Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 215/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 kwietnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Gersdorf (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku L. D.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o świadczenie przedemerytalne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 kwietnia 2012 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 kwietnia 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 14 lipca 2010 r. Sąd Okręgowy zmienił decyzję Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 marca 2010 r. i ustalił L. D. prawo do
świadczenia przedemerytalnego począwszy od dnia 13 marca 2010 r. Podstawę
tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia.
W dniu 12 marca 2010 r. wnioskodawczyni (ur. 20 stycznia 1956 r.) złożyła
wniosek o świadczenie przedemerytalne. Organ rentowy uwzględnił staż
ubezpieczeniowy wynoszący 33 lata, 10 miesięcy i 15 dni okresów składkowych i
nieskładkowych, nie zaliczając okresów pobierania zasiłku dla bezrobotnych od 19
lipca 2008 r. do 1 stycznia 2009 r. (5 miesięcy i 20 dni) oraz okresu zatrudnienia od
2 stycznia do 7 września 2009 r. (8 miesięcy i 5 dni) w łącznej wysokości 1 roku, 1
miesiąca i 25 dni. Po raz pierwszy wniosek o przyznanie świadczenia
przedemerytalnego wnioskodawczyni złożyła w dniu 21 października 2009 r. po
ustaniu zatrudnienia wykonywanego od 1 marca 2007 r. do 10 lipca 2008 r. i
pobieraniu zasiłku dla bezrobotnych od 19 lipca 2008 r. do 1 stycznia 2009 r. Od
odmownej decyzji z dnia 8 grudnia 2009 r. wnioskodawczyni nie odwołała się. W
okresie od 2 stycznia do 7 września 2009 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w
„C. " Usługi Ogólnobudowlane T. C. Łącząca strony umowa o pracę została
rozwiązana za wypowiedzeniem z przyczyn dotyczących zakładu pracy w związku
z likwidacją stanowiska pracy. W okresie od 8 września 2009 r. do 25 marca 2010 r.
wnioskodawczyni była zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy z prawem do
zasiłku.
W tak ustalonym stanie faktycznym i z powołaniem się na art. 2 ust. 1 pkt 5 i
art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych
(Dz.U. Nr 120, poz. 1252 ze zm.), Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawczymi
spełniła określone w nich warunki, gdyż legitymuje się okresem 35-letniego stażu
pracy, była zarejestrowana co najmniej 6 miesięcy jako osoba bezrobotna i z tego
tytułu pobierała zasiłek dla bezrobotnych, w okresie pobierania zasiłku nie
odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego
zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej oraz złożyła wniosek o przyznanie
świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia
3
wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny
okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. W ocenie Sądu pierwszej instancji, art.
71 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415,
powoływanej dalej jako ustawa o promocji zatrudnienia) nie znajduje w sprawie
zastosowania, gdyż ustawa o świadczeniach przedemerytalnych wymaga jedynie
co najmniej 6-miesięcznego pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w
ustawie o promocji zatrudnienia. Wnioskodawczyni po ustaniu zatrudnienia
wykonywanego od 2 stycznia do 7 września 2009 r. pobierała zasiłek dla
bezrobotnych, o którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia, przez wymagany
okres 6 miesięcy od 9 września 2009 r. do 25 marca 2010 r., wniosek o
świadczenie przedemerytalne złożyła w dniu 12 marca 2010 r., a ponadto do dnia
zarejestrowania jako bezrobotna w dniu 8 września 2009 r. posiadała wymagany
35-letni staż ubezpieczeniowy.
Wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2011 r. Sąd Apelacyjny w uwzględnieniu apelacji
organu rentowego zmienił powyższy wyrok i oddalił odwołanie wnioskodawczyni.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, spór w przedmiotowej sprawie koncentrował
się na kwestii, czy wnioskodawczym spełnia łącznie wszystkie przesłanki ustalenia
jej prawa do świadczenia przedemerytalnego wynikające z przepisów ustawy o
świadczeniach przedemerytalnych. Sąd drugiej instancji podzielił ocenę Sądu
Okręgowego, że wnioskodawczyni spełniła przesłanki w postaci rozwiązania z nią
stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz posiadania do dnia
rozwiązania stosunku pracy (7 września 2009 r.) wymaganego okresu
uprawniającego do emerytury w łącznym rozmiarze 35 lat i 6 dni.
