Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 68/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Buliński
SSN Piotr Hofmański
Protokolant Jolanta Grabowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej
w sprawie K. F.
oskarżonej z art.18 § 3 kk w zw. z art. 297 § 1 kk i inne
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 25 września 2012 r.,
kasacji, wniesionej przez prokuratora na niekorzyść
od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 25 listopada 2011 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego
z dnia 30 czerwca 2011r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonej K. F. przekazuje
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
2
UZASADNIENIE
Prokurator Prokuratury Rejonowej oskarżył K. F. o to, że w dniu 28 lutego
2006 r. w K. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i w zamiarze, by W. T dokonała
czynu zabronionego, polegającego na wyłudzeniu pożyczki pieniężnej w wysokości
5000 złotych ze SKOK im. Stefczyka w K., swym zachowaniem ułatwiła jej jego
popełnienie poprzez dostarczenie podrobionego zaświadczenia o zatrudnieniu i
osiąganych zarobkach przez W. T. w I. Sp. z o.o.,
tj. o czyn z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 297 § 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k. i art. 270
§ 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 30 czerwca 2011 r., uznał K. F. za winną
tego, że 28 lutego 2006 r. w zamiarze, aby W. T. dokonała przestępstwa z art. 297
§ 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k. na szkodę SKOK Stefczyka, ułatwiła jej popełnienie tego
czynu zabronionego w ten sposób, że dostarczyła podrobione zaświadczenie o
zatrudnieniu, mające istotne znaczenie dla uzyskania wspomnianego wsparcia
finansowego, w którym zostały zawarte nieprawdziwe informacje, co do faktu
zatrudnienia W. T. w firmie I. Sp. z o.o. i wysokości osiąganych przez nią
dochodów, gdzie w/w nie była zatrudniona, czym K. F. wyczerpała znamiona
występku z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11
§ 2 k.k. i za to na mocy art. 19 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. przy zastosowaniu
art. 11 § 3 k.k. wymierzył jej karę 8 miesięcy pozbawienia wolności; na mocy art. 69
§ 1 i § 2 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił wykonanie orzeczonej
kary pozbawienia wolności, ustalając okres próby na 4 lata; na mocy art. 29 ust. 1 i
2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze zasądził od Skarbu Państwa
na rzecz adw. W. W. kwotę 2358,12 złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej oskarżonej z urzędu; na zasadzie art. 624 § 1 k.p.k., art. 627
k.p.k. zasądził od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 90 złotych tytułem
zwrotu części wydatków, zwalniając oskarżoną od ponoszenia kosztów sądowych
w pozostałym zakresie, którymi obciąża Skarb Państwa.
Od tego wyroku apelacje złożyli K. F. i jej obrońca.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 25 listopada 2011 r., zmienił zaskarżony
wyroki i uniewinnił K. F. od popełnienia przypisanego jej czynu; zasądził od Skarbu
Państwa na rzecz adw. T. E. kwotę 516,60 zł tytułem zwrotu kosztów obrony
oskarżonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym, a kosztami postępowania w
sprawie obciążył Skarb Państwa.
3
Od w/w wyroku Sądu Okręgowego kasację złożył Prokurator Okręgowy.
Zaskarżył ten wyrok na niekorzyść K. F. w całości i zarzucając rażące naruszenie
prawa materialnego, a to art. 18 § 3 k.k. mające istotny wpływ na treść opisanego
wyżej orzeczenia polegającego na uniewinnieniu oskarżonej K. F. mimo, iż w opisie
czynu przypisanego oskarżonej przez sąd I instancji zawarte były wszystkie
niezbędne znamiona występku pomocnictwa do przestępstwa z art. 297 § 1 k.k. i
286 § 1 k.k. przy zastosowaniu art. 11 § 2 k.k., wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy K. F.do ponownego rozpoznania
temu Sądowi.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Prokurator trafnie podnosi, że w uzasadnieniu swego wyroku Sąd Okręgowy
stwierdził, iż w opisie czynu przypisanego K. F. przez Sąd Rejonowy nie zawarto
wszystkich koniecznych znamion przypisanego jej przestępstwa, a wobec braku
apelacji na niekorzyść oskarżonej, nie jest możliwe naprawienie tego uchybienia ani
przez sąd odwoławczy, ani w ponownym rozpoznaniu sprawy przez, sąd rejonowy.
W szczególności, zdaniem Sądu Okręgowego, brak w opisie czynu stwierdzenia iż
oskarżona działała w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Nadto nie zostało
określone jakie konkretnie „wsparcie finansowe” miała uzyskać W.T.
