Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 297/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Michał Laskowski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Puszkarski
SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)
Protokolant Teresa Jarosławska
w sprawie P. K.
skazanego z art. 288§ 1 i in. k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 13 września 2012 r.,
odbytym w trybie art. 535 § 5 k.p.k.,
kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 12 lipca 2011 r.,
utrzymującego w mocy postanowienie Sądu Rejonowego
z dnia 7 czerwca 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz utrzymane nim w
mocy postanowienie Sądu Rejonowego i przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 12 lipca 2011 r. Sąd Okręgowy utrzymał w
mocy postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 7 czerwca 2011 r., którym nuie
uwzględniono wniosku P. K., złożonego w dniu 7 maja 2011r., o przywrócenie
mu terminu do „wniesienia apelacji” od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 18
lutego 2011 r.
Powyższe postanowienie, działając na podstawie art. 521 § 1 k.p.k.,
zaskarżył Rzecznik Praw Obywatelskich, który we wniesionej na korzyść
skazanego kasacji zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu „rażące naruszenie
prawa karnego procesowego, tj. art. 419 § 2 k.p.k. oraz art. 422 § 2 k.p.k.,
mające istotny wpływ na treść orzeczenia, w następstwie wyrażenia błędnego
poglądu prawnego, że tymczasowe aresztowanie oskarżonego w innej sprawie
nie rodzi obowiązku doręczenia mu tego wyroku, podczas gdy prawidłowa
analiza treści tych przepisów świadczy o takim obowiązku”. Podnosząc ten
zarzut autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz
poprzedzającego je orzeczenia Sądu Rejonowego i o przekazanie sprawy temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja okazała się zasadna w stopniu oczywistym, jak stanowi o tym
przepis art. 535 § 5 k.p.k.
Nie może być żadnych wątpliwości co do tego, że wobec osoby
pozbawionej wolności, która nie była obecna na ogłoszeniu wyroku i która nie
miała obrońcy, obowiązują inne, niż wobec osoby odpowiadającej z wolnej
stopy, reguły w kwestii doręczenia ogłoszonego orzeczenia, a co za tym idzie,
zasady dotyczące biegu terminów związanych z zaskarżeniem tegoż wyroku.
Przywołane w zarzucie kasacji przepisy prawa stanowią o tym w sposób
jednoznaczny, przy czym trafnie podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich, że
treść art. 419 § 2 k.p.k. i art. 422 § 2 k.p.k. stanowi też niewątpliwą podstawę
do stwierdzenia, że obowiązek doręczenia z urzędu odpisu wyroku
3
oskarżonemu pozbawionemu wolności, który nie uczestniczył w ogłoszeniu
orzeczenia i który nie miał obrońcy istnieje niezależnie od tego, w jakiej
sprawie i z jakiego tytułu oskarżony był pozbawiony wolności – a więc, czy
był aresztowany w sprawie, w której zapadł ogłoszony wyrok, czy też był
aresztowany lub osadzony do odbycia kary w innej sprawie. Pomijając już, że
wspomniana treść przepisów nie daje żadnej przesłanki do przyjęcia
odmiennego stanowiska, to oczywiste są funkcja i cel przytaczanych
unormowań, które przede wszystkim sprowadzają się do tego, by będącemu w
omawianej sytuacji oskarżonemu zapewnić możliwość złożenia zapowiedzi
apelacji od ogłoszonego wyroku – w takim samym stopniu, jak osobie
odpowiadającej z wolnej stopy lub mającej obrońcę. Wymaganie od
oskarżonego zachowania 7-dniowego terminu zawitego, liczonego od
ogłoszenia wyroku, na złożenie wniosku o sporządzenie i doręczenie jego
uzasadnienia, gdy oskarżony nie miał szansy poznania jego treści ani przez
jego wysłuchanie w czasie ogłoszenia, ani też za pośrednictwem obrońcy,
byłoby wszak wymaganiem zbyt daleko idącym, by nie powiedzieć mało
realnym, a w praktyce prowadzącym do zwielokrotnienia, słusznych z zasady,
wniosków o przywrócenie terminu do złożenia zapowiedzi apelacji.
