Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II BU 5/11
POSTANOWIENIE
Dnia 2 sierpnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar
w sprawie z wniosku J. A.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.
o wysokość świadczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 sierpnia 2011 r.,
skargi wnioskodawcy o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P.
z dnia 18 grudnia 2009 r.,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 18 grudnia 2009 r., Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w P. oddalił odwołanie wnioskodawcy J. A. od decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P. z dnia 31 października 2008 r.
odmawiającej ponownego naliczenia emerytury z uwzględnieniem premii rocznych.
W uzasadnieniu Sąd wskazał, że organ rentowy decyzją z dnia 4 października 2006
r. przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 1 września 2006 r. Do
ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto przeciętną podstawę wymiaru
składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego
okresu ubezpieczenia. Uwzględniono podstawy wymiaru składek za lata 1967-
1971, 1974, 1977-1990. Organ rentowy przy ustalaniu podstawy wymiaru składek
2
wyłączył premie wypłacane z funduszu premiowego w latach 1971-1976, oraz od
dnia 1 lipca 1982 r. do dnia 29 grudnia 1986 r. Zdaniem organu rentowego premie z
powyższych okresów nie mogły być wliczone do podstawy wymiaru świadczeń,
gdyż do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń nie przyjmuje się tych składników
wynagrodzenia, od których nie było obowiązku opłacania składek. Do dnia 31
grudnia 1976 r. premie roczne - fundusz premiowy wypłacane pracownikom
państwowych gospodarstw rolnych były zaliczane do wynagrodzeń z funduszu
zakładowego i funduszów o podobnym charakterze, od którego nie były opłacane
składki na ubezpieczenie społeczne. Od dnia 1 lipca 1982 r. do dnia 29 grudnia
1986 r. zgodnie z art. 10 ust. 4 ustawy z 26 lutego 1982 r. o gospodarce finansowej
przedsiębiorstw państwowych (jednolity tekst; Dz.U. z 1984 r. Nr 16, poz. 74 ze
zm.), od nagród i premii, które były wypłacane z funduszu załogi nie była naliczana
składka na ubezpieczenie społeczne. Dlatego ustalając wynagrodzenie z okresu
zatrudnienia od dnia 1 grudnia 1971 r. do dnia 29 marca 1991 r. w Wojewódzkim
Ośrodku Postępu Rolniczego w B., organ rentowy nie uwzględnił premii w latach od
1971 r. do 1976 r. oraz od 1982 r. do 1986 r.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem zaskarżonego wyroku w
całości, wnioskodawca zarzucił naruszenie prawa materialnego - § 18
rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r.
w sprawie obliczania podstawy wymiaru emerytury lub renty, zasiłków z
ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz składek na
ubezpieczenie społeczne (Dz.U. nr 35 poz. 246 ze zm.) i przyjęcie, że premie
roczne stanowiły składnik wynagrodzenia zwolniony z obowiązku opłacenia składek
na ubezpieczenie społeczne, § 7 oraz § 11 uchwały nr 103 Rady Ministrów z dnia
25 maja 1971 r. (M.P. z 1971 r. nr 31 poz. 196) przez nie zaliczenie do osobowego
funduszu płac przyznanych premii rocznych, art. 10 oraz art. 11 ustawy z dnia 26
lutego 1982 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych i tym samym
błędne przyjęcie, iż z wyżej wymienionych przepisów wynika, że nie istnieje
obowiązek uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne od premii rocznej,
wniósł o stwierdzenie, że zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z prawem, oraz
zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów
zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych. W ocenie pełnomocnika,
3
wskazane wyżej naruszenia prawa materialnego spowodowały powstanie u
skarżącego szkody w postaci otrzymywania zaniżonego świadczenia emerytalnego,
w wysokości 100 zł miesięcznie.
Wykonując wezwanie sądu z dnia 28 marca 2011 r., pełnomocnik
wnioskodawcy podał, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych
środków nie było i nie jest możliwe. Na skutek postanowienia Sądu Okręgowego w
P. z dnia 8 lutego 2010 r., apelacja skarżącego została odrzucona, a postanowienie
to jest prawomocne. Środek odwoławczy od orzeczenia nie został rozpoznany, stąd
wzruszenie zaskarżonego orzeczenia poprzez apelację okazało się niemożliwe. Od
zaskarżonego orzeczenia nie przysługują inne środki odwoławcze, ani inne środki
prawne, dlatego też wzruszenie orzeczenia przy pomocy innych środków prawnych
nie było możliwe. Obecnie wyrok jest prawomocny, zatem nie można go wzruszyć
w drodze innych środków prawnych. Ponadto w ocenie pełnomocnika zachodzi
wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi zgodnie z art. 4241
§ 2 k.p.c.,
gdyż z podstawowych zasad prawnych, zamieszczonych w Konstytucji RP wynika
prawo obywatela do otrzymania świadczeń emerytalnych (art. 67) w słusznej
wysokości ustalanej w oparciu o wysokość wynagrodzenia uzyskiwanego w okresie
uiszczania składek emerytalno-rentowych. Ani te podstawowe zasady prawne, ani
inne, szczególne przepisy nie formułują żadnych określonych składników
wynagrodzenia wyłączonych spod obowiązku uiszczania od nich składek
emerytalno–rentowych, a wobec powyższego zaskarżony wyrok jest niezgodny z
podstawowymi prawami konstytucyjnymi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Stosownie do art. 4241
§ 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego wyroku sądu drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez jego wydanie stronie
została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze
przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. W
wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia
podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw
człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego
4
postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała z przysługujących jej
środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze
innych przysługujących stronie środków prawnych.
