Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 25/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 sierpnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództw N. F.
przeciwko H. F.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 8 sierpnia 2012 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 15 września 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację
pozwanego (pkt II) oraz w części orzekającej o kosztach procesu
(pkt I a 3 i III) i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu, pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 14 września 2010 r. Sąd Okręgowy uwzględnił powództwa
w sześciu sprawach, połączonych do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia,
wytoczonych przez powódkę N. F. przeciwko pozwanemu H. F. o zapłatę i zasądził
od pozwanego:
- kwotę 192 223,51 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 20 listopada 2007 r.;
- kwotę 245 717,15 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 27 listopada 2007 r.,
- kwotę 159 698 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 23 listopada 2007 r.,
- kwotę 230 672,72 zł z odsetkami ustawowymi od kwoty 180 042,72 zł od
dnia 16 listopada 2007 r. i od kwoty 50 630 zł od dnia 19 listopada 2007 r.,
- kwotę 236 109,35 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 25 listopada 2007 r.
oraz
- kwotę 248 888 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 11 listopada 2007 r.
wraz z kosztami procesu, tytułem ceny za sprzedany mu przez powódkę buk
tartaczny klasy B do D. Sąd ustalił, że powódka skupowała w 2007 r. drewno od
różnych osób, z transportem na plac w C., dzierżawiony przez powódkę, przy
którym znajdował się tartak pozwanego. Dostarczane partie drewna pracownicy
pozwanego oznaczali na podstawie specyfikacji dostawców, mierzyli je i kubikowali.
Drzewo przerobione przez pozwanego było fakturowane przez powódkę, która
wystawiła m.in. faktury objęte sporem, które pozwany podpisał. Ponieważ na koniec
października 2007 r. pozwany zalegał powódce z zapłatą ok. 3 mln zł powódka
wystąpiła do urzędu kontroli skarbowej o zwrot podatku VAT, który uiściła od
niezapłaconych faktur. Po przeprowadzeniu w 2009 r. kontroli podatkowej
dokumentacji stron z okresu od 1 września 2007 r. do 31 października 2007 r.
stwierdzono niezapłacone zobowiązania pozwanego w wysokości ponad 3 mln zł,
co stało się podstawą zwrotu podatku na rzecz powódki. Pozwany nie kwestionował
wyników kontroli. Wcześniej, pismem z dnia 8 lipca 2008 r., pełnomocnik
pozwanego zareklamował drewno zakupione od powódki w 2007 r. na podstawie
faktur objętych sporem, podając szczegółowo ilość drewna poddanego obróbce
oraz ilość uzyskanych elementów mokrych oraz ich wady. Na tej podstawie
3
Sąd Okręgowy ustalił, że pozwany otrzymał drewno, za które powódka dochodziła
zapłaty i nie dał wiary twierdzeniom pozwanego, zaprzeczającego jakoby drewno
to mu wydano i powołującego się na pismo z 20 czerwca 2008 r., w którym
domagał się od powódki korekty faktur. Podstawą prawną rozstrzygnięcia był art.
535 k.c. i art. 481 k.c.
Sąd Apelacyjny, który rozpoznał sprawę na skutek apelacji pozwanego, po
uzupełnieniu z urzędu postępowania dowodowego, zmienił zaskarżony wyrok o
tyle, że zamiast kwoty 230 672,72 zł zasądził od pozwanego kwotę 50 630 zł z
odsetkami od dnia 19 listopada 2007 r. i oddalił powództwa o zapłatę kwoty
180 042,72 zł oraz kwoty 248 880 zł. W pozostałym zakresie apelację oddalił.
Przyczyną dokonanej zmiany było przyjęcie przez Sąd Apelacyjny za nie
udowodnioną sprzedaży na rzecz pozwanego drewna ujętego w fakturach z 3 i 4
października 2007 r. odpowiednio za 248 880 zł i za 180 042,72 zł.
Sąd Apelacyjny za dowód rozstrzygający uznał pismo pełnomocnika pozwanego z
dnia 8 lipca 2008 r., które – ze względu na szczegółowość zawartych w nim
danych - na tle całości materiału dowodowego upoważniało jego zdaniem
do przyjęcia, że opisane w nim drewno zostało dostarczone pozwanemu. W piśmie
tym nie zostały jednak wymienione faktury z 3 i 4 października 2007 r.,
co spowodowało oddalenie żądania zasądzenia wynikających z nich kwot.
W skardze kasacyjnej (składającej się z dwóch odrębnych pism) opartej na
obydwu podstawach z art. 3983
§ 1 k.p.c. pozwany zaskarżył wyrok Sądu
Apelacyjnego w części oddalającej jego apelację i orzekającej o kosztach procesu.
W ramach podstawy naruszenia prawa materialnego zarzucił błędną wykładnię art.
6 k.c. oraz art. 535 k.c., natomiast podstawę naruszenia przepisów postępowania
w sposób, który miał istotny wpływ na wynik sprawy upatrywał w uchybieniu art.
233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 382 k.p.c., a dodatkowo także z art. 245 k.p.c.;
naruszeniu art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 382 k.p.c. oraz w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.,
pogwałceniu art. 227 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 217 § 2 k.p.c.,
jak również tych przepisów w zw. z art. 278 k.p.c. oraz niezastosowaniu art. 177
§ 1 pkt 4 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Spośród zarzutów podniesionych przez pozwanego na uwzględnienie
zasługuje jedynie zarzut niezastosowania art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c. W pozostałym
zakresie argumentacja skarżącego jest bądź niedopuszczalna, bądź też chybiona.