Taka właśnie sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie, gdzie do
ogłoszenia wyroku, którego wydanie Sąd Rejonowy w dniu 14 lutego 2011 r.
odroczył do dnia 18 lutego 2011 r., doszło bez obecności oskarżonego P. K.
Jest poza sporem, że w tej dacie oskarżony był pozbawiony wolności,
ponieważ w innej sprawie (jako zatrzymany w dniu 15 lutego 2011 r.) został
tymczasowo aresztowany postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 17 lutego
2011 r. (k. 164). Jest również faktem, że oskarżony nie miał obrońcy w
niniejszym postępowaniu, jak również, że ogłaszający wyrok Sąd Rejonowy
nie dysponował, w dacie ogłoszenia, informacją o aresztowaniu oskarżonego
w innym postępowaniu, wobec czego nie zarządził wówczas (ani też później)
doręczenia mu z urzędu odpisu wyroku.
4
W powyższym świetle, rację ma Rzecznik Praw Obywatelskich, że
wyrażony przez Sąd Okręgowy w zaskarżonym postanowieniu pogląd, iż
nawet tymczasowe aresztowanie oskarżonego P. K. w innej sprawie nie
stanowiło przeszkody, aby zasięgnął on informacji co do ogłoszonego w
niniejszej sprawie wyroku – i w ten sposób dochował terminu
umożliwiającego jego zaskarżenie, rażąco naruszało dyspozycję wskazanych w
zarzucie kasacji przepisów prawa. Obiektywne fakty, wypełniające dyspozycję
art. 418 § 2 i art. 422 § 2 k.p.k., wyglądały bowiem w ten sposób, że to nie
oskarżony miał czynić starania o uzyskanie informacji o zapadłym wyroku, a
na Sądzie Rejonowym, z urzędu, ciążył obowiązek doręczenia mu jego odpisu.
Jeśli brak wiedzy Sądu o fakcie pozbawienia oskarżonego wolności stanął na
przeszkodzie wykonaniu tego obowiązku bezpośrednio po ogłoszeniu wyroku,
to przecież obowiązku tego całkiem nie uchylał. Z akt sprawy wynika, że Sąd
Rejonowy w późniejszym okresie uzyskał wiedzę, z urzędu, co do pobytu
oskarżonego w zakładzie karnym (zob. zarządzenie o doręczeniu oskarżonemu,
w zakładzie karnym, odpisu postanowienia z dnia 22 marca 2011r. w
przedmiocie dowodu rzeczowego – k. 158, k. 160), a w postępowaniu z
wniosku o przywrócenie terminu informację tę uściślił przez ustalenie okresu
aresztowania oskarżonego, który to okres obejmował datę ogłoszenia wyroku.
Ustalenie to w sposób jednoznaczny przekonywało, że kwestia tak zasadności,
jak i terminowości wystąpienia przez oskarżonego z wnioskiem o
przywrócenie terminu do złożenia zapowiedzi apelacji straciła na znaczeniu i,
jak trafnie zauważa Rzecznik, stała się bezprzedmiotowa. Skoro bowiem
ujawniła się konieczność doręczenia oskarżonemu odpisu wyroku, w którego
ogłoszeniu nie uczestniczył – będąc pozbawiony wolności i nie mając obrońcy
– to dopiero od daty doręczenia oskarżonemu tego orzeczenia mógł rozpocząć
bieg termin do złożenia przezeń wniosku o sporządzenie i doręczenie mu
uzasadnienia wyroku.
5
Rażące naruszenie wymienionych powyżej przepisów prawa, skutkujące
ostatecznie odmową uwzględnienia wniosku P. K. o przywrócenie terminu do
złożenia zapowiedzi apelacji, bez wątpienia miało, jak argumentuje autor
kasacji, istotny wpływ na treść zaskarżonego postanowienia i poprzedzającego
je postanowienia Sądu I instancji. Jego efekt sprowadzał się bowiem do
zamknięcia oskarżonemu drogi do zaskarżenia wyroku Sądu Rejonowego.
Z powyższych przyczyn zaszła konieczność uchylenia zaskarżonych
orzeczeń i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym – w celu wykonania, w pierwszej kolejności, czynności
wymienionej w art. 419 § 2 i art. 422 § 2 k.p.k.
Z tych wszystkich względów, Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstępie.