Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 249/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Maria Szulc
w sprawie z powództwa A. P.
przeciwko Bankowi Gospodarki Żywnościowej S.A. w Warszawie
o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 maja 2012 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 13 maja 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w części oddalającej powództwo
w pozostałej części (pkt 1 II), oddalającej apelację w pozostałej
części (pkt 2) oraz orzekającej o kosztach postępowania (pkt 3,
4) i sprawę w tym zakresie przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 23 sierpnia 2010 r. oddalił powództwo o
pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci tytułu egzekucyjnego
wystawionego w dniu 4 października 2005 r. przez Bank Gospodarki Żywnościowej,
któremu klauzulę wykonalności nadał Sąd Rejonowy w K. Sąd pierwszej instancji
ustalił, że pozwany bank w dniu 11 marca 1997 r. zawarł umowę z M. K., na
podstawie której udzielił jej kredytu w wysokości 273 000 zł. W tym samym dniu
powódka udzieliła poręczenia za zobowiązanie M. K. Do umowy kredytowej
wprowadzono siedem zmian. Trzy ostatnie aneksy zostały podpisane przez
powódkę. Wcześniejsze zmiany umowy dotyczyły zmniejszenia oprocentowania
kredytu. W dniu 4 października 2005 r. strona pozwana wystawiła bankowy tytuł
egzekucyjny. W części – w zakresie obejmującym należność główną oraz dopłaty
do kredytu udzielone przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
(ARIMR)- tytuł ten uzyskał klauzulę wykonalności. Było to wynikiem zmiany
postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności przez Sąd Okręgowy. W styczniu
2009 r. strona pozwana złożyła wniosek o wszczęcie egzekucji.
Sąd pierwszej instancji uznał, że powódka udzieliła poręczenia za wszelkie
zobowiązania kredytobiorcy istniejące w chwili udzielenia poręczenia i mogące
powstać w przyszłości. Bezzasadne było zatem kwestionowanie przez powódkę
istnienia obowiązku stwierdzonego tytułem wykonawczym ponad kwotę należności
głównej. Za niezasadne uznał również powoływanie się na przedawnienie
roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym wobec przerwy biegu
przedawnienia spowodowanej złożeniem wniosku o nadanie klauzuli wykonalności,
a następnie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego.
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji powódki zmienił częściowo
zaskarżony wyrok, pozbawiając tytuł wykonawczy wykonalności w części
dotyczącej należności głównej ponad kwotę 54800 zł. Sąd drugiej instancji podzielił
ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego oraz jego ocenę dotyczącą zakresu
odpowiedzialności powódki z tytułu udzielonego poręczenia i przyjął, że zakres
odpowiedzialności powódki nie został ograniczony jedynie do należności głównej.
Sąd Apelacyjny uznał także, że powódka nie przedstawiła dowodów
3
pozwalających na weryfikację wysokości zadłużenia w stosunku do treści
tytułu wykonawczego i bezzasadne były jej twierdzenia mające prowadzić do
zaliczenia jej wpłat zaksięgowanych na poczet należności ubocznych na należność
główną. Sąd Apelacyjny ustalił jednak, że strona pozwana w dniu 17 września
2010 r. zawarła ugodę z P. K., dotyczącą spłaty należności głównej. W tym czasie
należność główna wynosiła 138015,52 zł. P. K. wpłaciła trzy raty w łącznej
wysokości 83 215,52 zł. Na datę wyrokowania należność główna uległa zatem
zmniejszeniu do 54800 zł, co przemawiało za częściowym uwzględnieniem
apelacji i zmianą zaskarżonego wyroku w tym zakresie.
