Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 466/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Hubert Wrzeszcz
Protokolant Ewa Krentzel
w sprawie z powództwa M. B. i B.Spółki z o.o.
przeciwko S. - Service S.A.
o stwierdzenie nieważności bądź uchylenie uchwał,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 17 maja 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 marca 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w punktach I-szym i III-cim i zmienia
go, oddalając apelację; obciąża kosztami procesu stronę
powodową, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie
referendarzowi sądowemu Sądu Okręgowego.
Uzasadnienie
2
M. B. oraz B. Sp. z o.o. wnosili o stwierdzenie nieważności uchwał nr
1/04/2006, nr 2/04/2006, nr 3/04/2006, nr 4/04/2006, nr 5/04/2006 i nr 6/04/2006
nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszy S.-Service S.A.,
ewentualnie o uchylenie powyższych uchwał. Wyrokiem z dnia 29 grudnia 2009 r.
Sąd Okręgowy oddalił powództwo. Wyrokiem z dnia 17 marca 2011 r. Sąd
Apelacyjny Wydział Cywilny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że stwierdził
nieważność uchwały nr 1/04/2006 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia
Akcjonariuszy spółki działającej pod firmą S.-Service S.A., a w pozostałej części
powództwo oddalił.
W sprawie dokonano następujących ustaleń.
Powodowie M. B. oraz B. Sp. z o.o. są akcjonariuszami pozwanej spółki S.-
Service S.A. W dniu 27 lipca 2005 r. odbyło się zwyczajne walne zgromadzenie
akcjonariuszy pozwanej spółki, w trakcie którego podjęto uchwałę o zatwierdzeniu
sprawozdania finansowego za 2004 r., będący ostatnim pełnym okresem pełnienia
funkcji przez członków zarządu. W tym dniu wygasły mandaty wszystkich
dotychczasowych członów zarządu, tj. D. S., E. R. i J. Ka. Zgodnie z § 17 pkt 3
statutu pozwanej spółki członkowie zarządu powoływani byli na wspólną trzyletnią
kadencję.
W dniu 7 września 2005 r. odbyło się nadzwyczajne walne zgromadzenie
akcjonariuszy pozwanej. Dokonano wówczas wyboru rady nadzorczej, w skład
której weszli D. K., D. N., A. Z., R. B. i D. K. Zarząd nie został powołany.
Rada nadzorcza pozwanej spółki uchwałą nr 7/XIV/05 z dnia 9 listopada
2005 r. powołała J. S. na członka zarządu. Pomimo zwoływania kolejnych
posiedzeń rady nadzorczej zarząd w pełnym składzie nie został jednak powołany.
Uchwałami rady nadzorczej nr 1 l/XIV/05 i nr 12/XIV/05 z dnia 4 stycznia 2006 r.
delegowano D. K. i R. B. do czasowego wykonywania czynności członków zarządu
spółki. Na posiedzeniu tym obecny był D. K., A.Z. oraz R. B. Nieobecny był D. N.
W dniu 21 kwietnia 2006 r., odbyło się nadzwyczajne walne zgromadzenie
akcjonariuszy pozwanej spółki, na którym podjęto zaskarżone uchwały.
3
Sąd Okręgowy odnosząc się do kwestii prawidłowości podjęcia uchwał rady
nadzorczej pozwanej spółki w dniu 4 stycznia 2006 r. wskazał, że zgodnie z art.
383 § 1 k.s.h. rada nadzorcza może delegować swojego członka do czasowego
pełnienia funkcji członka zarządu w sytuacji, gdy członek zarządu został odwołany,
złożył rezygnację lub z innej przyczyny nie może sprawować swojej funkcji.
W ocenie Sadu, wskazany katalog ten nie jest jednak zamknięty i delegacja może
nastąpić również z innych przyczyn uniemożliwiających członkowi zarządu
pełnienie funkcji. W szczególności rada nadzorcza może delegować swojego
członka do czasowego pełnienia funkcji zarządcy także w razie wygaśnięcia
mandatu członka zarządu. Utrata mandatu członka zarządu na skutek jego
wygaśnięcia prowadzi bowiem do niemożności sprawowania funkcji zarządu. Sąd
zwrócił uwagę, że celem wskazanego przepisu jest zapewnienie spółce w każdym
czasie pełnej i skutecznej reprezentacji. Nie było możliwe szybkie uzupełnienie
składu zarządu w zwykłym trybie, ze względu na brak porozumienia między
członkami rady nadzorczej, mimo że kadencja poprzedniego zarządu upłynęła
w dniu 27 lipca 2005 r.
