Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 20 września 2011 r.
III SW 12/11
Protest wyborczy wniesiony z naruszeniem terminu to zarówno protest
przedwczesny, czyli złożony przed dniem ogłoszenia wyników wyborów, jak i
protest spóźniony, czyli wniesiony po upływie tego terminu (243 § 1 w związku
z art. 241 Kodeksu wyborczego).
Przewodniczący SSN Halina Kiryło (sprawozdawca), Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 20 wrześ-
nia 2011 r. sprawy z protestu wyborczego Komitetu Wyborczego Nowej Prawicy Ja-
nusza Korwin - Mikke i Janusza Korwin - Mikke
p o s t a n o w i ł:
pozostawić protest wyborczy bez dalszego biegu.
U z a s a d n i e n i e
Na podstawie art. 1 w związku z art. 60 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r.
o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052) oraz art. 241 § 1 ustawy z dnia 5
stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz.U. Nr 21, poz. 113) Pełnomocnik Komitetu
Wyborczego Nowej Prawicy Janusza Korwina - Mikke złożył protest wyborczy, wno-
sząc o jego uwzględnienie i wydanie w trybie art. 242 § 1 Kodeksu wyborczego opinii
w sprawie.
W proteście zwrócono uwagę na potrzebę interpretacji art. 210 Kodeksu wy-
borczego. Zgodnie bowiem z przepisem § 2 tego artykułu komitet wyborczy, który z
zachowaniem wymogów określonych w § 1 zarejestrował listy kandydatów co naj-
mniej w połowie okręgów wyborczych, uprawniony jest do zgłoszenia dalszych list
bez poparcia zgłoszenia podpisami wyborców. Wątpliwości dotyczą wynikającego z §
3 powołanego artykułu terminu do wystąpienia przez komitet wyborczy z wnioskiem
2
do Państwowej Komisji Wyborczej o wydanie zaświadczenia uprawniającego do
zgłaszania dalszych list kandydatów bez poparcia zgłoszenia podpisami wyborców.
Zdaniem skarżącego, dopuszczalne jest wydanie wspomnianego zaświadczenia
także wtedy, gdy okręgowa komisja wyborcza dokonała rejestracji list kandydatów
także po 40 dniu przez dniem wyborów, albowiem ustawodawca nie mógł uzależnić
losów partii od tempa prac okręgowych komisji wyborczych. Natomiast według sta-
nowiska Państwowej Komisji Wyborczej, możliwość skorzystania z uprawnienia wy-
nikającego z powołanych przepisów dotyczy tylko sytuacji, gdy zarejestrowanie przez
okręgową komisję wyborczą list kandydatów nastąpiło na 40 dni przez dniem wybo-
rów. Prezentowana przez Państwową Komisję Wyborczą wykładnia przepisów zna-
cząco pogarsza sytuację skarżącego, a nadto może doprowadzić do unieważnienia
wyborów. Nadto w ocenie składającego protest wyjaśnienia wymaga również kwestia
ważności podpisów osób popierających listy kandydatów. Wbrew poglądowi wyraża-
nemu w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym za ważny uważa się
podpis, jeśli podano numer PESEL pozwalający stwierdzić tożsamość podpisujące-
go, Państwowa Komisja Wyborcza masowo odrzucała podpisy uznane przez nią za
niewyraźne lub połączone z niewyraźnym adresem składającego podpis.
Skarżący zauważył, że rozstrzygnięcie powyższych zagadnień miałoby donio-
słe znaczenie dla rozumienia Kodeksu wyborczego. Jest to być może działanie intra
legem; byłoby jednak nonsensem, gdyby Sąd Najwyższy nie miał prawa zinterpreto-
wać wskazanych przepisów w tym momencie, a mógłby na tej samej podstawie
unieważnić wybory.
Państwowa Komisja Wyborcza w odpowiedzi na protest wniosła o pozostawie-
nie go bez dalszego biegu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Inicjując rozważania w niniejszej sprawie należy podkreślić, że skarżący do-
maga się zajęcia przez Sąd Najwyższy stanowiska i wyrażenia swojej opinii w kwestii
interpretacji wskazanych przepisów ustawy z dnia 31 stycznia 2011 r. - Kodeks wy-
borczy (Dz.U. Nr 21, poz. 112 ze zm.) w trybie protestu wyborczego.
Warto zatem zauważyć, że instytucja protestu przeciwko ważności wyborów
do Sejmu i Senatu ma konstytucyjne podstawy. Zgodnie bowiem z art. 101 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu
3
Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w
ustawie. Zasady te zawarte zostały w przepisach ogólnych art. 82 i art. 83 zamiesz-
czonych w rozdziale 10 działu I Kodeksu wyborczego oraz - w odniesieniu do wybo-
rów do Sejmu - w przepisach szczególnych art. 241 - 243 zamieszczonych w roz-
dziale 8 działu III tego aktu, do których odsyła (w kwestii wskazania sądu właściwego
do rozpoznania protestu oraz zasad jego wnoszenia i trybu rozpoznania ) art. 83 Ko-
deksu wyborczego.
W świetle art. 82 § 2 - 5 Kodeksu wyborczego prawo wniesienia protestu przy-
sługuje wyborcom, których nazwiska są umieszczone w spisie wyborców w jednym z
obwodów głosowania oraz przewodniczącemu właściwej komisji wyborczej i pełno-
mocnikowi wyborczemu. Sam protest wyborczy zdefiniowany zaś został w art. 82 § 1
Kodeksu wyborczego jako protest przeciwko ważności wyborów, ważności wyborów
w okręgu lub wyborowi określonej osoby. Takie określenie protestu wyborczego ko-
responduje z brzmieniem cytowanego art. 101 ust. 2 Konstytucji RP, a jego konse-
kwencją jest zawarty w punktach 1 i 2 art. 82 § 1 Kodeksu wyborczego katalog za-
rzutów, na jakich można oprzeć protest. Są nimi: 1/ dopuszczenie się przestępstwa
przeciwko wyborom, określonego w rozdziale XXXI Kodeksu karnego, mającego
wpływ na przebieg głosowania, ustalanie wyników głosowania lub wyników wyborów
oraz 2/ naruszenie przepisów Kodeksu wyborczego dotyczących głosowania, ustala-
nia wyników głosowania lub wyników wyborów, mającego wpływ na wynik wyborów.
Reasumując: przedmiotem protestu wyborczego jest ważność wyborów lub wyboru
określonej osoby, a podstawę zakwestionowania tej ważności stanowią czyny prze-
stępcze i delikty wyborcze rzutujące na przebieg głosowania i ustalanie jego wyników
lub ustalanie wyników samych wyborów.
W myśl art. 241 § 1 i 3 oraz art. 242 § 1 i 2 Kodeksu wyborczego również w
przypadku wyborów do Sejmu protest wyborczy skierowany jest przeciwko ważności
wyborów, wymaga zachowania formy pisemnej, a jego treść powinna obejmować
sformułowanie zarzutów, o jakich mowa w art. 82 § 1 Kodeksu wyborczego oraz
przedstawienie lub wskazanie dowodów na ich poparcie. W sytuacji, gdy następuje
merytoryczne rozpoznanie protestu (w składzie trzyosobowym w postępowaniu nie-
procesowym), Sąd Najwyższy wydaje, w formie postanowienia, opinię w sprawie
protestu, która zawiera ustalenie co do zasadności zarzutów podniesionych przez
protestującego, a w razie potwierdzenia zasadności owych zarzutów - ocenę, czy
4
przestępstwo przeciwko wyborom lub naruszenie przepisów Kodeksu wyborczego
miało wpływ na wynik wyborów.
Skoro protest wyborczy dotyczy ważności wyborów, a jego podstawą są no-
szące znamiona przestępstwa lub deliktu wyborczego czyny mogące mieć wpływ na
wynik wyborów, ustawodawca ustanawiając w art. 82 § 1 Kodeksu wyborczego
siedmiodniowy termin do wniesienia protestu określił jako początkową datę tego ter-
minu dzień ogłoszenia wyników wyborów przez Państwową Komisję Wyborczą w
Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie z art. 243 § 1 Kodeksu wyborczego Sąd Najwyższy pozostawia bez
dalszego biegu protest wniesiony przez osobę do tego nieuprawnioną lub niespeł-
niający warunków określonych w art. 241. Warto zauważyć, że przepis ten odsyła do
treści całego art. 241 Kodeksu wyborczego, do wszystkich jego jednostek redakcyj-
nych, a więc także do § 1 regulującego problematykę terminu do wniesienia protestu.
Za przyjęciem takiej tezy przemawia dodatkowo zdanie drugie art. 243 § 1, stanowią-
ce o niedopuszczalności przywrócenia uchybionego terminu. Należy zatem stwier-
dzić, że wynikająca z dyspozycji zawartej w art. 243 § 1 zdaniu pierwszym normy
prawnej sankcja w postaci pozostawienia protestu bez dalszego biegu dotyczy sy-
tuacji, gdy protest pochodzi od osoby niewymienionej w katalogu podmiotów prede-
stynowanych do dokonania tej czynności zamieszczonym w art. 82 Kodeksu wybor-
czego lub nie spełnia wymagań formalnych określonych w art. 241 § 3 bądź też zo-
stał wniesiony z naruszeniem terminu przewidzianego w § 1 tego ostatniego przepi-
su. Protest niewniesiony w ustawowym terminie to zarówno protest przedwczesny,
czyli złożony przed datą początkującą bieg terminu (tj. przed dniem ogłoszenia wyni-
ków wyborów), jak i protest spóźniony, czyli wniesiony po upływie tegoż terminu.
Zważywszy, iż wybory do Sejmu i Senatu, wyznaczone na dzień 9 paździer-
nika 2011 r., jeszcze się nie odbyły, a co za tym idzie nie ogłoszono ich wyników,
przedmiotowy protest wyborczy wniesiony przez pełnomocnika Komitetu Wybor-
czego Nowej Prawicy Janusza Korwina-Mikke należało z mocy przepisu art. 243 § 1
zdanie pierwsze Kodeksu wyborczego pozostawić bez dalszego biegu.
========================================