Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 572/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 września 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Anna Kozłowska
Protokolant Anna Banasiuk
w sprawie z powództwa H. Inc. z siedzibą w Pawtucket,
Stany Zjednoczone Ameryki Północnej
przeciwko I. - Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
o ochronę praw autorskich,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 15 września 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 maja 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony powodowej na
rzecz pozwanej 1.350 zł (tysiąc trzysta pięćdziesiąt) zł tytułem
kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy, w sprawie z powództwa „H.” Inc. z siedzibą w Pawtucket,
Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, przeciwko „I.” spółce z ograniczoną
odpowiedzialnością o zaniechanie naruszeń praw autorskich i usunięcie ich
skutków, wyrokiem z dnia 8 grudnia 2009 r. oddalił powództwo w zakresie żądań
dotyczących gier pozwanego: „Colour Twist – Zakręceni w Kolory”, „Who is it? –
Kto to jest?”, „Who is it? – Kto to jest?” (wersja w zmniejszonym formacie),
„Worldbusiness”i „Worldbusiness” (wersja w zmniejszonym formacie), umorzył
postępowanie w pozostałej części w związku z cofnięciem pozwu w zakresie żądań
dotyczących gier pozwanego: „The Ships – Okręty”, „The Ships – electronics” oraz
„Link 4” (wersja w zmniejszonym formacie) i orzekł o kosztach procesu.
Sąd Apelacyjny wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił apelację
powódki od wyroku Sądu Okręgowego i orzekł o kosztach postępowania
odwoławczego, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia
i wnioski.
Urząd Praw Autorskich Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej
zarejestrował na rzecz Milton Bradley Company dzieła w postaci gry Twister
w zakresie wszystkich elementów graficznych i instrukcji w języku hiszpańskim oraz
gry Guess Who? w zakresie elementów graficznych i treści w całości oraz
tłumaczenia instrukcji na język hiszpański, a na rzecz Parker Brothers Division
of CPG Products Corp. – dzieło w postaci gry Monopoly w zakresie opakowania
i zawartości dla wyposażenia gry planszowej, reguł gry i książeczki historycznej –
całego tekstu oraz opracowania artystycznego. Przedstawione przez powódkę
certyfikaty (odpisy z rejestru Urzędu Praw Autorskich USA), potwierdzające
dokonanie powyższych rejestracji, nie stanowią dowodu nabycia przez
nią autorskich praw majątkowych do utworów objętych żądaniem pozwu.
Z dokumentów tych - mających moc dokumentów urzędowych w rozumieniu art.
244 k.p.c. - wynika jedynie, że prawa te przysługują wymienionym w nich
podmiotom. Powód nie zaoferował żadnych dowodów potwierdzających nabycie
tych praw zgodnie z prawem polskim. Tymczasem według art. 5 ust. 1 i 2 Aktu
3
paryskiego Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych
sporządzonego w Paryżu dnia 24 lipca 1971 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 82, poz. 474;
dalej: „Akt paryski Konwencji berneńskiej”) – mającego zastosowanie w sprawie -
zakres ochrony praw majątkowych oraz środki jej dochodzenia są normowane
wyłącznie przez ustawodawstwo państwa, w którym żąda się ochrony. Powództwo
nie mogło zatem zostać uwzględnione z uwagi na niewykazanie legitymacji
procesowej czynnej do dochodzenia roszczeń na podstawie art. 79 ustawy z dnia
4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz. U.
z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.; dalej „u.p.a.”).
Niezależnie od powyższego Sąd Apelacyjny – aprobując ustalenia Sądu
Okręgowego – wskazał, że pozwana wprowadzając do obrotu gry Colour Twist –
zakręceni w kolory – electronic, Who is it? – Kto to jest?, Who is it? – Kto to jest?
(wersja w zmniejszonym formacie) oraz Worldbussiness i Worldbusiness
(wersja w zmniejszonym formacie) nie dopuściła się wykorzystania fragmentów gier
Twister, Guess Who oraz Monopoly.
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c., powódka zarzuciła naruszenie:
- art. 244 § 1 w związku z art. 1138 k.p.c. przez wzruszenie domniemania
wynikającego z treści zagranicznego dokumentu urzędowego ze względu na
dokonaną przez Sąd Apelacyjny wykładnię materialnych przepisów ustawy
o prawie autorskim i prawach pokrewnych;
- art. 5 ust. 4 w związku z art. 8 ust. 1 u.p.a. w związku z art. 3 i art. 5 Aktu
paryskiego Konwencji genewskiej w związku z art. 12 i art. 24 § 2 ustawy
z dnia 12 listopada 1965 r. - Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. Nr 46,
poz. 290; dalej: „p.p.m.”) przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie
polegające na uznaniu, że do oceny przesłanek skuteczności powstania
autorskich praw majątkowych do utworu, którego ochrona na terenie Polski
wynika z Aktu paryskiego Konwencji genewskiej stosuje się przesłanki
nabycia praw autorskich do utworu wynikające z polskiej ustawy o prawie
autorskim i prawach pokrewnych, a nie z ustawodawstwa kraju, w którym
dochodzi do powstania utworu.
4
Powołując się na tak ujęte podstawy kasacyjne, powódka wniosła
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwana wniosła o jej oddalenie
i zasądzenie na jej rzecz od skarżącej kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 5 pkt 4 u.p.a., przepisy tej ustawy stosuje się do utworów,
które są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie, w jakim ich
ochrona wynika z tych umów. Strona powodowa jest spółką prawa Stanów
Zjednoczonych Ameryki Północnej, które należą do Związku utworzonego mocą art.
