Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 32/12
UCHWAŁA
Dnia 18 lipca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
w sprawie ze skargi dłużników M. J. i X.Y.
przy uczestnictwie wierzyciela J. C.
na czynność Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym
o wszczęcie egzekucji świadczeń niepieniężnych i wezwanie do dobrowolnego
opróżnienia lokalu w sprawie Km […]
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 18 lipca 2012 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 8 lutego 2012 r.,
"Czy skarga na czynności komornika, od której nie uiszczono
należnej opłaty podlega odrzuceniu na podstawie przepisu art. 7673
k.p.c., czy też zwrotowi na podstawie przepisu art. 130 § 2 k.p.c.
w związku z art. 13 § 2 k.p.c.?"
podjął uchwałę:
2
Zgodnie z art. 7673
k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed
wejściem w życie ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie
ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381) skarga na czynności
komornika, od której nie uiszczono należnej opłaty, podlegała
odrzuceniu, chyba że sąd uznał, iż zachodziła przyczyna
podjęcia czynności na podstawie art. 759 § 2 k.p.c.
Uzasadnienie
3
Postanowieniem z 26 września 2011 r., Sąd Rejonowy odrzucił skargę
dłużników na czynność komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym z 8 sierpnia
2011 r. polegającą na zawiadomieniu dłużników o wszczęciu egzekucji świadczeń
niepieniężnych i wezwaniu do dobrowolnego opróżnienia lokalu. Dłużnicy, mimo
wezwania do uiszczenia opłaty od skargi w terminie tygodniowym pod rygorem
odrzucenia skargi, nie uiścili opłaty. Rozpoznając zażalenie wniesione przez
dłużników od postanowienia Sądu Rejonowego, Sąd Okręgowy powziął poważne
wątpliwości prawne, którym dał wyraz w przedstawionym zagadnieniu prawnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wątpliwości prawne Sądu odwoławczego dotyczą wykładni art. 7673
k.p.c.
w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 16 września
2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381). Z chwilą bowiem wejścia w życie tej ustawy,
z dniem 3 maja 2012 r., art. 7673
k.p.c. został znowelizowany i obecnie
jednoznacznie stanowi, że skutkiem nie uiszczenia w terminie opłaty należnej od
skargi na czynności komornika jest jej odrzucenie.
Zgodnie z art. 7673
k.p.c. w brzmieniu przed jego ostatnią nowelizacją, jeżeli
skargę wniesiono po terminie albo nie uzupełniono w terminie jej braków,
sąd odrzuca skargę, chyba, że uzna, iż zachodzi podstawa do podjęcia czynności
na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. Treść tak sformułowanego przepisu dała podstawę
do wyrażenia w piśmiennictwie prawniczym stanowiska, iż rygor odrzucenia skargi
na czynności komornika przewidziany w art. 7673
k.p.c. nie obejmuje sytuacji, gdy
mimo wezwania nie została uiszczona należna od skargi opłata. Taki wniosek
wynika, zdaniem autorów tego stanowiska, z zastosowania reguły wykładni
logiczno-językowej. Skoro bowiem w innych przepisach wyraźnie rozróżnia się
pojęcie „braków” od pojęcia „braków fiskalnych” (por. art. 130 § 1, art. 344 § 3,
art. 370, art. 3986
§ 2 k.p.c.), to pojęcie „braków”, użyte w art. 7673
k.p.c.,
nie obejmuje braków fiskalnych skargi na czynności komornika, a w konsekwencji,
w razie nieuiszczenia opłaty od skargi na czynności komornika w terminie ma
zastosowanie rygor zwrotu skargi przewidziany w art. 130 § 2 w zw. z art. 13 § 2
4
k.p.c., gdyż braki fiskalne skargi podlegają usunięciu w trybie przewidzianym w art.
130 § 1 k.p.c.
