Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 550/11
POSTANOWIENIE
Dnia 14 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSA Andrzej Niedużak
w sprawie z powództwa L. Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa
z siedzibą w Z.
przeciwko Polskiej Izbie Inżynierów Budownictwa z siedzibą w W.
o uznanie uchwały za nieważną,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 14 czerwca 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 maja 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną i wniosek pozwanej o zwrot kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powódka domagała się uznania, że podjęta przez Krajową Radę Polskiej
Izby Inżynierów Budownictwa w W. w dniu 15 lutego 2006 r. uchwała nr 12/R/06
jest nieważna i zasądzenia kosztów procesu.
Pozwana wniosła o odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 i 3
k.p.c. i zasądzenie kosztów procesu. Zarzuciła, że powódka jako nieistniejąca
osoba prawna po raz kolejny wystąpiła z tym samym roszczeniem przeciwko temu
samemu podmiotowi.
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 8 listopada 2010 r. odrzucił pozew i
oddalił wiosek pozwanej o zwrot kosztów procesu.
Sąd ustalali, że w dniu 15 lutego 2006 r. Krajowa Rada Polskiej Izby
Inżynierów Budownictwa w W. podjęła uchwałę nr 12/R/06 w sprawie trybu
wprowadzenia zmian organizacyjnych w zakresie działania okręgowych izb na
terenie województwa l. Wymieniona uchwała stanowi, że z dniem 25 lutego 2006 r.
ulegają likwidacji, na podstawie art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o
samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów
(Dz. U. z 2001 r. Nr 5, poz. 42 ze zm.; dalej: „ustawa”) dwie okręgowe izby, tj. L.
Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa z siedzibą w G. i L. Okręgowa Izba
Inżynierów Budownictwa z siedzibą w Z. Następcą prawnym zlikwidowanych Izb
Okręgowych jest L. Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa z siedzibą w G.
Roszczenie, które powódka sformułowała tak samo, jak w niniejszej sprawie,
oraz kwestia zdolności sądowej powódki były już przedmiotem rozstrzygnięcia
zarówno Sądu Najwyższego, jak i Sądu Okręgowego. Sąd Najwyższy
postanowieniem z dnia 20 stycznia 2009 r., II CSK 422/08 – po rozpoznaniu skargi
kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 14 lutego 2008 w sprawie
z powództwa Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa z siedzibą w Z. przeciwko
Okręgowej Izbie Inżynierów Budownictwa z siedzibą w G. i Polskiej Izbie
Inżynierów Budownictwa w W. – uchylił wyroki Sądów obu instancji i odrzucił
pozew. Sąd Najwyższy uznał, że postępowanie przed Sądami obu instancji było
dotknięte nieważnością z powodu istniejącego w chwili wniesienia powództwa
nieusuwalnego, pierwotnego braku zdolności sądowej powódki. Również Sąd
3
Okręgowy postanowieniem z dnia 16 czerwca 2009 r., wydanym w sprawie 121/09,
odrzucił pozew L. Izby Inżynierów Budownictwa w Z. z powodu braku zdolności
sądowej powódki.
Opierając się na powyższych ustaleniach, Sąd Okręgowy uznał, że pozew
podlega odrzuceniu na podstawie art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c., albowiem powódka
straciła zdolność sądową w wyniku podjęcia przez Krajową Radę Polskiej Izby
Inżynierów Budownictwa w W. w dniu 15 lutego 2006 r. uchwały nr 12/R/06 o
likwidacji wymienionych w niej Izb Okręgowych.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie powódki.
Oceniając kwestię zdolności sądowej powódki, Sąd odwoławczy podzielił wyrażone
przez Sąd Najwyższy stanowisko, że powódka utraciła byt prawny na skutek
podjęcia w dniu 15 lutego 2006 r. uchwały nr 12/R/06.
W skardze kasacyjnej, opartej na drugiej podstawie, pełnomocnik powódki
zarzucił naruszenie art. 199 § 1 pkt 2 w związku z art. 366 k.p.c. oraz art. 199 § 1
pkt 3 k.p.c. Powołując się na tę podstawę, wniósł o uchylenie orzeczeń Sądów obu
instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. stanowi, że sąd odrzuca pozew, jeżeli m.in.
o to samo roszczenie między tymi samymi stronami sprawa została już
prawomocnie osądzona. W takiej sytuacji zachodzi bowiem powaga rzeczy
osądzonej (art. 366 k.p.c.), a ponowne orzekanie o tym samym między tymi
samymi stronami stanowi uchybienie prowadzące do nieważności postępowania
(art. 379 pkt 3 k.p.c.).
