Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 59/11
POSTANOWIENIE
Dnia 17 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
SSA Marek Machnij
w sprawie z powództwa R. G.
przeciwko S. G.
o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 listopada 2011 r.,
zażalenia pozwanej na postanowienie o kosztach zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 czerwca 2011 r.,
odrzuca zażalenie na postanowienie objęte punktem
III wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 7 czerwca 2011 r. i oddala
zażalenie w pozostałym zakresie.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 7 czerwca 2011 r. Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w ten sposób, że ustalił, iż powodowi przysługuje prawo do
dysponowania grobem ziemnym położonym na cmentarzu komunalnym w B. przy
ulicy O., oddalił żądanie w pozostałej części, zasądził na rzecz powoda od
pozwanej kwotę 960 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym oraz kwotę 870 zł tytułem zwrotu kosztów w postępowaniu
apelacyjnym. Orzeczenie o kosztach postępowania oparte zostało na podstawie
art. 98 § 1 k.p.c., ponieważ Sąd uznał pozwaną za przegrywająca sprawę, skoro w
zasadniczej części roszczenie powoda było usprawiedliwione.
Pozwana w zażaleniu zarzuciła postanowieniom o kosztach procesu za
pierwszą i drugą instancję nieprawidłowe zastosowanie art. 98 k.p.c., skoro od
samego początku nie kwestionowała prawa powoda do dysponowania przez niego
prawem do grobu, ale nie na zasadzie wyłączności, ewentualnie naruszenie art.
100 k.p.c. przez niezastosowanie i niedokonanie wzajemnego zniesienia kosztów,
w sytuacji, w której powód uległ co do zasadniczej części swojego roszczenia -
ustalenia wyłączności jego prawa do grobu. Z ostrożności procesowej podniosła
zarzut naruszenia art. 102 k.p.c. przez niezastosowanie i nieobciążenie jej
kosztami procesu, mimo że za nieobciążaniem jej kosztami procesu przemawiało
niewniesienie przez powoda opłaty za grób, brak woli ugodowego zakończenia
sporu, który miał rodzinny charakter.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie na postanowienie objęte punktem III opisanego wyroku Sądu
Apelacyjnego jest niedopuszczalne, z uwagi na to, że nie zostało przewidziane
w art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. W przepisie art. 3941
§ 1 i § 2 k.p.c. określone zostały
rodzaje orzeczeń sądu drugiej instancji, które mogą być przedmiotem zaskarżenia
w drodze zażalenia. Katalog tak zaskarżalnych postanowień jest wyczerpujący, co
oznacza, że zaskarżeniu zażaleniem do Sądu Najwyższego podlega tylko takie
postanowienie, które zostało w powołanym przepisie wymienione. Wprowadzenie
z dniem 22 maja 2009 r., ustawą z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy -
Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 69, poz. 592), w art. 3941
§1 punktu 2
k.p.c. związane było z realizacją zasady co najmniej dwuinstancyjnego
3
postępowania sądowego także w odniesieniu do postanowień o kosztach
postępowania apelacyjnego, wydanych po raz pierwszy przez sąd drugiej
instancji. Takie postanowienia nie były dotychczas objęte kontrolą instancyjną.
Nie ma podstaw do przyjęcia, że zwrot „nie były przedmiotem rozstrzygnięcia
sądu pierwszej instancji” mógłby być rozumiany jako obejmujący inne jeszcze
postanowienia w kwestii kosztów procesu, wydawane przez sąd drugiej instancji.
Przyjętą w systemie zwykłych środków odwoławczych zasadę dwuinstancyjności
wypełnia to uregulowanie w odniesieniu do konkretnie wskazanego rodzaju
postanowień. Nie daje ono uprawnienia do objęcia jego zakresem pojęciowym
postanowień wydanych przez sąd drugiej instancji w przedmiocie kosztów
procesu dotyczących postępowania pierwszoinstancyjnego.
Z tych przyczyn zażalenie dotyczące postanowienia objętego
punktem III opisanego wyroku Sądu Apelacyjnego należało odrzucić w oparciu
o art. 370 w związku z art. 373, art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
Zastosowanie przez sąd jednej z zasad orzekania o kosztach procesu,
przewidzianych art. 98 do 107 k.p.c., uzależnione jest od wyniku sprawy oraz
jej okoliczności faktycznych. W art. 100 k.p.c. wyrażona została zasada
kompensaty kosztów procesu, która stanowi wyjątek od zasady
odpowiedzialności za wynik procesu, umożliwiając sprawiedliwe rozłożenie
kosztów pomiędzy stronami, w razie częściowego uwzględnienia żądania lub
obrony. W jej ramach sąd może orzec o wzajemnym zniesieniu kosztów,
stosunkowym ich rozdziale lub obciążeniu jednej ze stron obowiązkiem zwrotu
całości kosztów. Wybór jednej z tych możliwości powinien być podyktowany
rodzajem zgłoszonego powództwa, a w ramach tego, przyczynami, które
doprowadziły do jego zgłoszenia oraz zakresem, w jakim strony utrzymały się
z żądaniem lub obroną. Motywy wyroku Sądu Apelacyjnego wiążąco wskazują,
że powód miał interes prawny w domaganiu się ustalenia, że jemu także
przysługuje prawo grobu, w którym pochowany został jego ojciec (prawo
przewidziane art. 10 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu
zmarłych - tj. Dz. U. z 2011 r. Nr 118, poz. 687), zaś wątpliwości tego dotyczące
wywołane zostały działaniami pozwanej. Przyczyny zatem zainicjowania
postępowania sądowego leżą po stronie pozwanej. Częściowe oddalenie
4
roszczenia podyktowane było koniecznością wskazania na tego samego rodzaju
uprawnienia innych osób, których kolejność określona została w art. 10
wymienionej ustawy. Trudno w tej sytuacji uznać, że ten zakres przegranej powoda
miałby przemawiać za zasądzeniem na rzecz pozwanej od powoda zwrotu kosztów
procesu, ewentualnie wzajemnego ich zniesienia, ewentualnie odstąpienia od
obciążenia jej tymi kosztami. Sąd Najwyższy uznał, że adekwatne do wyniku
sprawy było przyjęcie za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu
uregulowania przewidzianego art. 100 zd. 2 k.p.c., ponieważ powód uległ tylko co
do nieznacznej części zgłoszonego żądania, a skierowanie go przeciwko pozwanej
było przez nią wywołane. Nie zaistniał, nie powołuje go także pozwana, żaden
szczególnie uzasadniony wypadek, przemawiający za odstąpieniem od obciążenia
jej, stosownie do art. 102 w związku z art. 391 § 1 k.p.c., kosztami postępowania
apelacyjnego. Nietrafnie Sąd Apelacyjny uznał, że zastosowanie mieć powinna,
objęta art. 98 § 1 k.p.c., zasada odpowiedzialności za wynik sprawy, która dotyczy
sytuacji, w których doszło w całości do uwzględnienia lub oddalenia powództwa.
Z powyższych względów zaskarżone postanowienie, mimo błędnie
określonej zasady dokonanego rozstrzygnięcia, odpowiada prawu. Na podstawie
art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. pozbawione uzasadnionych podstaw
zażalenie podlegało oddaleniu.