Sąd Okręgowy uznał, że wiceprzewodniczący rady nadzorczej D. N. został
poinformowany o terminie posiedzenia rady nadzorczej wyznaczonego na dzień 4
stycznia 2006 r. Zgodnie z § 3 ust. 7 regulaminu rady nadzorczej zawiadomienie o
terminie posiedzenia wraz z porządkiem obrad oraz stosownymi materiałami
doręcza się członkom rady nadzorczej w sposób potwierdzony, przynajmniej na 10
dni przed wyznaczonym terminem. W sprawach pilnych termin ten może być
skrócony do trzech dni. Zawiadomienia o terminie posiedzenia rady nadzorczej było
dwukrotnie wysłane w dniu 29 grudnia 2005 r. faksem do kancelarii prawnej
prowadzonej przez D. N., zaś nie było praktyki powiadamiania członków rady
nadzorczej w inny sposób, niż za pomocą zawiadomień wysyłanych faksem.
W ocenie Sądu delegowanie członków rady nadzorczej D. K. i R. B. do
czasowego wykonania czynności członków zarządu było prawnie skuteczne, w
związku z czym uchwały rady nadzorczej z dnia 4 stycznia 2006 r. nr 1 l/XIV/05 i nr
12/XIV/05 nie zostały podjęte z naruszeniem prawa.
4
Sąd nie stwierdził podstaw do uznania za nieważne zaskarżonych uchwał
z powodu naruszenia art. 399 § 1 k.s.h. W okresie od stycznia 2002 do grudnia
2006 nie było innej formy powiadamiania akcjonariuszy pozwanej o walnych
zgromadzeniach, niż przez ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Zawiadomienie o walnym zgromadzeniu z dnia 21 kwietnia 2006 r. zostało
opublikowane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, zgodnie z art. 402 k.s.h.
Brak posiedzenia rady nadzorczej przed walnym zgromadzeniem akcjonariuszy nie
miał wpływu na ważność zwołania walnego zgromadzenia akcjonariuszy.
Sąd Okręgowy uznał, że zarzut naruszenia art. 419 k.s.h. nie może być
podstawą żądania stwierdzenia nieważności uchwał nr 2/04/2006, nr 3/04/2006,
nr 4/04/2006, nr 5/04/2006 i nr 6/04/2006, ponieważ uchwały te nie dotyczyły
zmiany statutu pozwanej spółki. W odniesieniu do uchwały nr 1/04/2006 Sąd
wskazał, że powodowie nie udowodnili, iż zmiana większości wymaganej dla
podjęcia uchwał z trzech czwartych na większość bezwzględną, narusza prawa
akcjonariuszy danego rodzaju.
W ocenie Sądu nie ma podstaw do uznania, że zaskarżone uchwały
naruszają dobre obyczaje i zasady ładu korporacyjnego. Ponadto z uwagi na brak
wadliwości zwołania walnego zgromadzenia uznano, że powodom nie przysługuje
legitymacja czynna do występowania z powództwem o uchylenie zaskarżonych
uchwał na podstawie art. 422 § 2 k.s.h. Nieobecność powodów na walnym
zgromadzeniu akcjonariuszy pozwanej spółki w dniu 21 kwietnia 2006 r. nie była
spowodowana wadliwością jego zwołania.
Sąd Apelacyjny zaznaczył, że spośród sześciu zaskarżonych uchwał
nadzwyczajnego zgromadzenia akcjonariuszy pozwanej z dnia 21 kwietnia 2006 r.
jedna dotyczyła zmiany Statutu Spółki, tj. uchwała nr 1/04/2006, zaś pięć
pozostałych uchwał, tj. nr 2/04/2006, nr 3/04/2006, nr 3/04/2006, nr 5/04/2006
i nr 6/04/2006, dotyczyło zmian w składzie Rady Nadzorczej.
Sąd uznał za zasadny zarzut obrazy przez Sąd Okręgowy przepisu art. 419
§ 1 k.s.h. przy dokonywaniu oceny ważności zaskarżonej uchwały nr 1/04/2006
z 21 kwietnia 2006 r. o zmianie statutu. Wskazano, że w związku
z uprzywilejowaniem w pozwanej Spółce akcji serii A co do głosu - 2 głosy na jedną
5
akcję - zmiana większości wymaganej dla podjęcia uchwał z większości 3/4% na
większość bezwzględną naruszała prawa akcjonariuszy akcji uprzywilejowanych.
W sytuacji, w której akcje serii A stanowiły 29% wszystkich głosów na walnym
zgromadzeniu, to gdy dla podjęcia każdej z uchwał potrzebna była większość 75%,
akcjonariusze akcji uprzywilejowanych mieli realną możliwość sprzeciwienia
się niekorzystnym dla nich uchwałom. Takiej możliwości nie było w sytuacji, gdy
zaskarżoną uchwałą nr 1/04/2006, konieczna większość obniżona została do
poziomu 50% plus „1".Z tego względu Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżenie
uchwały nr 1/04/2006 podjętej z naruszeniem art. 419 k.s.h. prowadziło do
stwierdzenia jej nieważności w trybie art. 425 k.s.h.
Sąd Apelacyjny uznał pozostałe zarzuty odnoszące się do prawa
materialnego za bezzasadne. Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa
procesowego Sąd Apelacyjny stwierdził, że nie zasługują one na uwzględnienie.