Zgodnie z art. 366 k.p.c. wyrok korzysta z powagi rzeczy osądzonej tylko co
do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia,
a ponadto tylko między tymi samymi stornami. W literaturze i w orzecznictwie
(por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2007 r., I CSK 479/06
i z dnia 30 listopada 2007 r., IV CSK 267/07, niepubl.) przyjmuje się, co trafnie
podniosła skarżąca, że przytoczony przepis zakłada przedmiotową oraz
podmiotową tożsamość dwóch orzeczeń i dopiero kumulacja tych elementów
uzasadnia stwierdzenie powagi rzeczy osądzonej. Rację ma też skarżąca, że
z powagi rzeczy osądzonej korzysta sentencja wyroku. Motywy rozstrzygnięcia
4
istotne są natomiast dla określenia granic powagi rzeczy osądzonej, co ma
znaczenie zwłaszcza wtedy, gdy powództwo zostało oddalone w całości albo części
(por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2004 r., V CK 528/03 i z dnia
13 października 2005 r., I CK 217/05, niepubl.). Nie budzi też wątpliwości zarówno
w doktrynie, jak i judykaturze stanowisko, że z powagi rzeczy osądzonej korzystają
jedynie prawomocne orzeczenia merytoryczne (wyroki i postanowienia co do istoty
sprawy). Z powagi rzeczy osądzonej nie korzystają natomiast postanowienia
kończące postępowanie w sprawie, które nie rozstrzygają istoty sprawy, np.
postanowienie o odrzuceniu pozwu (art. 199 k.p.c.) czy postanowienie o umorzeniu
postępowania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 sierpnia 1967 r.,
II CZ 68/67 i z dnia 22 grudnia 2000 r., II CK 1400/00, niepubl.).
Mając na względzie powyższe, nie można odmówić racji skarżącej, że
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2009 r., II CSK 422/08 i Sądu
Okręgowego z dnia 16 czerwca 2009 r., 121/09, którymi odrzucono pozwy L.
Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa w Z. z powodu braku zdolności sądowej
powódki, nie korzystają z powagi rzeczy osądzonej. Nie oznacza to jednak, że
nawiązujący do tego trafnego stwierdzenia podniesiony w skardze kasacyjnej
zarzut wydania zaskarżonego postanowienia z naruszeniem art. 199 § 1 pkt 2 w
związku z art. 366 k.p.c. jest uzasadniony. Uszło bowiem uwagi skarżącej, co
jednoznacznie wynika z treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, że
przesłanki odrzucenia pozwu nie stanowiła przewidziana w art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.
powaga rzeczy osądzonej, a wskazana wyraźnie przesłanka w postaci braku
zdolności sądowej powódki (art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c.). W tej sytuacji zarzut wydania
zaskarżonego postanowienia z naruszeniem art. 199 § 1 pkt 2 w związku z art. 366
k.p.c. należało uznać za oczywiście nieuzasadniony.
Zarzut naruszenia art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. sprowadza się w istocie do
zakwestionowania stanowiska Sądu, że powódka nie ma zdolności sądowej.
Zdaniem skarżącej jego podstawy nie może stanowić, jak przyjął Sąd,
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2009 r., II CSK 422/08, gdyż
nie jest ono orzeczeniem co do istoty sprawy i nie korzysta z powagi rzeczy
osądzonej.
5
Treść uzasadnienia zaskarżonego postanowienia nie pozwala podzielić
przekonania skarżącej, że Sąd ze względu na korzystające z powagi rzeczy
osądzonej przytoczone postanowienie Sąd Najwyższego uznał, iż powódka nie ma
zdolności sądowej w sprawie. Podniesiona w skardze kasacyjnej kwestia powagi
rzeczy osądzonej – wbrew twierdzeniom skarżącej – w ogóle nie była przedmiotem
rozważań Sądu w sprawie. Sąd odwoławczy w uzasadnieniu zaskarżonego
postanowienia stwierdził natomiast wprost, że podziela zapatrywania wyrażone
w przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 stycznia 2009 r., II CSK
422/08. Nie oznacza to jednak – jak przyjmuje skarżąca – że uznał, iż wspomniane
postanowienie Sądu Najwyższego korzysta z powagi rzeczy osądzonej i z tego
powodu stwierdził, że powódka nie ma zdolności sądowej. Z przytoczonego
stwierdzenia wynika natomiast, że Sąd odwoławczy, mając na względzie
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2009 r., II CSK 422/08
również uznał – tak samo, jak Sąd Najwyższy – iż uchwała Krajowej Rady Izby
Inżynierów Budownictwa w W. z dnia 15 lutego 2006 r., nr 12/R/06, została podjęta
w granicach ustawowych kompetencji Krajowej Rady i zgodnie z przepisami
prawa. W konsekwencji, L. Izba Inżynierów Budownictwa w Z. utraciła byt prawny,
a jej następcą prawnym jest L. Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa w G. W
sprawie zachodziła więc przeszkoda procesowa w postaci nieusuwalnego,
pierwotnego braku zdolności sądowej powódki. Wniesiona przez powódkę skarga
kasacyjna nie zawiera podważających to stanowisko argumentów jurydycznych.
Zarzut wydania zaskarżonego wyroku z naruszeniem art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. w
sposób wskazany przez skarżącą należało zatem uznać również za
nieuzasadniony.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną (art.
39814
k.p.c.). Oddaleniu podlegał także w okolicznościach sprawy (konsekwencje
utraty zdolności sądowej przez powódkę) wniosek pozwanej o zwrot kosztów
postępowania kasacyjnego.