Niedopuszczalne są zastrzeżenia dotyczące przeprowadzonej przez Sąd
odwoławczy oceny materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie
ustaleń faktycznych. Oparcie skargi kasacyjnej na tego rodzaju zarzutach wyłącza
art. 3983
§ 3 k.p.c. Taki charakter przypisać należy argumentom przytoczonym
przez pozwanego jako uzasadnienie tezy o naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c. w zw.
z art. 382 k.p.c., oraz w zw. z art. 245 k.p.c. Nie zasługuje także na uwzględnienie
zarzut naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 382 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c.
dotyczący pominięcia okoliczności wynikających z zeznań świadka R. R. co do
rodzaju drewna kupowanego u niego przez powódkę, gdyż Sąd Apelacyjny poddał
ocenie powyższe zeznania, uzupełnione przesłuchaniem świadka
przeprowadzonym w postępowaniu apelacyjnym i uznał je za nieprzekonujące.
Nie doszło też do naruszenia art. 227 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
i art. 217 § 2 k.p.c., ani w zw. z art. 378 k.p.c. Sąd Apelacyjny słusznie przyjął,
oceniając zgłoszone w apelacji zarzuty, że dowód z opinii biegłego księgowego nie
byłby miarodajny, aby ustalić wskazywane przez pozwanego okoliczności,
to znaczy określić, jakie drewno powódka zakupiła w firmie R. i czy w dacie
sprzedaży drewna pozwanemu dysponowała drewnem wskazanym w fakturach
przekazanych pozwanemu. Biegły księgowy nie ma kwalifikacji do oceny rodzaju
drewna. Taką wiedzą dysponował biegły leśnik J. C., jednak nawet temu biegłemu
przedstawiona dokumentacja nie pozwalała ocenić rodzaju ani jakości drewna
skupowanego przez firmę R., w której zaopatrywała się powódka. Prawidłowe było
też nieuwzględnienie zarzutów odnoszących się do nieprzeprowadzenia dowodu z
opinii technologa drewna, który musiałby wypowiadać się na podstawie tego
samego materiału dowodowego.
Nie ma także podstaw, w oparciu o dowody poddane ocenie i służące
ustaleniu stanu faktycznego sprawy, w tym faktu dostarczenia przez powódkę
pozwanemu drewna ujętego w pięciu fakturach, do podzielenia zarzutu naruszenia
art. 6 i art. 535 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie. Sąd Apelacyjny wskazał
5
jako dowód o znaczeniu decydującym pismo reklamacyjne pełnomocnika
pozwanego z 8 lipca 2008 r. Pozwany twierdził, że zakwestionował prawdziwość
tego dokumentu, pochodzącego od osoby trzeciej, wobec czego, jego prawdziwość
powinna udowodnić strona, która się na ten dokument powołuje, w tym wypadku
powódka. Wbrew stanowisku skarżącego nie zakwestionował on jednak w toku
procesu prawdziwości wskazanego dokumentu. Prawdziwość dokumentu
prywatnego oznacza jego autentyczność, czyli to, że nie jest on podrobiony,
że sporządziła go osoba na nim podpisana. Tak rozumianej prawdziwości pisma
z 8 lipca 2008 r. pozwany nie podważał; autentyczność dokumentu przyznawał też
jego autor. Pozwany zaprzeczał jedynie zgodności faktów podanych w piśmie
z rzeczywistością, co nie jest objęte skutkami przewidzianymi w art. 253 k.p.c.
Dokument prywatny jest dowodem tego, że osoba podpisująca ten dokument
złożyła oświadczenie w nim zawarte, a nie tego, że miały miejsce podane w nim
fakty. Znaczenie tego dowodu w procesie dowodzenia nie jest uprzywilejowane
i podlega on ocenie według ogólnych zasad przewidzianych w art. 233 k.p.c.
Tak potraktował pismo Sąd Apelacyjny, który rozważył jego wartość dowodową
odwołując się do szczegółowości zawartych w nim informacji i porównując z siłą
przekonywania wszystkich innych dowodów, w tym także zeznań pełnomocnika
pozwanego, który dokument ten sporządził.
Na uwzględnienie zasługuje jedynie jeden zarzut podniesiony w skardze –
niezastosowania art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c. mimo powiadomienia Sądu Apelacyjnego
(k. 712 i n.) przez pozwanego o wszczęciu przeciwko powódce i jej rodzicom
postępowania karnego pod zarzutem usiłowania wspólnie i w porozumieniu
doprowadzenia pozwanego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez
wprowadzenie go w błąd co do faktu dostawy surowca wykazanego
w sześciu fakturach objętych powództwami w sprawach, których dotyczy skarga
kasacyjna. Z uwagi na to, że ustalenia wydanego w postępowaniu karnym
prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd
w postępowaniu cywilnym (art. 11 k.p.c.), ewentualne skazanie powódki
za zarzucane jej przestępstwo miałoby bezpośredni wpływ na sposób
rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, gdyż dowodziłoby racji strony pozwanej.
Obowiązek zawieszenia postępowania, jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie
6
w drodze karnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej ciąży
na sądzie orzekającym, który działa w tym zakresie z urzędu (art. 177 § 1 pkt 4
k.p.c.). Przedstawienie m.in. powódce zarzutów o przytoczonej treści uznać należy
za zdarzenie świadczące o ujawnieniu się takiego czynu.
Z przytoczonych względów merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy przez Sąd
Apelacyjny było przedwczesne, konieczne stało się więc uchylenie wyroku
w zaskarżonej części i przekazanie w tym zakresie sprawy temu Sądowi do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego
(art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 39821
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 i art. 108 § 2 k.p.c.).