Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SW 6/11
POSTANOWIENIE
Dnia 12 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Zbigniew Hajn (uzasadnienie)
SSN Roman Kuczyński
SSN Jerzy Kwaśniewski
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
w sprawie ze skargi […] Partii […]
na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 1 sierpnia 2011 r., w przedmiocie
odrzucenia sprawozdania finansowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 12 października 2011 r.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
Uchwałą z 1 sierpnia 2001 r. Państwowa Komisja Wyborcza postanowiła
odrzucić sprawozdanie partii politycznej […] o źródłach uzyskania środków
finansowych w 2010 r. z powodu nieudzielenia wyjaśnień dotyczących jej
gospodarki finansowej, co uniemożliwiło stwierdzenie, że całość gospodarki
finansowej Partii prowadzona była zgodnie z ustawą o partiach politycznych, a w
szczególności, że pozyskane przez nią środki finansowe pochodziły ze źródeł
dozwolonych.
2
W uzasadnieniu uchwały wskazano, że z historii rachunku bankowego Partii
dołączonej do sprawozdania wynika, że wykazy wpłat na jej rzecz zostały
sporządzone niezgodnie z tytułami przelewów na ten rachunek. Do składek
członkowskich zaliczono bowiem wpłaty oznaczone jako darowizny. W wykazie
darowizn wymieniono także jako dokonaną przez jedną osobę wpłatę 1.600 zł.
oznaczoną w tytule przelewu jako pochodzącą od kilku darczyńców. Ponadto wśród
darowizn na rzecz Partii wymieniono wpłatę 460 zł, pochodzącą od osoby
zamieszkującej w Londynie. Państwowa Komisja Wyborcza, działając na podstawie
art. 38a ust. 1 w związku z art. 34a ust. 2 ustawy o partiach politycznych, zwróciła
się pismem z 5 lipca 2011 r. do Partii o udzielenie w terminie do 15 lipca 2011 r.
wyjaśnień w powyższych sprawach. Pismo w tej sprawie doręczone zostało 7 lipca
2011 r. i pozostało bez odpowiedzi do dnia podjęcia uchwały. Zdaniem Państwowej
Komisji Wyborczej, nieudzielenie przez Partię wyjaśnień uniemożliwiło jej
stwierdzenie, czy informacje zawarte w sprawozdaniu są zgodne ze stanem
faktycznym oraz czy Partia pozyskała w okresie sprawozdawczym środki finansowe
ze źródeł dozwolonych, w szczególności czy darowizny pieniężne pochodziły od
obywateli polskich mających miejsce stałego zamieszkania na terenie
Rzeczypospolitej Polskiej (art. 25 ust. 1 ustawy). W związku z powyższym
sprawozdanie nie mogło zostać przyjęte i należało je odrzucić. Państwowa Komisja
Wyborcza podkreśliła, że stanowisko takie zajął również Sąd Najwyższy
w postanowieniu z dnia 14 października 2008 r. (III SW 10/08).
[…] Partia […], reprezentowana przez Prezesa jej Zarządu Głównego,
zaskarżyła w całości powyższą uchwałę.
W uzasadnieniu skargi, odnośnie do zarzutów przedstawionych przez
Państwową Komisję Wyborczą, skarżąca wskazała, że są one absurdalne,
ponieważ Państwowa Komisja Wyborcza nie wykazała, aby środki finansowe
pochodziły ze źródeł niedozwolonych, a sprawozdanie zostało sporządzone przez
księgową mającą wieloletnie doświadczenie.
Poza tym, jak podkreślono „z ostrożności procesowej”, skarżąca wskazała,
że:
(-) wpłata dokonana przez kilku darczyńców była prawidłowa. Pytanie
Państwowej Komisji Wyborczej, dotyczące tego, od kogo one pochodziły było
3
absurdalne, skoro w tytule przelewu wyraźnie zaznaczono: „R. J., M.K., H. K., W.
