Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 309/11
POSTANOWIENIE
Dnia 2 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Anna Kozłowska
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku G. Ż. i A. Ż.
przy uczestnictwie Spółdzielni Mieszkaniowej „O.” w P.
oraz Banku Spółki Akcyjnej w K. Oddziału w W.
o założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
wraz z wpisem
tego prawa oraz o wpis hipoteki kaucyjnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 2 lutego 2012 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawców
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 10 września 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 4 marca 2010 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek A. Ż.
i G. Ż. o założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do
lokalu mieszkalnego nr 73 w budynku nr [...] na Osiedlu L. w P. i wpis tego prawa
na rzecz wnioskodawców, oddalił również wniosek o wpis hipoteki kaucyjnej
obciążającej to prawo na rzecz Banku S. A. w K.
Na podstawie dołączonych do wniosku dokumentów – zaświadczeń
Spółdzielni Mieszkaniowej „O.” w P. z dnia 21 grudnia 2009 r. potwierdzającego
członkostwo wnioskodawczyni oraz określającego położenie i powierzchnię lokalu,
wypisu umowy notarialnej z dnia 27 listopada 2009 r. o przekształceniu
spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu na spółdzielcze prawo własnościowe
oraz dokumentów wykazujących udzielenie wnioskodawcom kredytu i jego
zabezpieczenie oraz oświadczenia wnioskodawców o ustanowieniu hipoteki
kaucyjnej z dnia 5 lutego 2010 r. Sąd Rejonowy stwierdził, że zachodzi
sprzeczność danych co do praw przysługujących Spółdzielni Mieszkaniowej „O.” do
nieruchomości, na której położony jest budynek nr [...], ponieważ z zaświadczenia
spółdzielni wynika, że lokal znajduje się w budynku położnym na działce,
pozostającej od 2002 r. w użytkowaniu wieczystym Spółdzielni, natomiast w
umowie o przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w prawo
własnościowe Spółdzielnia złożyła oświadczenie, że budynki na Os. L. wchodzą w
skład jednej nieruchomości, do części której Spółdzielnia nie ma obecnie tytułu
prawnego. Wątpliwości Sąd Rejonowy rozstrzygnął w oparciu o treść księgi
wieczystej [...], na podstawie której ustalił, że działka stanowi własność Miasta P., a
Spółdzielnia „O.” jest jej użytkownikiem wieczystym od 2002 r. i właścicielem
położonych na niej budynków, w tym budynku nr [...]. Sąd Rejonowy uznał, że
prawo, którego wpisania domagają się wnioskodawcy, nie powstało, ponieważ
zgodnie z postanowieniem art. 7 ust 2 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie
ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 125, poz. 873 – nazywanej dalej ustawą nowelizującą) od dnia wejścia
w życie tej ustawy (t.j. od dnia 31 lipca 2007 r.) przekształcenie spółdzielczego
lokatorskiego prawa do lokalu na prawo własnościowe było dopuszczalne tylko
3
wówczas, gdy jego przedmiotem było spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu
położonego w budynku wybudowanym na gruncie, którego spółdzielnia nie była
właścicielem albo użytkownikiem wieczystym. Ponieważ w rozpatrywanym
wypadku te przesłanki się nie ziściły, uznał umowę przekształcenia prawa do lokalu
za nieważną i nie mogącą stanowić podstawy do założenia księgi wieczystej
i dokonania wnioskowanych wpisów.
Postanowieniem z dnia 10 września 2010 r. Sąd Okręgowy oddalił apelacje
wniesione od postanowienia Sądu Rejonowego przez wnioskodawców i
uczestniczkę postępowania – Spółdzielnię Mieszkaniową „O.” w P. Sąd
odwoławczy nie uwzględnił zarzutów skarżącej, dotyczących naruszenia art. 6268
§
2 k.p.c., art. 7 ust. 2 ustawy nowelizującej oraz art. 41 i 42 ustawy z dnia 15 grudnia
2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz.