Odnośnie do przedstawionego wyżej stanowiska, wątpliwości budzi
słuszność założenia, wynikającego z zastosowania reguł wykładni logiczno-
językowej, że pojęcie braków, o których mowa w art. 7673
k.p.c. nie obejmuje
braków fiskalnych, lecz tylko inne braki o charakterze formalnym. Wprawdzie takie
rozróżnienie jest dokonane we wskazanych wcześniej przepisach, jednakże nie
we wszystkich przepisach k.p.c. ustawodawca konsekwentnie rozróżnia oba
rodzaje braków, obejmując niekiedy obie te kategorie jednym pojęciem braku
(por. art. 3986
§ 1 w zw. z art. 3986
§ 2 k.p.c. - dotyczący braków skargi kasacyjnej).
Nawet więc według reguł wykładni logiczno-językowej można bronić zapatrywania,
że art. 7673
k.p.c. nie różnicuje rodzajów braków skargi wobec czego przy wykładni
tego terminu ma zastosowanie reguła lege non distinguente nec nostrum est
distinguere.
Artykuł 130 § 1 k.p.c. jest przepisem o charakterze ogólnym dotyczącym
uzupełniania braków (formalnych i fiskalnych) pism procesowych, którego
zastosowanie wyłączają bądź odpowiednio modyfikują inne przepisy o charakterze
szczególnym dotyczące poszczególnych rodzajów pism procesowych. Istotne
modyfikacje zawarte są w szczególności w przepisach regulujących skutki
nieusunięcia braków formalnych i fiskalnych pism procesowych zawierających
środki zaskarżenia. Analizując te przepisy (por. art. 344 § 3, art. 370, art. 373, art.
370 i 373 w zw. z art. 397 § 2, art. 3986
§ 2 i 3, art. 39822
§ 5, art. 4246
§ 3, art. 4248
§ 1, art. 494 § 1 k.p.c.), można wyprowadzić regułę, że w przypadku tych środków,
skutkiem nieuzupełnienia ich braków formalnych lub fiskalnych jest ich odrzucenie
Skarga na czynności komornika jest zaliczana do innych, w ujęciu art. 363 § 1
k.p.c., niedewolutywnych środków zaskarżenia (por. uchwały Sądu Najwyższego:
z dnia 4 maja 1967 r., III CZP 30/67, OSNCP 1968, nr 3, poz. 34, z dnia
28 listopada 1969 r., III CZP 83/69, OSNCP 1970, nr 6, poz. 105, z dnia 6 września
1994 r., III CZP 101/94, OSNCP 1995, nr 2, poz. 24, z dnia 26 stycznia 1999 r.,
III CZP 58/98, OSNC 1999, nr 6, poz. 107, z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 96/06,
OSNC 2007, nr 9, poz. 133, z dnia 20 listopada 2008 r., III CZP 107/08, OSNC
2009, nr 10, poz. 139 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 maja
5
2010 r., III CZP 28/10, OSNC 2011, nr 1, poz. 10). Mając na uwadze taki charakter
skargi na czynności komornika, jeszcze przed wejściem w życie art. 7673
k.p.c.
w brzmieniu nadanym mu ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1804),
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 września 1994 r., III CZP 101/94 (również
w uchwale z dnia 26 stycznia 1999 r., III CZP 58/98), interpretując wówczas
obowiązujący przepis zawarty w art. 767 § 3 k.p.c., przyjął, że w przypadku
dotknięcia skargi uchybieniami formalnymi nie następuje jej zwrot na podstawie art.
130 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., lecz jej odrzucenie, mimo braku wyraźnej
regulacji kodeksowej. Również w uchwale z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 96/06
(OSNC 2007, nr 9, poz. 133) Sąd Najwyższy przyjął, że przewidziany w art. 1302
§ 3 k.p.c. (przed jego uchyleniem) rygor odrzucenia nienależycie opłaconego
środka odwoławczego lub zaskarżenia, wniesionego przez profesjonalnego
pełnomocnika, ma zastosowanie także do skargi na czynności komornika.