N. na wsparcie działalności J. K. […]. Wpłata UP nr [...];
(-) odnośnie do zarzutu niezgodności wpłat na rachunek Partii z tytułami
przelewów na ten rachunek, skarżąca wskazała, że wpłacający często w tytule
określają wpłaty jako wsparcie działalności czy fundusz. Osoby te otrzymują
legitymacje członkowskie i dopiero z tą chwilą są członkami Partii. Czasem kwestie
te są wyjaśniane w rozmowach telefonicznych, wobec czego to, co podano
w sprawozdaniu jest zgodne z prawdą i przepisami;
(-) co do wpłaty od osoby zamieszkującej w Londynie, skarżąca wyjaśniła, że
J. F., który dokonał tej wpłaty, ma obywatelstwo polskie, w związku z czym może
dokonywać wpłaty na konto Partii, a miejsce jego stałego zamieszkania nie ma nic
do rzeczy.
W piśmie z 26 sierpnia 2011 r., odpowiadając na wezwanie Sądu
Najwyższego do zajęcia stanowiska w sprawie rozpoznawanej skargi, Państwowa
Komisja Wyborcza wniosła o jej oddalenie, podtrzymując zarzuty podniesione
w zaskarżonej uchwale.
Państwowa Komisja Wyborcza wskazała, że wbrew twierdzeniu skarżącej,
wpłata dokonana przez kilku darczyńców jednym przelewem nie została wykazana
w sprawozdaniu prawidłowo, ponieważ w wykazie wpłat jako darczyńcę
wymieniono posiadacza rachunku bankowego, z którego dokonano przelewu na
rachunek bankowy Partii, a nie osoby wymienione w tytule przelewu.
Z kolei wyjaśnienia skarżącej w uzasadnieniu skargi potwierdzają również,
że partia wykazuje w sprawozdaniu wpłaty dokonywane na jej rachunek bankowy
niezgodnie z tytułem, pod jakim zostały dokonane, zaliczając wpłaty oznaczone
jako „wsparcie” lub podobnie, do składek członkowskich, także w przypadku, gdy
dokonują ich osoby niebędące jej członkami. Oznacza to nieprawidłowe
sporządzenie sprawozdania, w którym przychody z tytułu składek członkowskich
i darowizn należy wykazywać odrębnie.
Natomiast wyjaśnienie dotyczące wpłaty od osoby, której miejsce
zamieszkania określono w wykazie wpłat i historii rachunku bankowego jako
Londyn, świadczy jedynie o nieznajomości przez skarżącą art. 25 ust. 1 ustawy o
partiach politycznych. Nie obala natomiast przypuszczenia, że wpłata ta została
4
dokonana przez osobę nieuprawnioną. Przyjęcie wpłaty od osoby zamieszkującej
stale w Londynie, jako dokonane z naruszeniem wymienionego przepisu, skutkuje –
zgodnie z art. 38a ust. 2 pkt 4 ustawy o partiach politycznych – odrzuceniem
sprawozdania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z uzasadnienia zaskarżonej uchwały, a także ze stanowiska PKW
przedstawionego w odpowiedzi na skargę, wynika, że podstawą odrzucenia
sprawozdania było przyjęcie przez Partię wpłaty od osoby zamieszkałej na stałe za
granicą. Pozostałe zarzuty nie zostały zakwalifikowane prawnie, a ewentualne,
związane z nimi naruszenia przepisów nie stanowiły podstawy odrzucenia
sprawozdania finansowego. Z tego względu, zważywszy, że przedmiotem skargi
jest odrzucenie sprawozdania, kwestie te pozostają poza zakresem rozważań Sądu
Najwyższego.
Skarga jest nieuzasadniona. Zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 27
czerwca 1997 r. o partiach politycznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2011 r. Nr 155,
poz. 924), powoływanej dalej, jako: „ustawa”, partii politycznej mogą być
przekazywane środki finansowe jedynie przez obywateli polskich mających stałe
miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, z zastrzeżeniem
przepisów art. 24 ust. 4 i 7, art. 28 ust. 1 oraz przepisów ustaw dotyczących
wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
oraz wyborów do Parlamentu Europejskiego w zakresie dotacji podmiotowej.
Powyższe brzmienie tego przepisu zostało ustalone przez art. 2 pkt 2 lit. a ustawy
z dnia 19 listopada 2009 r. o zmianie ustawy o wyborze Prezydenta
Rzeczypospolitej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 213, poz. 1652), która
weszła w życie 24 grudnia 2009 r. Jak wyraźnie wynika z uzasadnienia
rozpoznawanej skargi, zmiana ta nie została zauważona przez stronę skarżącą.
