Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 197/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)
SSN Iwona Koper
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Spółdzielni Rzemieślniczej Wielobranżowej w T.
przeciwko Zespołowi Opieki Zdrowotnej w D. o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 lutego 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 stycznia 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 19 października 2010 r. uchylił nakaz zapłaty
wydany w dniu 11 marca 2009 r. i oddalił powództwo Spółdzielni Rzemieślniczej
Wielobranżowej w T. o zapłatę 510 244 zł z należnościami ubocznymi, wniesione
przeciwko Zespołowi Opieki Zdrowotnej w D. Ustalił, że w dniu 19 grudnia 2007 r.
strony zawarły umowę o roboty budowlane, dotyczącą wykonania przez stronę
powodową termomodernizacji budynków Zespołu Opieki Zdrowotnej w D. Roboty
miały być zakończone do 20 września 2008 r. Po zawarciu umowy strona
powodowa zorientowała się, że nie uzyska upustów na przewidziane w projekcie
technicznym kolektory marki Viessmann i rozpoczęła poszukiwania innego
dostawcy. Projektant wyraził zgodę na zastąpienie kolektorów marki Viessmann
kolektorami Solarpol Max 1 produkowanymi przez firmę Skorut. W piśmie z dnia 11
lutego 2008 r. strona powodowa wystąpiła do zamawiającego o wyrażenie zgody
na zamianę kolektorów przewidzianych do zastosowania w projekcie. Strona
powodowa początkowo odmówiła zgody na zastosowanie kolektorów typu Solarpol.
Ostatecznie, w piśmie z dnia 29 maja 2008 r., wyraziła jednak zgodę na zamianę
kolektorów. We wrześniu 2008 r. inspektor nadzoru strony pozwanej poinformował
stronę powodową o wątpliwościach co do prawidłowego działania instalacji przy
zastosowaniu innych kolektorów niż przewidziane w projekcie. W piśmie z dnia
30 września 2008 r. strona pozwana wezwała stronę powodową do wykonania
instalacji zgodne z postanowieniami umowy i projektem, a następnie w piśmie
z dnia 10 listopada 2008 r. oświadczyła, że uchyla się od skutków oświadczenia
woli zawartego w piśmie z dnia 29 maja 2008 r., powołując się na wprowadzenie jej
w błąd. Strona pozwana poinformowała, że przystępuje do wymiany kolektorów
w ramach wykonania zastępczego. W piśmie z dnia 9 lutego 2009 r. wezwała
stronę powodową do zapłaty 690 743,52 zł z tytułu kosztu tych robót i do odbioru
144 kolektorów słonecznych ze względu na konieczność ich składowania.
Sąd Okręgowy przyjął, że zamiana kolektorów nie była konieczna
i ostatecznie nie była korzystna dla zamawiającego. Uwzględniając, że umowa
o roboty budowlane została zawarta w ramach procedury przetargu publicznego
przyjął, że mimo początkowej zgody zamawiającego na zamianę typu kolektorów
3
zmiany wprowadzone przez wykonawcę robót były nieważne i nie mógł on
domagać się zapłaty za wykonane prace, co spowodowało oddalenie powództwa.
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji strony powodowej zmienił
zaskarżony wyrok w ten sposób, że utrzymał w mocy nakaz zapłaty z dnia 11
marca 2009 r. i obciążył stronę pozwaną kosztami procesu. Sąd drugiej instancji nie
podzielił ustalenia, że zastosowanie kolektorów Solarpol było niekorzystne dla
zamawiającego. Podkreślił, że oceny tej należało dokonać z uwzględnieniem
wiedzy stron i stanu istniejącego w dacie zmiany umowy. W konsekwencji,
w świetle dokonanych ustaleń, wskazujących, że w chwili zmiany umowy
uprawniona była ocena, iż zmiana rodzaju kolektorów jest korzystna dla
zamawiającego za ważną należało uznać zmianę umowy przewidującą
zastosowanie kolektorów Solarpol. Brak było także podstaw by przyjąć, że strona
pozwana wyraziła zgodę na zmianę umowy pod wpływem błędu i mogła skutecznie
uchylić się od skutków oświadczenia o zmianie umowy z dnia 29 maja 2008 r.
Przemawiało to za uwzględnieniem apelacji.