Poza sporem jest też, iż ten Sąd w całości zaaprobował ustalenia faktyczne
poczynione przez sąd I instancji. Uznał za udowodnione, wbrew twierdzeniom
zawartym w obu apelacjach, iż cyt. „K. F. dostarczyła E. G. wypełnione przez
nieustaloną osobę zaświadczenie o zatrudnieniu W. T. w „I.” Sp. z o.o., w której to
spółce W. T. nie była nigdy zatrudniona, przy czym oskarżona wiedziała, iż
dostarczony przez nią dokument posłuży do ubiegania się przez W. T. o pożyczkę i
z uwagi na swój charakter dotyczy okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania
pożyczki, a nadto działała w celu osiągnięcia dla siebie korzyści majątkowej, gdyż
w zamian za dostarczenie dokumentu zażądała części kwoty pożyczki”.
Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że dla prawidłowego opisu czynu
przypisanego pomocnikowi konieczne jest pełne - wyczerpujące - opisanie znamion
czynu zabronionego określonych w części szczególnej kodeksu karnego lub w
przepisach pozakodeksowych. Nie budzi wątpliwości, iż istotą pomocnictwa, jako
niesprawczego współdziałania w popełnieniu czynu przestępnego jest to, iż
zachowanie bezpośredniego wykonawcy nie wpływa na zakres odpowiedzialności
pomocnika. Pomocnik musi działać ze świadomością, iż udziela pomocy czy też
4
ułatwia dokonanie czynu zabronionego. Umyślność jego działania w żaden sposób
nie jest związana ze świadomością i wolą bezpośredniego wykonawcy. Znamiona
przestępstwa pomocnictwa wyczerpane są nawet wtedy, gdy bezpośredni
wykonawca nie podejmie żadnych działań zmierzających do popełnienia
przestępstwa. Dla prawidłowego przypisania odpowiedzialności za pomocnictwo
konieczne jest dokładne określenie czynności wykonawczych podjętych
bezpośrednio przez pomocnika (dostarczenie narzędzi, środka przewozu,
udzielenie rady lub informacji, czy też udzielenie pomocy w inny sposób) oraz
nazwanie (wskazanie) konkretnego przestępstwa z części szczególnej kodeksu
karnego, bądź ujętego w tzw. prawie karnym pozakodeksowym, którego
popełnienie pomocnik miał zamiar ułatwić. Bez znaczenia dla bytu przestępstwa
pomocnictwa jest to, jakiego w ostateczności przestępstwa dopuścił się
bezpośredni wykonawca. Każdy z nich odpowiada w myśl zasady wyrażonej w art.
20 k.k.
W realiach niniejszej sprawy Sąd Rejonowy zmienił opis czynu przypisanego
K. F. w wyroku w stosunku opisu czynu zarzuconego z aktu oskarżenia. Zawarte w
akcie oskarżenia sformułowanie „wyłudzenie” zostało zastąpione przez ten sąd
stwierdzeniem, iż „oskarżona działała w zamiarze aby W. T. dokonała przestępstwa
z art. 297 § 1 k.k. i 286 § 1 k.k.” Sąd tak określając czyn przypisany K. F. z jednej
strony opisał na czym polegała ta pomoc oraz określił je zamiar, a następnie
wskazał przestępstwo części szczególnej kodeksu karnego, w którego popełnieniu
świadomie dopomogła. Bez znaczenia jest, iż określając to przestępstwo Sąd
Rejonowy ograniczył się do wskazania numerów jednostek redakcyjnych
odpowiednich przepisów ustawy karnej. Taki zabieg redakcyjny nie budzi
wątpliwości interpretacyjnych. Przy tak opisanym czynie jakakolwiek modyfikacja,
czy uzupełnienie jego opisu w postępowaniu odwoławczym nie była konieczna, a
zatem rozważania Sądu Okręgowego na temat zakazu reformations in peius były,
jak słusznie podnosi skarżący, bezprzedmiotowe w realiach sprawy. W niniejszej
sprawie dla przypisania odpowiedzialności K. F. wystarczającym było wskazanie w
opisie czynu, iż oskarżona działała z zamiarem, aby inna osoba popełniła określone
przestępstwo i w tym celu ułatwiła jej to przekazując podrobione zaświadczenie
niezbędne do wyłudzenia korzyści majątkowej. Tym samym wyrok Sądu
Rejonowego wolny był od uchybień, które dostrzegł w nim Sąd Okręgowy, zaś
5
uniewinnienie K. F. z powodów wskazanych w uzasadnieniu wyroku w sposób
rażący obrażało art. 18 § 3 k.k. i co oczywiste miało istotny wpływ na treść wyroku.
Konsekwencją zasadności zarzutu musiało być, zgodnie z treścią art. 537 §
2 k.p.k., uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Przy ponownym rozpoznaniu apelacji K. F i jej
obrońcy Sąd Okręgowy będzie związany przedstawionym wyżej zapatrywaniem
prawnym co do samego faktu istnienia w opisie czynu przypisanego znamion
niezbędnych do dokonania prawidłowej subsumpcji prawnej w zakresie
odpowiedzialności karnej za przestępstwo zakwalifikowane z art. 18 § 3 k.k. w zw. z
art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w z zw. z art. 11 § 2 k.k.
Kierując się przedstawionymi wyżej motywami Sąd Najwyższy orzekł jak w
wyroku.