Dalej Sąd Apelacyjny wskazał, że zgodnie z art. 2 ust. 3 ustawy o
świadczeniach przedemerytalnych, świadczenie przedemerytalne przysługuje
osobie określonej w ust. 1 po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla
bezrobotnych, o którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia, jeżeli osoba ta
spełnia łącznie warunki wymienione w ust. 3 pkt 1-3, w tym złoży wniosek o
przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni
od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-
miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych (pkt 3). Stosownie do art. 2
4
ust. 5 pkt 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, do okresu 6 miesięcy
pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w ust. 3, wlicza się, między
innymi, okresy zatrudnienia w rozumieniu przepisów ustawy o promocji
zatrudnienia, podjętego w tym okresie, w przypadku zaś, gdy zatrudnienie to
ustanie po upływie 6-miesięcznego okresu, o którym mowa w ust. 3 pkt 3, prawo do
świadczenia przedemerytalnego przysługuje, jeżeli wniosek o przyznanie tego
świadczenia zostanie złożony w terminie nieprzekraczającym 14 dni od dnia
ustania tego zatrudnienia. Przepis art. 2 ust. 5 pkt 2 ustawy o świadczeniach
przedemerytalnych wprowadzający, przy spełnieniu warunków w nim
przewidzianych, 14-dniowy termin do złożenia wniosku o przyznanie świadczenia
przedemerytalnego od ustania zatrudnienia po upływie 6-miesięcznego okresu, o
którym mowa w ust. 3 pkt 3, jest zatem przepisem szczególnym (lex specialis)
wobec art. 2 ust. 3 pkt 3 tej ustawy (lex generalis), ustanawiającego 30-dniowy
termin do złożenia wniosku o przyznanie świadczenia przedemerytalnego od dnia
wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny
okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Zgodnie z obowiązującą w polskim
systemie prawnym zasadą, że przepis szczególny wyłącza stosowanie przepisu
ogólnego (lex generalis derogat legi speciali), w przypadku zajścia sytuacji opisanej
w hipotezie art. 2 ust. 5 pkt 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych
zastosowanie znajduje zatem 14-dniowy termin wynikający z tego przepisu, a nie
30-dniowy termin ustanowiony przez art. 2 ust. 3 pkt 3 tej ustawy.
Sąd Apelacyjny wskazał, że wnioskodawczyni, po ustaniu zatrudnienia
wykonywanego od 1 marca 2007 r. do 10 lipca 2008 r., w okresie od 11 lipca 2008
r. do 1 stycznia 2009 r. była zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy jako
osoba bezrobotna i w okresie od 19 lipca 2008 r. do 1 stycznia 2009 r. pobierała
zasiłek dla osób bezrobotnych. W dniu 2 stycznia 2009 r. wnioskodawczyni utraciła
status bezrobotnego z powodu podjęcia zatrudnienia w firmie T. C. Zatrudnienie to
ustało z dniem 7 września 2009 r. w drodze wypowiedzenie dokonanego przez
pracodawcę z przyczyn niedotyczących pracowników. Z treści art. 73 ust. 5 ustawy
o promocji zatrudnienia wynika, że bezrobotny, który utracił status bezrobotnego na
okres krótszy niż 365 dni z powodu podjęcia zatrudnienia i zarejestrował się w
powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny w okresie 14 dni od dnia ustania tego
5
zatrudnienia bądź, między innymi, pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu
zatrudnienia, posiada prawo do zasiłku na czas skrócony o okres pobierania zasiłku
przed utratą statusu bezrobotnego. Na podstawie tego przepisu Powiatowy Urząd
Pracy, uznając wnioskodawczynię za osobę bezrobotną z dniem 8 września 2009
r., przyznał jej prawo do zasiłku dla bezrobotnych na okres od 9 września 2009 r.
do 25 marca 2010 r., skrócony o okres pobierania zasiłku przed utratą statusu
bezrobotnego. W konsekwencji, stosownie do art. 2 ust. 5 pkt 2 ustawy o
świadczeniach przedemerytalnych, okres zatrudnienia wnioskodawczyni w firmie T.
C., podjętego w okresie wskazanym w art. 2 ust. 3 pkt 3 ustawy o świadczeniach
przedemerytalnych, podlegał wliczeniu do tego okresu. Zatrudnienie to ustało z
dniem 7 września 2009 r., po upływie 6-miesięcznego okresu, o którym stanowi art.
2 ust. 3 pkt 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, a zatem w myśl art. 2
ust. 5 pkt 2 tej ustawy prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługiwało
wnioskodawczyni pod warunkiem złożenia wniosku o przyznanie przedmiotowego
świadczenia w terminie nieprzekraczającym 14 dni od dnia ustania tego
zatrudnienia, tj. do dnia 21 września 2009 r. Wnioskodawczyni złożyła wniosek o
ustalenie jej prawa do świadczenia przedemerytalnego w dniu 12 marca 2010 r., a
zatem z uchybieniem 14-dniowego terminu wynikającego z art. 2 ust. 5 pkt 2
ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, a tym samym brak jest podstaw do
ustalenia jej prawa do dochodzonego świadczenia.
W skardze kasacyjnej wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie prawa
materialnego tj.: 1) art. 2 ust. 5 pkt 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych,
poprzez błędną jego wykładnię wyrażoną w przyjęciu, że okres zatrudnienia od 2
stycznia do 7 września 2009 r. u pracodawcy „Usługi Ogólnobudowlane T. C."
podlegał wliczeniu do 6-miesięcznego okresu pobierania zasiłku, o którym mowa w
art. 2 ust. 3 pkt 3 ustawy, pomimo że w okresie tym wnioskodawczyni nie spełniała
jeszcze warunków określonych w art. 2 ust. 1 ustawy, 2) art. 2 ust. 3 ustawy o
świadczeniach przedemerytalnych, poprzez błędną jego wykładnię, co wyraża się w
uznaniu dopuszczalności uwzględnienia okresu pobierania zasiłku i okresu
zatrudnienia ubezpieczonej przed spełnieniem przez nią warunków z art. 2 ust. 1
pkt 5 ustawy, pomimo że - zgodnie z literalną wykładnią tego przepisu - 6-
miesięczny okres pobierania zasiłku jest dodatkowym warunkiem uzyskania
6
świadczenia przedemerytalnego, który może być spełniony tylko po wcześniejszym
wypełnieniu warunków z art. 2 ust. 1 ustawy, konsekwencją czego jest niewłaściwe
zastosowanie: 3) art. 2 ust. 5 pkt 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych,
poprzez jego zastosowanie w sprawie i przyjęcie, że wnioskodawczyni miała
obowiązek złożyć wniosek o przyznanie jej świadczenia przedemerytalnego w
terminie 14-dni od dnia ustania zatrudnienia, tj. do dnia 21 września 2009 r. oraz 4)
art. 2 ust. 3 pkt 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, poprzez
niezastosowanie 30-dniowego terminu do złożenia wniosku, o którym mowa w tym
przepisie.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i jego zmianę poprzez orzeczenie o oddaleniu apelacji,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
Stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych,
prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która, między
innymi, do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona
przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniającego do
emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn. W myśl
art. 2 ust. 3 tej ustawy, świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie określonej
w ust. 1 po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o
którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia, jeżeli osoba ta spełnia łącznie
wymienione w nim warunki, w tym zgodnie z pkt 3 - złoży wniosek o przyznanie
świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia
wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny
okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. W świetle art. 2 ust. 5 pkt 2 ustawy, do
okresu 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w ust. 3,
wlicza się, między innymi, okresy zatrudnienia, w rozumieniu przepisów ustawy o
7
promocji zatrudnienia, podjętego w tym okresie; w przypadku gdy zatrudnienie
ustanie po upływie 6-miesięcznego okresu, o którym mowa w ust. 3 pkt 3, prawo do
świadczenia przedemerytalnego przysługuje, jeżeli wniosek o przyznanie tego
świadczenia zostanie złożony w terminie nieprzekraczającym 14 dni od dnia
ustania zatrudnienia.
Przepisy te mają jednoznaczne brzmienie i wprost z nich wynika
konieczność spełnienia szeregu następujących po sobie warunków uprawniających
do świadczeniach przedemerytalnego. W pierwszym rzędzie osoba ubiegająca się
o to świadczenie musi spełnić warunki określone w art. 2 ust. 1 pkt 5, a mianowicie,
po pierwsze - rozwiązania z nią stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy, po drugie - zatrudnienia w tym zakładzie przez okres nie krótszy niż 6
miesięcy i po trzecie - posiadania do dnia rozwiązania tego stosunku pracy
wymaganego stażu ubezpieczeniowego wynoszącego w przypadku kobiet 35 lat.
Jednakże osoba, która spełnia warunki ustanowione w art. 2 ust. 1 pkt 5 nie
nabywa prawa do świadczenia przedemerytalnego bezpośrednio po rozwiązaniu
stosunku pracy, ale - stosownie do art. 2 ust. 3 ustawy, który jednoznacznie odnosi
się do osoby określonej w ust. 1 - dopiero po upływie co najmniej 6-miesięcznego
okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych i tylko wówczas, gdy spełni dalsze
warunki wymienione w tym przepisie, w tym, między innymi - stosownie do jego pkt
3 - złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie
nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy
dokumentu poświadczającego pobieranie zasiłku dla bezrobotnych przez 6-
miesięczny okres. Niewątpliwie chodzi tu więc o 6-miesięczny okres pobierania
zasiłku dla bezrobotnych, o którym stanowi art. 2 ust. 3, a więc przypadający po
rozwiązaniu stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, najpóźniej na
datę którego to rozwiązania osoba ubiegająca się o świadczenie przedemerytalne
spełnia - wynikający z art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy - warunek stażu
ubezpieczeniowego.
Przepis art. 2 ust. 5 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, poprzez
jednoznaczne odesłanie do ust. 3, pozwala na wliczenie do 6-miesięcznego okresu
pobierania zasiłku dla bezrobotnych przypadającego po rozwiązaniu stosunku
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, na datę którego to rozwiązania
8
pracownik legitymuje się wymaganym okresem uprawniającym do emerytury,
między innymi, okresu zatrudnienia podjętego w tym właśnie 6-miesięcznym, a nie
jakimkolwiek innym okresie pobierania zasiłku. A więc tylko w przypadku, gdy
zatrudnienie to ustanie po upływie tego właśnie, a nie jakiegokolwiek innego 6-
miesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych, art. 2 pkt 5 ustawy
zakreśla 14-dniowy termin do złożenia wniosku o przyznanie świadczenia
przedemerytalnego, biegnący od dnia ustania tego zatrudnienia.
Sąd drugiej instancji, wbrew jednoznacznemu brzmieniu powołanych wyżej
przepisów, „zaliczył” okres zatrudnienia skarżącej w firmie „C.”, podjętego w trakcie
pobierania zasiłku dla bezrobotnych w okresie poprzedzającym osiągnięcie przez
nią wymaganego stażu ubezpieczeniowego na poczet 6-miesięcznego okresu
zasiłku dla bezrobotnych pobieranego przez skarżącą po ustaniu tego zatrudnienia
i uznał, że powinna ona złożyć wniosek o świadczenie przedemerytalne w terminie
określonym w art. 2 ust. 5 pkt 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, a więc
do dnia 21 września 2009 r. Uszło uwagi Sądu odwoławczego, że w tej dacie - po
spełnieniu warunków z art. 2 ust. 1 pkt 5 - skarżąca nie spełniała jeszcze warunku
co najmniej 6-miesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych (art. 2 ust.
3) lub co najmniej 6-miesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych i
wliczanego do niego okresu zatrudnienia podjętego w tym okresie (art. 2 ust. 3 w
związku z art. 2 ust. 5 pkt 2) oraz że okres zatrudnienia w firmie „C.” nie był
okresem zatrudnienia podjętego w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o
którym stanowi art. 2 ust. 3 ustawy, a w rezultacie nie podlegał wliczeniu do tego
okresu. Natomiast art. 73 ust. 5 ustawy o promocji zatrudnienia dotyczący
skrócenia czasu pobierania zasiłku dla bezrobotnych, między innymi, o okres
pobierania zasiłku przed utratą statusu bezrobotnego, ma znaczenie wyłącznie dla
określenia czasu prawa do zasiłku przysługującego bezrobotnemu po ponownym
uzyskaniu tego statusu. Z poczynionych w sprawie ustaleń wynika, że przy
uwzględnieniu tej zasady, powiatowy urząd pracy przyznał skarżącej prawo do
zasiłku dla bezrobotnych od 9 września 2009 r. do 25 marca 2010 r., a więc na
czas przekraczający 6-miesięczny okres pobierania zasiłku, o którym stanowi art. 2
ust. 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych.
9
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art. 39815
§
1 zdanie pierwsze i odpowiednio stosowanego art. 108 § 2 k.p.c.