Wskazany wyżej wyrok pozwana S. – Service S.A. zaskarżyła skargą
kasacyjną w zakresie stwierdzenia nieważności uchwały nr 1/04/2006.
Jako podstawy skargi kasacyjnej wskazano naruszenie prawa materialnego
przez błędną wykładnię przepisu art. 419 § 1 k.s.h. oraz błędu w subsumcji art. 425
§ 1 w zw. z art. 422 § 2 pkt 4 k.s.h., jak również naruszenie prawa procesowego -
art. 316 § 1 k.p.c. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie
stwierdzenia nieważności uchwały nr 1/04/2006 i orzeczenie co do istoty sprawy
przez oddalenie powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności wymaga rozważenia kwestia legitymacji czynnej
w niniejszej sprawie. Zgodnie z art. 423 § 5 k.s.h., w sprawach o stwierdzenie
nieważności uchwały walnego zgromadzenia przepisy art. 422 § 1 i § 2 stosuje się
odpowiednio. Przepisy te określają krąg osób uprawnionych do wniesienia
powództwa i, jak się na ogół przyjmuje, wymieniony tam katalog osób
uprawnionych jest katalogiem zamkniętym. W rozpoznawanej sprawie może
wchodzić w grę ewentualnie tylko art. 422 § 2 pkt 4. Stosownie do tego przepisu,
prawo do wytoczenia powództwa przysługuje akcjonariuszom, którzy nie byli obecni
na walnym zgromadzeniu z powodu wadliwego jego zwołania lub powzięcia
6
uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad. Jest bezsporne, że sprawa objęta
uchwałą nr 1/04/2006, dotycząca zmiany statutu pozwanej spółki, została objęta
porządkiem obrad walnego zgromadzenia w dniu 21 kwietnia 2006 r., a zatem na
tej podstawie powodowie nie mogli jej zaskarżyć. Z kolei budząca początkowo
wątpliwości w sprawie okoliczność, czy zgromadzenie to zostało zwołane w sposób
prawidłowy, została przesądzona pozytywnie w zaskarżonym wyroku i w tej mierze
ustalenie to jest prawomocne. Z powyższego wynika, że skarżący ma rację,
iż powodom nie przysługuje legitymacja do podważania legalności kwestionowanej
uchwały. Brak legitymacji po stronie powodowej jest wystarczającą podstawą do
uwzględnienia skargi kasacyjnej przez uchylenie skarżonego wyroku i oddalenie
apelacji w całości (art. 39815
k.p.c.), z obciążeniem strony powodowej kosztami
procesu (art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 zd. drugie k.p.c.).
W tej sytuacji nie ma potrzeby procesowej, aby szerzej zajmować się
kwestią, czy doszło do naruszenia art. 419 § 1 k.s.h. Dla porządku wystarczy zatem
wskazać, że Sąd Najwyższy nie podziela stanowiska zaprezentowanego w skardze
kasacyjnej, że w sprawie objętej uchwałą nr 1/04/2006 o zmianie statutu pozwanej
spółki nie było obowiązku oddzielnego głosowania poszczególnych grup
akcjonariuszy posiadających różne uprawnienia. Rację bowiem ma Sąd Apelacyjny,
że w związku z uprzywilejowaniem akcji powodów, posiadających akcje serii A,
które uprawniały do dwóch głosów na jedną akcję, zmiana statutu przez obniżenie
większości wymaganej do podjęcia uchwał z dotychczasowej ¾ na zwykłą
większość bezwzględną naruszała prawa akcjonariuszy akcji uprzywilejowanych
w rozumieniu art. 419 § 1 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem wystarczy, aby
naruszenie tych praw miało charakter potencjalny (verba legis - „mogło naruszać
prawa akcjonariuszy danego rodzaju akcji”), przy czym realność tego naruszenia
należy rozpatrywać in concreto. W sprawie niniejszej mamy niewątpliwie do
czynienia z taką sytuacją. Jak bowiem wskazał Sąd Apelacyjny, akcje serii A
stanowiły w pozwanej spółce 29% wszystkich głosów na walnym zgromadzeniu,
co w pierwotnej wersji statutu pozwalało im na zablokowanie niekorzystnych dla
nich uchwał walnego zgromadzenia. Po obniżeniu wymaganej większości z ¾ do
większości bezwzględnej, akcjonariusze posiadający uprzywilejowane akcje utracili
taką możliwość, co należy interpretować jako naruszenie ich dotychczasowej
7
uprzywilejowanej sytuacji. Tym samym dla podjęcia takiej uchwały na walnym
zgromadzeniu należało przeprowadzić głosowanie oddzielne w tej grupie
uprzywilejowanych akcji, a skoro tego nie uczyniono, doszło do naruszenia art. 419
§ 1 k.s.h., jak to trafnie przyjął Sąd w zaskarżonym wyroku.
Z podanych przyczyn orzeczono jak na wstępie.
jw