W świetle stanu faktycznego niniejszej sprawy, wśród darowizn na rzecz
Partii wymieniono wpłatę 460 zł, pochodzącą od osoby zamieszkującej w Londynie.
W celu wyjaśnienia tej kwestii, Państwowa Komisja Wyborcza, działając na
5
podstawie art. 38a ust. 1 w związku z art. 34a ust. 2 ustawy, zwróciła się w piśmie
z 5 lipca 2011 r. do Partii o udzielenie w terminie do 15 lipca 2011 r., między innymi
informacji, czy stałym miejscem zamieszkania darczyńcy jest Londyn. Wyjaśnienia
takiego Partia nie udzieliła. Co więcej, w uzasadnieniu skargi stwierdzono,
ignorując normę prawną wynikającą z art. 25 ust. 1 ustawy, że miejsce stałego
zamieszkania wymienionego darczyńcy nie ma nic do rzeczy. W tej sytuacji
Państwowa Komisja Wyborcza była uprawniona do przyjęcia ustalenia, że
wskazany wyżej darczyńca miał stałe miejsce zamieszkania poza terenem
Rzeczypospolitej Polskiej, wobec czego przyjęcie od niego wpłaty stanowiło
naruszenie art. 25 ust. 1 ustawy, które zgodnie z jej art. 38a ust. 2 pkt
4 uzasadniało odrzucenie sprawozdania finansowego (por. postanowienie SN
z dnia 14 października 2008 r., III SW 10/08). Skarżąca nie skorzystała również
z możliwości przedstawienia w postępowaniu przed Sądem Najwyższym dowodów
na okoliczność niewystąpienia naruszenia art. 25 ust. 1 ustawy (zob. postanowienie
SN z dnia 1 października 2007 r., III SW 8/07, OSNP 2008 nr 13-14, poz. 210).
Ze względu na zamieszkanie J. F. - darczyńcy Partii - w Londynie, Sąd
Najwyższy rozważył również kwestię ewentualnej oceny zgodności art. 25 ust. 1
ustawy z przepisami prawa unijnego odnoszącymi się do swobody migracji
wewnątrz Unii Europejskiej. Konieczność rozpatrzenia tej kwestii wynika z przyjętej
w orzecznictwie Sądu Najwyższego zasady, zgodnie z którą Sąd Najwyższy
obowiązany jest uwzględnić przepisy prawa unijnego przy ocenie prawidłowości
zastosowania przepisów prawa polskiego przez sąd drugiej instancji, gdy powołane
w skardze kasacyjnej przepisy prawa polskiego objęte są zakresem normowania
prawa unijnego (wyroki SN z: 5 grudnia 2006 r., II PK 18/06; 18 grudnia 2006 r., II
PK 17/06; 4 stycznia 2008 r., I UK 182/07, OSNP 2009 nr 3-4, poz. 49; 20 września
2011 r., I UK 59/11; 20 września 2011 r., I UK 59/11, niepubl.). Zależnie od
okoliczności wynikiem wskazanej wyżej oceny może być odpowiednie
zastosowanie prawa unijnego lub skierowanie pytania prejudycjalnego do
Trybunału Sprawiedliwości. Dokonanie takiej oceny okazało się jednak w niniejszej
sprawie niemożliwe, ponieważ w świetle przyjętych w niej ustaleń faktycznych nie
wiadomo, czy J. F. zamieszkiwał w Londynie w wyniku skorzystania ze swobody
przemieszczania się obywateli, pracowników, czy też swobody przedsiębiorczości i
6
usług, z których każda jest normowana przez inne przepisy Traktatu o
Funkcjonowaniu Unii Europejskiej i prawa wtórnego. Sąd Najwyższy, może zaś
stosować przepisy do ustalonego jednoznacznie stanu faktycznego lub dokonywać
sądowej wykładni prawa, tj. wykładni odniesionej do konkretnego, ustalonego stanu
faktycznego, a nie rozważać teoretycznie różne, hipotetyczne wersje oceny
prawnej.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 34b ust. 2 i 3
ustawy o partiach politycznych orzekł jak w sentencji.