1116 ze zm.). Skarżąca podnosiła, że uchybienie tym przepisom polegało na
pominięciu w ocenie prawnej decydującej – zdaniem skarżących – okoliczności, że
budynek, w którym znajduje się lokal objęty wnioskiem o wpis, położony jest na
wielobudynkowej nieruchomości, wyznaczonej uchwałą Zarządu Spółdzielni
Mieszkaniowej „O.” nr 26/2003 z dnia 17 kwietnia 2003 r. w sprawie określenia
przedmiotu odrębnej własności, obejmującej nie tylko działki stanowiące własność
lub będące w wieczystym użytkowaniu Spółdzielni, ale także takie, do których
Spółdzielnia nie ma tytułu prawnego. Sąd drugiej instancji uznał za prawidłowe
ustalenie, że budynek położony jest na nieruchomości oddanej Spółdzielni w
użytkowanie wieczyste i stanowi własność Spółdzielni. Zakwestionował wartość
dowodową w postępowaniu wieczystoksięgowym projektu uchwały Zarządu
Spółdzielni nr 5 z dnia 30 stycznia 2003 r. i uchwały nr 26/2003 z dnia 17 kwietnia
2003 r., gdyż zostały one przedstawione w formie nieuwierzytelnionych kserokopii,
a ponadto nie uwzględniają dokonanej z dniem 31 lipca 2007 r. zmiany art. 42 ust.
3 pkt 1 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych,
ustanawiającej jako zasadę wyznaczanie nieruchomości jednobudynkowych i
powinny być dostosowana do obowiązującego stanu prawnego, skoro na ich
podstawie nie zostały wyodrębnione dotąd żadne nieruchomości lokalowe. Ponadto
Sąd Okręgowy – odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego – ocenił, że
nawet gdyby stan prawny nieruchomości przedstawiał się tak, jak przyjmuje
4
Spółdzielnia Mieszkaniowa, to wnioskodawcom, z uwagi na wymagania stawiane w
art. 9 ust. 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, a poprzednio w art. 213 § 2
ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 1995
r. Nr 54, poz. 288) i art. 135 § 2 ustawy z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i
ich związkach (Dz. U. Nr 12, poz. 61 ze zm.) nie przysługiwałoby nawet lokatorskie
prawo do lokalu, co uniemożliwiałoby przekształcenie w prawo własnościowe.
W ocenianym stanie prawnym Sąd Okręgowy przyjął, że wnioskodawcy
mogą ubiegać się o ustanowienie prawa odrębnej własności lokalu na podstawie
art. 12 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.
Wnioskodawcy zaskarżyli postanowienie Sądu Okręgowego w całości
skargą kasacyjną opartą na obydwu podstawach z art. 3983
§ 1 k.p.c. Zarzucili
naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwą wykładnię art. 7
ust. 2 ustawy nowelizującej, skutkującą uznaniem umowy przekształcenia
spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w prawo własnościowe za nieważną
oraz niewłaściwe zastosowanie art. 41 i 42 ustawy z 15 grudnia 2000 r.
o spółdzielniach mieszkaniowych przez przyjęcie, że przepisy te wraz ze
stosownymi przepisami wewnątrzspółdzielczymi nie tworzą podstawy do
przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego
w prawo własnościowe.
W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania, które miało istotny
wpływ na wynik sprawy, wnioskodawcy zarzucili naruszenie art. 6268
§ 2 k.p.c.
przez pominięcie przy ustalaniu stanu faktycznego części materiału dowodowego
w postaci uchwały nr 18/2002 z dnia 27 czerwca 2002 r. Zebrania Przedstawicieli
i uchwał Zarządu Spółdzielni nr 5 z dnia 5 stycznia 2003 r. i nr 26/2003 z dnia
17 kwietnia 2003 r., a także treści umowy przekształcenia spółdzielczego
lokatorskiego prawa do lokalu na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu z dnia
12 czerwca 2009 r. Ponadto wskazali na uchybienie art. 6269
k.p.c. przez
niewłaściwe zastosowanie.