Zmiana regulacji dotyczącej skargi na czynności komornika dokonana ustawą
z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw nie zmieniła charakteru prawnego skargi na czynności
komornika, natomiast jednoznacznie wprowadziła w art. 7673
k.p.c. rygor
odrzucenia skargi na czynności komornika w razie nieuzupełnienia w terminie jej
braków. Natomiast ostatnia zmiana art. 7673
k.p.c., dokonana ustawa z dnia
16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381), stanowi potwierdzenie, że nie
było intencją ustawodawcy, aby nieopłacenie skargi na czynności komornika
poddać innemu rygorowi niż wynikającemu z art. 7673
k.p.c. Zmiana ta zmierzała
jedynie do jednoznacznego określenia tego skutku prawnego, który budził
dotychczas wątpliwości interpretacyjne.
Za zastosowaniem rygoru przewidzianego w art. 7673
k.p.c. do nieopłaconej
w terminie skargi na czynności komornika przekonuje także analiza konsekwencji,
jakie powodowałoby zastosowanie, w takiej sytuacji, art. 130 § 2 w zw. z art. 13 § 2
k.p.c. Wówczas należałoby konsekwentnie wyłączyć zastosowanie całego przepisu
art. 7673
k.p.c., który przewiduje, że jeżeli zachodzi podstawa do odrzucenia skargi
(wniesionej po terminie albo skargi, której braków nie uzupełniono w terminie) sąd
6
odrzuca skargę, chyba że uzna, iż zachodzi podstawa do podjęcia czynności na
podstawie art. 759 § 2 k.p.c. Mechanizm ten pozwala na uruchomienie, mimo
podstaw do odrzucenia skargi, specyficznego środka nadzoru judykacyjnego
przewidzianego w art. 759 § 2 k.p.c. umożliwiającego sądowi wydanie z urzędu
komornikowi zarządzeń zmierzających do zapewnienia należytego wykonania
egzekucji oraz usunięcia spostrzeżonych uchybień. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy
w uchwale z dnia 23 maja 2012 r., III CZP 11/12 (BSN 2012, nr 5, poz. 10), jeżeli
sąd uzna, że skarga na czynności komornika wskazuje na uchybienia
uzasadniające podjęcie działań na podstawie art. 759 § 2 k.p.c., nie odrzuca jej
z przyczyn określonych w art. 7673
k.p.c. Zwrot skargi na czynności komornika
z powodu jej nieopłacenia w terminie, na podstawie art. 130 § 2 w zw. z art. 13 § 2
k.p.c., powodowałby, że w takim przypadku nie miałby zastosowanie art. 7673
k.p.c.
także w części przewidującej podjęcie przez sąd czynności określonych w art. 759
§ 2 k.p.c., co nie harmonizowałoby z celami, jakiemu służy ten przepis.
Drugą istotną konsekwencją zastosowania zwrotu skargi na czynności komornika
na podstawie art. 130 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. byłoby to, że zasadność
zarządzenia zwrotu skargi nie podlegałaby kontroli w drodze zażalenia. Zgodnie
bowiem z art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c., zażalenie przysługuje jedynie na zarządzenie
o zwrocie pozwu, a w odniesieniu do skargi na czynności komornika, tylko na
postanowienie sądu o odrzuceniu skargi (art. 7673
zd. drugie k.p.c.). Stanowiłoby to
niezrozumiałe ograniczenie kontroli instancyjnej czynności sądu zbliżonej
w skutkach procesowych z odrzuceniem skargi na czynności komornika z powodu
wniesienia jej po terminie albo nie uzupełnienia jej braków (innych niż fiskalnych)
w terminie. Taka wykładnia mogłaby uzasadniać zarzut naruszenia konstytucyjnego
prawa do sądu uczestników postępowania egzekucyjnego.
Z tych względów na podstawie art. 390 k.p.c. podjęto uchwałę, jak
w sentencji.