Skarga kasacyjna strony pozwanej została oparta na obu podstawach
określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c. Zarzucono w niej naruszenie art. 139 § 2 Prawa
zamówień publicznych( dalej – p.z.p.) w zw. z art. 77 § 1 k.c., art. 144 § 1 i § 2
p.z.p., art. 84 § 1 k.c., art. 382 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c., art. 485 k.p.c., art. 47912
§ 1
k.p.c., art. 495 § 3 k.p.c. oraz art. 328 § 1 k.p.c. W oparciu o te zarzuty skarżący
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji strony powodowej,
ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W skardze kasacyjnej, w ramach podstawy naruszenia przepisów
postępowania, mogą być podnoszone skutecznie jedynie zarzuty dotyczące
naruszenia przepisów postępowania przez sąd drugiej instancji. Nie mogły zatem
stanowić podstawy uwzględnienia skargi kasacyjnej zarzuty, w których strona
pozwana kwestionowała istnienie podstaw do wydania przeciwko niej nakazu
zapłaty w postępowaniu nakazowym. Niezasadny był również zarzut naruszenia
art. 47912
§ 1 k.p.c. i art. 495 § 3 k.p.c. w wyniku dopuszczenia przez sąd dowodów
4
wnioskowanych przez stronę powodową, mimo że uległy one prekluzji. Strona
pozwana nie zgłosiła w tym zakresie zarzutu opartego o art. 162 k.p.c. i pozbawiła
się tym samym możliwości powoływania zarzutu naruszenia przepisów
postępowania w tym zakresie. Z kolei dopuszczenie przez sąd z urzędu dowodu
z opinii biegłego nie mogło być podważane przez podniesienie zarzutu naruszenia
art. 47912
§ 1 k.p.c. i art. 495 § 3 k.p.c., gdyż reguły prekluzji wynikające z tych
przepisów obejmują wyłącznie strony postępowania i nie odnoszą się do czynności
sądu.
Częściowo nieuzasadnione były również zarzuty naruszenia prawa
materialnego. Skarżący zarzucił niezasadnie dokonanie przez Sąd Apelacyjny
błędnej wykładni art. 84 § 1 k.c., polegającej rzekomo na odrzuceniu możliwości
uchylenia się od skutków oświadczenia strony pozwanej z dnia 29 maja 2008 r.
w związku z błędem wywołanym przez powoda. W rzeczywistości Sąd Apelacyjny
stwierdził, że strona pozwana składając to oświadczenie nie działała pod wpływem
błędu. Stanowisko Sądu Apelacyjnego o braku podstaw do skutecznego uchylenia
się przez stronę pozwaną od skutków oświadczenia woli nie było zatem wynikiem
błędnej wykładni art. 84 § 1 k.c.
Sąd Apelacyjny przyjął trafnie, że uzgodnienie przez strony zamiany
kolektorów przewidzianych w projekcie na kolektory zastosowane przez stronę
powodową stanowiło zmianę warunków umowy o roboty budowlane, co czyniło
niezasadnym zarzut błędnej wykładni art. 139 § 2 p.z.p. Uzasadniony był natomiast
zarzut naruszenia art. 144 p.z.p. Sąd Apelacyjne niezasadnie uznał bowiem, że
ocena w zakresie czy dokonana zmiana umowy była korzystna dla zamawiającego
powinna uwzględniać wyłącznie stan wiedzy stron i okoliczności z daty dokonania
zmiany umowy. Pogląd ten niezasadnie pomija obiektywne kryteria oceny skutków
dokonanej zmiany umowy, pozwalające stwierdzić, jaki był rzeczywisty skutek
zmian wprowadzonych do umowy. Nieuwzględnienie takich okoliczności mogłoby
zaś prowadzić do ominięcia celu towarzyszącego zawieraniu umów w ramach
procedury przetargu publicznego. Nakazywało to przyjąć, że ocena prawna Sądu
Apelacyjnego opierająca się o założenie, że zamiana kolektorów dokonana przez
stronę powodową nie była niekorzystna dla zamawiającego była wadliwa. Skarżący
podniósł przy tym zasadnie, że poza oceną skuteczności umowy łączącej strony
5
Sąd Apelacyjny nie uzasadnił należycie podstawy prawnej wyroku. Nie wskazał
bowiem jakie przepisy prawa materialnego stanowiły podstawę uwzględnienia
roszczenia strony powodowej w całości. Sąd Apelacyjny utrzymując nakaz zapłaty
w całości nie odniósł się równocześnie należycie do własnego ustalenia
wskazującego, że faktura obejmująca zasądzoną kwotę 510 244 zł była fakturą
końcową. Nie jest zatem jasne, czy obejmowała ona wyłącznie wynagrodzenie za
wykonanie instalacji solarnej, której dotyczyły ustalenia i rozważania sądu drugiej
instancji oraz stwierdzenie Sądu, że strona pozwana nie kwestionowała wysokości
wynagrodzenia za te prace.
Z tych względów skarga kasacyjna podlegała uwzględnieniu na podstawie
art. 39815
k.p.c.