ich imieniu poprzez przedstawienie
odpisu z KRS lub innego rejestru. W świetle utrwalonego orzecznictwa Sądu
Najwyższego, które obecny skład w pełni podziela, przepis art. 68 k.p.c. mówi
jedynie o wykazaniu posiadanego umocowania za pomocą stosownego
dokumentu, bez bliższego określenia, jakiego rodzaju dokument i o jakiej treści
stanowi dostateczny dowód w kwestii umocowania do reprezentowania osoby
prawnej (uchwała SN z 2 kwietnia 2008 r., sygn. akt III CZP 20/08, OSNC 2009, Nr
5, poz. 68). Niewątpliwie dokument będący odpisem z rejestru uczelni
niepublicznych ma szczególny charakter, jako posiadający walor dokumentu
urzędowego. Nie oznacza to jednak, że przedstawienie takiego odpisu, który
dodatkowo uwidaczniać będzie osobę pełniącą funkcję rektora, jest jedynym
dopuszczalnym dokumentem przy pomocy którego można uczynić zadość
obowiązkowi wynikającemu z art. 68 k.p.c. Dotychczasowe orzecznictwo Sądu
Najwyższego dopuszcza jednoznacznie wykazywanie umocowania do
reprezentowania osoby prawnej za pomocą innego rodzaju dokumentów (zob.
postanowienie SN z 12 lipca 2006 r., sygn. akt V CZ 55/06, niepubl.; uchwała SN z
17 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 126/07, OSNC 2009, Nr 1, poz. 7; uchwała
SN z 2 kwietnia 2008 r., sygn. akt III CZP 20/08).
Ponadto, prowadzony na podstawie art. 29 ust. 3 i 7 ustawy nowy rejestr nie
jest jednolity. Składa się de facto z dwóch części. Jedna z nich obejmuje uczelnie
niepubliczne wpisane po wejściu w życie rozporządzenia Ministra Nauki i
Szkolnictwa Wyższego w sprawie sposobu prowadzenia rejestru uczelni
niepublicznych i związków uczelni niepublicznych (Dz. U. Nr 52, poz. 348) oraz
uczelnie, których dane zostały przeniesione z rejestru prowadzonego na
podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 stycznia 1991 r. w
sprawie sposobu prowadzenia rejestru uczelni niepaństwowych (Dz. U. Nr 12, poz.
53) i ujawnione w formacie odpowiadającym kształtowi nadanemu nowemu
rejestrowi na mocy rozporządzenia. Druga część rejestru uczelni niepublicznych i
związków uczelni niepublicznych obejmuje zaś uczelnie niepubliczne i ich związki,
których dane zostały przeniesione do nowego rejestru ale nie zostały
zaktualizowane w taki sposób, by w wydawanych odpisach zawarte były wszystkie
informacje, o których mowa w § 3 rozporządzenia. Wynika to wprost z § 8 ust. 2
6
rozporządzenia, zgodnie z którym „do czasu przeniesienia do rejestru danych
zawartych w rejestrze uczelni niepaństwowych, prowadzonym przed dniem
wejścia w życie rozporządzenia, do prowadzenia tego rejestru stosuje się przepisy
dotychczasowe”. Jak wynika to z dołączonego do skargi kasacyjnej pisma
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, dane powoda nie zostały do tej pory
przeniesione do nowego rejestru. Wbrew stanowisku Sądu Apelacyjnego, powód
nie mógł zatem przedstawić - na etapie składania odwołania od decyzji Prezesa
Urzędu - odpisu z przedmiotowego rejestru, w którym to odpisie uwidocznione
byłoby imię i nazwisko osoby pełniącej funkcję rektora. Powód, wykonując
nałożony na niego obowiązek, przedstawił odpis z rejestru o takiej treści, w jakiej
został on sporządzony przez podmiot prowadzący rejestr. Powód nie może
ponosić negatywnych konsekwencji wadliwości działania podmiotu prowadzącego
rejestr, zaś powołany przez Sąd Apelacyjny § 8 rozporządzenia nie jest
przepisem, który nakładałby na powoda jakikolwiek obowiązek, którego
ewentualne niedopełnienie mogłoby skutkować odrzuceniem środka zaskarżenia
decyzji Prezesa Urzędu.
Tym samym, skoro głównym motywem oddalenia zażalenia powoda było
zakwestionowane powyżej założenie interpretacyjne, zgodnie z którym jedynym
sposobem wykazania umocowania osoby podpisanej pod odwołaniem do
reprezentowania powoda jest przedstawienie odpisu z rejestru uczelni
niepublicznych i związków uczelni niepublicznych zawierającego imię i nazwisko
osoby pełniącej funkcję rektora, zaskarżone postanowienie narusza § 3
rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 6 marca 2007 r. w
sprawie sposobu prowadzenia rejestru uczelni niepublicznych i związków uczelni
niepublicznych (Dz. U. z 2007 r., Nr 52, poz. 348, dalej jako rozporządzenie).
Sąd Najwyższy zwraca również uwagę, że nieprecyzyjne wezwanie do
uzupełnienia braków formalnych pisma procesowego powoduje, że nie może
nastąpić jego odrzucenie wskutek niewykonania tego wezwania (wyrok SN z 30
stycznia 2008 r., sygn akt III CSK 235/07, Lex nr 487540). W tym zakresie należy
zaś zauważyć, że uczelnia niepubliczna nie podlega wpisowi do KRS, a status
przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
zawdzięczać może jedynie rozszerzonej definicji jej zakresu podmiotowego (wyrok
7
SN z 7 kwietnia 2004 r., sygn. akt III SK 22/04, OSNP 2005, Nr 3, poz. 46). Tym
samym wezwanie powoda przez Sąd Okręgowy do usunięcia braków formalnych
odwołania poprzez przedstawienie odpisu z KRS nie mogło wywołać negatywnego
skutku w postaci odrzucenia odwołania, gdyż było nieprawidłowe. Powód nie mógł
bowiem wykonać wezwania do uzupełnienia stwierdzonych przez Sąd Okręgowy
braków formalnych odwołania poprzez przedstawienie przedmiotowego odpisu,
skoro wpisowi do tego rejestru nie podlega.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji
postanowienia na podstawie odpowiednio zastosowanego art. 39816
k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.