Od wyroku oddalającego częściowo apelację i powództwo powódka wniosła
skargę kasacyjną zarzucając naruszenie art. 878 § 1 k.c. w zw. z art. 876 § 1 k.c.
oraz art. 878 § 1 k.c. w wyniku ich błędnej wykładni. Skarżąca wniosła o uchylenie
zaskarżonej części wyroku i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna została oparta wyłącznie o podstawę naruszenia prawa
materialnego. Zakres zaskarżenia powoduje jednocześnie, że w postępowaniu
kasacyjnym poza kontrolą kasacyjną pozostaje kwestia pozbawienia
wykonalności tytułu wykonawczego w zakresie należności głównej, wynikającej
z poręczenia kredytu bankowego udzielonego przez stronę pozwaną. W ramach
skargi kasacyjnej skarżąca zakwestionowała istnienie tytułu wykonawczego
w części obejmującej wierzytelność na kwotę 220204,93 zł, odpowiadającą
wysokości odsetek od kredytu spłaconych przez ARIMR. Sąd Apelacyjny przyjął
zasadnie, że objęcie przez bank tytułem egzekucyjnym odsetek od kredytu nie
uzasadnia zarzutu naruszenia art. 878 § 1 k.c. z tego względu, że w umowie
kredytowej nie była z góry oznaczona ich wysokość. Odwołując się
do poglądów judykatury (wyrok SN z dnia 11 grudnia 2009 r., V CSK 215/09)
przyjął zasadnie, że umowa kredytowa wskazywała jednoznacznie na
odpowiedzialność poręczyciela także w zakresie odsetek od udzielonego kredytu, a
tego rodzaju dług nie może być traktowany jako dług przyszły w rozumieniu art.
878 § 1 k.c. Zarzut skargi kasacyjnej dotyczący błędnej wykładni art. 878 § 1 k.c.
w tym zakresie był zatem nieuzasadniony.
4
Sąd Apelacyjny podkreślił, że w ramach podstawy powództwa
o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego powódka jako dłużnik banku
mogła podnosić także zarzuty nieistnienia roszczenia banku lub jego istnienia
w niższej wysokości niż to wynika z treści bankowego tytułu egzekucyjnego.
Odnosząc się do tej podstawy powództwa ograniczył się jednak do oceny,
że określenie stopy odsetek w sposób, który nie spełnia wymagań przewidzianych
w art. 96 ust 2 ustawy Prawo bankowe nie przesądza o nieistnieniu zobowiązania
w tym zakresie a stanowi jedynie przeszkodę do nadania w tym zakresie klauzuli
wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu. W swoich rozważaniach
pominął natomiast, że co do kwoty 220204,93 zł - stanowiącej część odsetek od
kredytu - bank otrzymał już spłatę tych odsetek dokonaną w ramach dopłat do
kredytu przez ARIMR. W odpowiedzi na skargę kasacyjną strona pozwana
przyznała, że dopłaty do kredytu udzielone przez ARIMR podlegają zwrotowi przez
dłużników kredytowych na rzecz ARIMR, zaś bank jest jedynie upoważniony
i zobowiązany do ich dochodzenia i następnie przekazania ARIMR. W sytuacji gdy
kwota 220204,93 zł objęta tytułem wykonawczym nie stanowi zadłużenia
bezpośrednio wobec banku, konieczne było ustalenie przez Sąd czy powódka
udzieliła poręczenia zarówno za zobowiązania kredytobiorcy wobec banku,
jak i ARIMR. Z ustaleń i rozważań przedstawionych przez Sąd Apelacyjny nie
wynika natomiast, aby wychodziły one poza stwierdzenie, że powódka ponosiła
odpowiedzialność w zakresie odsetek od udzielonego kredytu wyłącznie wobec
banku. Stwierdzenie, że powódka udzieliła poręczenia także za dług wobec ARIMR
wymagałoby z kolei oceny, czy ten dług nie miał charakteru długu przyszłego
w rozumieniu art. 878 § 1 k.c. oraz oceny legitymacji strony powodowej do
dochodzenia wierzytelności ARIMR w tym zakresie.
Z tych względów uzasadniony okazał się zarzut naruszenia art. 878 § 1
k.c. w zw. z art. 876 § 1 k.c. Zaskarżony wyrok podlegał zatem uchyleniu na
podstawie art. 39815
§ 1 k.c.