Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 19/11
POSTANOWIENIE
Dnia 26 lipca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gersdorf
w sprawie z odwołania K. K. i J. L. prowadzącej działalność pod firmą Niepubliczny
Zakład Opieki Zdrowotnej "Medycyna Szkolna" w Z.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Z.
o ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 lipca 2011 r.,
zażalenia organu rentowego na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 10 lutego 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie, zawarte w pkt 3 wyroku i w
tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania zażaleniowego przed
Sądem Najwyższym.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Z. decyzją z 22 lipca 2008 r.
wymierzył za ubezpieczoną K. K. jako zleceniobiorcę J. L. prowadzącej NZOZ
Medycyna Szkolna w Z. składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za
wskazane w decyzji okresy. Ubezpieczona oraz płatnik w odwołaniach od decyzji
2
domagały się jej zmiany w zakresie, w jakim do podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia społeczne i zdrowotne został wliczony ekwiwalent za używanie i
pranie własnej odzieży roboczej oraz zasądzenia od organu rentowego na rzecz
każdej z nich kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w
wysokości sześciokrotności stawki minimalnej.
Wyrokiem z 28 kwietnia 2010 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w G. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zwolnił J. L. z
obowiązku uregulowania składek na ubezpieczenia społeczne, tj. emerytalne,
rentowe, wypadkowe i zdrowotne za K. K. z tytułu ekwiwalentów za używanie
własnej odzieży i obuwia zamiast roboczego oraz zasądził od organu rentowego na
rzecz każdej z odwołujących się po 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
prawnego. Jako podstawę w tym zakresie wskazano art. 98 i art. 108 § 1 k.p.c.
oraz § 2 i § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002
r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (dalej: rozporządzenie z 28 września 2002 r.).
Wyrok w całości zaskarżył organ rentowy oraz w punkcie drugim J. L. i K. K.
Płatnik oraz ubezpieczona podnosiły przede wszystkim, że podstawą
rozstrzygnięcia o kosztach powinien być § 6 rozporządzenia z 28 września 2002 r.
a nie § 12 ust. 2. Domagano się więc zmiany orzeczenia o kosztach poprzez
zasądzenie po 4 800 zł na rzecz ubezpieczonej i płatnika.
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 10
lutego 2011 r. w punkcie pierwszym zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że
ustalił, iż J. L. nie jest zobowiązana do zapłacenia składek na ubezpieczenia
społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za K. K. od uzyskanego przez nią przychodu
z tytułu ekwiwalentu pieniężnego za używanie odzieży i obuwia własnego zamiast
roboczego za wskazane okresy. W pozostałym zakresie oddalono apelację. W
punkcie drugim zmieniono zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że orzeczono na
rzecz J. L. i K. K. po 1 200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, w
pozostałym zakresie zażalenie oddalono. W punkcie trzecim zasądzono od organu
rentowego na rzecz J. L. i K. K. po 645 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania za
II instancję.
3
W uzasadnieniu stwierdzono przede wszystkim, że wysokość stawek
minimalnych w sprawach dotyczących wysokości składek na ubezpieczenia
społeczne i ubezpieczenie zdrowotne zależy od wysokości tych składek – wartości
przedmiotu sporu. Należało zastosować § 6 rozporządzenia z 28 września 2002 r.
Organ rentowy wskazał, że wartością przedmiotu sporu jest 5 579, 85 zł. Zgodnie z
§ 6 pkt 4 rozporządzenia wysokość stawki minimalnej wyniosła 1 200 zł.
Koszty zastępstwa procesowego wynikające z oddalenia apelacji organu
rentowego obliczono w następujący sposób: 75% z 1 200 zł, czyli po 900 zł (art. 98
§ 1 i § 3 k.p.c. w związku z § 13 ust. 1 pkt 2 i § 6 pkt 4 rozporządzenia).
Z kolei wysokość kosztów postępowania zażaleniowego uzasadniono
następująco. J. L. i K. K. żądały zasądzenia na ich rzecz po 4 800 zł. Ostatecznie
uzyskały po 1 200 zł. Wygrały zatem spór w zakresie kosztów procesu w ¼. W
pozostałym zakresie (w ¾) sprawę wygrał organ rentowy. Skarżące były
reprezentowane przez tego samego pełnomocnika oraz uiściły opłatę od zażalenia
w kwocie po 30 zł. Zatem należne każdej z nich od organu rentowego koszty
postępowania zażaleniowego wynoszą: 50% x 600 zł x ¼ + ¼ x 30 zł = 75 + 7,50=
82,50 zł (art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z § 13 ust. 2 pkt 2 i § 6 pkt 3
rozporządzenia). Należne organowi rentowemu od każdej z ubezpieczonych koszty
postępowania zażaleniowego wynoszą: 75% x 600 zł x ¾ = 337,50 zł (art. 98 § 1
k.p.c. w związku z § 12 ust. 2 pkt 2 i § 6 pkt 3 rozporządzenia). Na tej podstawie
koszty za II instancję zasądzone od organu rentowego wynoszą po 645 zł (900 zł+
82,50 zł -337,50 zł) na rzecz płatnika i ubezpieczonej.
Zażalenie na postanowienie z 10 lutego 2011 r. zawarte w punkcie trzecim
wyroku Sądu Apelacyjnego złożył organ rentowy. Zaskarżył je w części, co do
kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej
instancji. Postanowieniu zarzucono naruszenie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w związku z §
4 ust. 1 rozporządzenia z 28 września 2002 r. Naruszenie miało polegać na
nieuzasadnionym zasądzeniu na rzecz odwołujących (ubezpieczonego i płatnika
składek), wnoszących wspólne odwołanie od tej samej decyzji organu, kosztów
postępowania za II instancję określonych odrębnie w stosunku do ubezpieczonego i
płatnika. Koszty wyliczono w ten sposób, mimo że odwołujące reprezentował jeden
pełnomocnik oraz pomiędzy odwołującymi zachodziło współuczestnictwo
4
materialne w rozumieniu art. 72 § 1 k.p.c. w związku z art.47711
§ 1 k.p.c. W efekcie
Sąd zawyżył (podwoił) wartość przedmiotu zaskarżenia.
Wniesiono o uchylenie postanowienia z punktu trzeciego wyroku z 10 lutego
2011 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu i
rozstrzygnięcia o kosztach dotychczasowego postępowania, za postępowanie
zażaleniowe przed Sądem Najwyższym i za II instancję, ewentualnie o uchylenie
postanowienia z punktu trzeciego wyroku z 10 lutego 2011 r. i orzeczenie co do
istoty sprawy poprzez zasądzenie od organu rentowego na rzecz K. K. i J. L.
łącznie 645 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego i zasądzenie
łącznie od odwołujących na rzecz organu rentowego kosztów procesu za
postępowanie zażaleniowe przed Sadem Najwyższym, w tym kosztów zastępstwa
radcy prawnego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. Sąd Najwyższy ma kompetencję do
rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji jedynie co do
kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej
instancji.
W niniejszej sprawie ocena postanowienia Sądu Apelacyjnego w
przedmiocie kosztów postępowania drugoinstancyjnego zależy od ustalenia rodzaju
współuczestnictwa występującego pomiędzy ubezpieczonymi i płatnikiem składek.
Sąd II instancji przyjął, że w sprawie mamy do czynienia z
współuczestnictwem formalnym. Nie jest to stwierdzenie prawidłowe.
We współuczestnictwie formalnym, w przeciwieństwie do materialnego, nie
jest niezbędna tożsamość podstawy faktycznej i prawnej, lecz wystarczające jest
ich podobieństwo. Każdy ze współuczestników dochodzi samodzielnego roszczenia
wypływającego z innego stosunku prawnego. Związek współuczestników
formalnych ma jedynie charakter zewnętrzny. Dochodzi do łącznego rozpoznania
spraw podobnych, lecz formalnie samodzielnych (zob. przykładowo T. Zembrzuski
[w:] H. Dolecki, T. Wiśniewski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T. I,
b.m.w. 2001, s. 280). Płatnika składek i ubezpieczonego należało uznać za
5
współuczestników materialnych. Ich prawa i obowiązki w zakresie zapłaty składki
na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne nie są bowiem oparte na jednakowej
podstawie faktycznej i prawnej (art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c.). W ocenie składu
orzekającego przedmiotem sporu są prawa lub obowiązki wspólne (podobnie w
wyroku z 8 grudnia 2000 r., II UKN 128/00, OSNP 2002, nr 15, poz. 368). Do
obrony byłoby również stanowisko, że obowiązek zapłaty składki na ubezpieczenie
społeczne i zdrowotne jest nie tylko obowiązkiem wspólnym płatnika i
ubezpieczonego (dług jest wspólny, odpowiedzialność jest jedynie płatnika), lecz
jest również oparty na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (tzw.
współuczestnictwo kwalifikowane). W pewnym zakresie takie stanowisko
potwierdzone mogłoby być faktem podziału finansowania składki pomiędzy
ubezpieczonego i płatnika z własnych środków oraz treścią art. 47711
k.p.c.
Niezależnie od powyższych wątpliwości teoretycznych związanych z
trudnościami w odróżnieniu, czy współuczestnictwo materialne opiera się na
wspólności praw lub obowiązków, czy też jednocześnie na tożsamości podstawy
faktycznej i prawnej, należy stwierdzić, że płatnik i ubezpieczona w rozpoznawanej
sprawie występowali jako współuczestnicy materialni. Z punktu widzenia
procesowego mamy zatem do czynienia z jednym przedmiotem sporu niezależnie
od ilości współuczestników. Wobec tego, w sprawie należało odpowiednio
zastosować wskazówki z uchwały Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2007 r., III CZP
130/06, OSNC 2008, nr 1, poz. 1, w której stwierdzono między innymi, że
wygrywającym proces współuczestnikom, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c.,
reprezentowanym przez tego samego radcę prawnego, sąd przyznaje zwrot
kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika.
Z przedstawionych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w
związku z art. 39815
§ 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.