Wniesiona przez wnioskodawcę skarga o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego orzeczenia nie spełnia wszystkich wymagań
konstrukcyjnych wymienionych w art. 4245
§ 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem
skarga powinna zawierać: 1). oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze
wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości lub w części, 2). przytoczenie jej
podstaw oraz ich uzasadnienie, 3). wskazanie przepisu prawa, z którym
zaskarżone orzeczenie jest niezgodne, 4). uprawdopodobnienie wyrządzenia
szkody, spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy, 5).
wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków
prawnych nie było i nie jest możliwe, a ponadto - gdy skargę wniesiono stosując art.
4241
§ 2 - że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi oraz
6). wniosek o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem. Skarga wniesiona
przez wnioskodawcę nie wskazuje przepisu prawa, z którym zaskarżone
orzeczenie jest niezgodne (art. 4245
§ 1 pkt 3 k.p.c.), co jest warunkiem
konstrukcyjnym odrębnym i niezależnym od przytoczenia podstaw skargi i ich
uzasadnienia (art. 4245
§ 1 pkt 2 k.p.c.), które wnioskodawca przytoczył. Ponadto
należy wskazać, że co do zasady skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia nie może być kierowana do wyroku pierwszej instancji
(art. 4241
§ 1 k.p.c.). Skoro więc skarżący odwołuje się do wyjątku z art. 4241
§ 2
k.p.c. to powinien wykazać jego warunki, czyli to, że niezgodność wyroku z prawem
wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych
wolności albo praw człowieka i obywatela. Zgodnie z postanowieniem Sądu
Najwyższego z dnia 6 maja 2008 r., I BU 20/07 (niepublikowane), uzasadniający
wniesienie skargi na podstawie art. 4241
§ 2 k.p.c. wyjątkowy wypadek to nie
zwykłe lecz kwalifikowane naruszenie podstawowych zasad porządku prawnego
lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, które w skardze
musi być wykazane jako warunek przyjęcia jej do rozpoznania (art. 4245
§ 1pkt 5
k.p.c.). Skarga tego warunku nie spełnia. Nie wystarczy powołanie się na wyjątkowy
wypadek, gdyż przy takim założeniu skarga straciłaby swój wyjątkowy charakter i
5
stałaby się zwykłym środkiem do weryfikacji prawomocnych orzeczeń i to jeszcze
pierwszej instancji. Zasadą szczególnej skargi z art. 4241
i nast. k.p.c. jest
wyczerpanie toku instancji i możliwości odwoławczych w sprawie zasadniczej. Inną
funkcję przedmiotowo i podmiotowo ma natomiast postępowanie ze skargi, stąd
skoro ustawodawca szczególnie warunkuje wniesienie skargi od orzeczenia
pierwszej instancji, to jedynie wskazuje, że z takiej skargi nie powinna korzystać
strona, która miała możliwość wniesienia apelacji, jednak nie wniosła jej skutecznie
tylko dlatego, że nie uiściła opłaty od apelacji. Taka negatywna dla rozpatrywanej
skargi sytuacja wystąpiła u skarżącego reprezentowanego przez adwokata, gdyż
od złożonej apelacji nie wniesiono opłaty podstawowej, co spowodowało jej
odrzucenie (postanowienie Sądu Okręgowego w P. z dnia 8 lutego 2010 r., k. 86)
W orzecznictwie przyjęto, iż wykluczone jest stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia w trybie art. 4241
§ 2 k.p.c. jeżeli strona z przyczyn
zawinionych nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych ani nie
wykazała, że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi
wskutek naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych
wartości albo praw człowieka i obywatela (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
2 marca 2006 r., I BU 2/05, niepublikowane). Skarga o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego orzeczenia podlega odrzuceniu, jeżeli była możliwa
zmiana lub uchylenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków
prawnych, a skarżący nie skorzystał z możliwości ich wniesienia (postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2007 r., I BU 12/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz.
82). Nie zachodzi wyjątkowy wypadek w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c., jeżeli
strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych z przyczyn przez
siebie zawinionych (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2008 r., II
BP 56/07, niepublikowane)
Z tych przyczyn, na podstawie art. 4248
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy odrzucił
skargę.