We wnioskach skarżący domagali się uchylenia zaskarżonego
postanowienia oraz poprzedzającego je postanowienia Sądu Rejonowego w całości
i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
5
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty zawarte w skardze kasacyjnej stanowią powtórzenie zarzutów
apelacyjnych skarżących. W części wypełniającej podstawę naruszenia przepisów
postępowania sprowadzają się do twierdzeń o pominięciu części materiału
dowodowego. Zarzut ten jest chybiony. Z uzasadnienia Sądu Okręgowego wynika,
iż poddał ponownej ocenie wszystkie dokumenty dołączone do wniosku o wpis oraz
treść księgi wieczystej. Rozważył także moc dowodową kserokopii uchwał, na
pominięcie których się powołują skarżący (poza uchwałą nr 18/2002 z dnia
27 czerwca 2002 r., która nie została załączona). To, że ocena tych dowodów
i poczynione na ich podstawie ustalenia i wywiedzione z nich wnioski prawne nie
są zgodne z oczekiwaniami skarżących nie stanowi uchybienia art. 6268
§ 2 k.p.c.
Drugim przepisem proceduralnym, który wnioskodawcy wskazują jako
naruszony jest art. 6269
k.p.c., ponieważ jednak przyczyny, które miały
doprowadzić do jego niewłaściwego zastosowania wiążą się z argumentacją ujętą
w ramach podstawy naruszenia prawa materialnego, konieczne jest rozważenie
najpierw zarzutów materialnoprawnych podniesionych przez skarżących.
Wnioskodawcy podnieśli, że Sąd Okręgowy dokonał niewłaściwej wykładni
art. 7 ust. 2 ustawy nowelizującej. Jednak uzasadnienie zarzutu dowodzi, że
w istocie kwestionują odmowę zastosowania tego przepisu w okolicznościach
faktycznych sprawy, skarżący nie twierdzą bowiem, że Sąd odwoławczy źle
zrozumiał powołany przepis, który – prawidłowo wyłożony – umożliwia dokonanie
przekształcenia przewidzianego w art. 7 ust. 2 ustawy nowelizującej także wtedy,
kiedy budynek znajduje się na działce pozostającej w użytkowaniu wieczystym
Spółdzielni, lecz zgadzają się, że w takim wypadku nie mogło powstać
własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu. Uważają jednak, że prawidłowo
ustalone okoliczności faktyczne uzasadniłyby ocenę, iż budynek jest położony na
nieruchomości, do której Spółdzielnia nie ma praw określonych w art. 7 ust. 1
ustawy nowelizującej i dlatego były spełnione przesłanki z art. 7 ust. 2 tej ustawy.
Jednak wobec nieskuteczności podniesionego zarzutu naruszenia art. 6268
§ 2
k.p.c., którego celem było podważenie prawidłowości poczynionych ustaleń
faktycznych, stan faktyczny stanowiący podstawę rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd
6
Okręgowy jest wiążący w postępowaniu kasacyjnym (art. 39813
§ 2 k.p.c.). Wśród
ustaleń znalazło się także stwierdzenie, wywiedzione z treści księgi wieczystej dla
nieruchomości, na której posadowiony jest budynek nr [...] na Osiedlu L.
i potwierdzone w zaświadczeniu Spółdzielni, że budynek ten znajduje się na
działce od 2002 r. użytkowanej wieczyście przez uczestniczkę i stanowi własność
Spółdzielni „O.”. Takie ustalenie powoduje, że dopuszczalność przekształcenia
lokatorskiego spółdzielczego prawa do lokalu w tym budynku w prawo
własnościowe wyłącza art. 7 ust. 1 ustawy nowelizującej.
Jeżeli zaś skarżąca uważa, że rzeczywisty stan własności nieruchomości, na
której znajduje się budynek nr [...] jest inny niż to wynika z księgi wieczystej –
usunięcia tej niezgodności powinna domagać się na drodze powództwa z art. 10
ustawy o księgach wieczystych i hipotece.
W konsekwencji wszystkie zarzuty podniesione przez skarżącą okazały się
nieuzasadnione, w tym także zarzut naruszenia art. 6269
k.p.c., gdyż ustalenie
nieistnienia podstaw do dokonania wpisu uprawniało Sądy do zastosowania tego
przepisu.
Z tych przyczyn skarga kasacyjna podlegała oddaleniu na podstawie
art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.