1 Aktu paryskiego Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich
i artystycznych, sporządzonego w Paryżu dnia 24 lipca 1971 r. Do Związku tego
należy również Rzeczpospolita Polska, która przystąpiła do art. 1-21 Aktu
paryskiego Konwencji berneńskiej oraz załącznika (dokument o przystąpieniu
z dnia 5 lipca 1994 r. - Dz. U. Nr 104, poz. 506). Stosownie do art. 5 ust. 1 tej
regulacji, w odniesieniu do dzieł, co do których autorom przysługuje ochrona na
podstawie niniejszej konwencji, autorzy w państwach należących do Związku,
innych niż państwa pochodzenia dzieła, korzystają z praw, jakie odpowiednie
ustawy przyznają aktualnie lub przyznają w przyszłości swoim obywatelom, jak też
z praw specjalnie przyznanych przez niniejszą konwencję. Według zaś ustępu
2 tego artykułu, korzystanie z wymienionych praw i ich wykonywanie nie wymaga
spełnienia żadnych formalności; korzystanie i wykonywanie tych praw nie jest
uzależnione od istnienia ochrony w państwie pochodzenia dzieła. A zatem, poza
postanowieniami niniejszej konwencji, zakres ochrony, jak też środki jej
dochodzenia, zapewnione autorowi w celu ochrony jego praw, są normowane
wyłącznie przez ustawodawstwo państwa, w którym żąda się ochrony.
W piśmiennictwie trafnie zwrócono uwagę, że konstrukcja art. 5 ust. 2
Aktu paryskiego Konwencji berneńskiej nawiązuje wyraźnie do wypracowanej
w doktrynie koncepcji tzw. terytorializmu praw autorskich. W myśl tej koncepcji,
twórcy przysługuje równocześnie tyle praw podmiotowych, ile systemów prawnych
5
w określonej sytuacji chroni dane dobro niematerialne. Przyjęcie tego założenia
nakazuje przyjąć, że prawu państwa ochrony podlega nie tylko „zakres ochrony,
jak też środki jej dochodzenia”, ale wszystkie kwestie objęte statutem praw
autorskich, a więc również wiążące się oceną powstania, treści i wygaśnięcia praw
autorskich.
Stojąc na gruncie tego zapatrywania, podzielanego przez skład orzekający,
nie można uznać, jak chce tego skarżąca, że do oceny przesłanek nabycia
autorskich praw majątkowych przez podmiot zagraniczny oraz skutków tego
nabycia mają zastosowanie w - procesie o ochronę tych praw przed sądem polskim
- przepisy kraju, w którym doszło do ich pierwotnego nabycia. Należy przy tym
zauważyć, że wyrażona w art. 5 ust. 2 Aktu paryskiego Konwencji berneńskiej
norma kolizyjna, wskazująca, według jakich przepisów udziela się ochrony
podmiotowi uprawnionemu, wyłącza – zgodnie z powszechnie przyjętą zasadą
pierwszeństwa konwencji międzynarodowych przed prawem krajowym (art. 1 § 2
p.p.m.) - zastosowanie norm prawa prywatnego międzynarodowego państwa
ochrony. Z tych też względów zarzut naruszenia wskazanych w skardze kasacyjnej
przepisów prawa materialnego, oparty na odmiennych założeniach, należało uznać
za bezzasadny.
Chybiony okazał się również zarzut wypełniający podstawę naruszenia
przepisów postępowania. Wbrew odmiennemu zapatrywaniu skarżącej, Sąd
Apelacyjny dokonując oceny certyfikatów wystawionych przez Urząd Praw
Autorskich Stanów Zjednoczonych Ameryki nie odmówił im waloru dokumentów
urzędowych, a jedynie uznał, że nie stanowią one - w myśl prawa polskiego -
dowodu przejścia praw autorskich przysługujących wymienionym w nich podmiotom
na powódkę. Materialna moc dowodowa dokumentu urzędowego, a więc jego
znaczenie dla potrzeb rozstrzygnięcia w konkretnej sprawie, podlega ocenie sądu
według zasady swobodnej oceny dowodów (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia
5 września 2008 r., I CSK 117/08 niepubl., z dnia 24 lutego 2006 r., II CSK 136/05,
niepubl. i z dnia 13 stycznia 2010 r., II CSK 372/09, niepubl.). Wyrażając taką
ocenę, Sąd Apelacyjny nie naruszył zatem art. 244 § 1 w związku z art. 1138 k.p.c.
6
Skarga kasacyjna nie mogła wywrzeć zamierzonego skutku również z tej
przyczyny, że u podstaw zaskarżonego wyroku legło nie tylko stwierdzenie przez
Sąd Apelacyjny, iż powódce nie przysługuje legitymacja procesowa czynna, ale
także ustalenie, że gry wprowadzane do obrotu przez pozwaną nie powielają
chronionych elementów gier powódki. Podniesione przez skarżącą zarzuty zupełnie
abstrahują od tego ustalenia, co nawet w wypadku uznania tych zarzutów za trafne
- do czego, jak już wskazano, nie ma podstaw - nie mogłoby prowadzić do
skutecznego podważenia zaskarżonego wyroku.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł, jak
w sentencji.
jw