Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 478/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca)
SSN Dariusz Świecki
Protokolant Teresa Jarosławska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Krzysztofa Parchimowicza ,
w sprawie P. H., P.P. H., Ł. R. i M. K.
skazanych z art. 278 § 1 kk w zw. z art. 91 § 1 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 17 października 2012 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego,
od wyroku Sądu Rejonowego
z dnia 1 kwietnia 2011 r.,
1. zaskarżony wyrok w odniesieniu do oskarżonego M.
K. uchyla i sprawę w tym zakresie przekazuje
Sądowi Rejonowemu do ponownego
rozpoznania;
2. oddala kasację w stosunku do pozostałych skazanych;
3. wydatkami postępowania kasacyjnego obciąża Skarb
Państwa.
UZASADNIENIE
2
Prokurator Rejonowy skierował akt oskarżenia do Sądu Rejonowego, w
którym oskarżył:
P. H. o to, że:
I. w nocy 6 grudnia 2010 r. około godziny 01.00 w miejscowości W.,
działając wspólnie i w porozumieniu z Ł. R. i M. K., wykorzystując
niezabezpieczone zbiorniki na paliwo w dwóch samochodach ciężarowych
marki Tatra zaparkowanych na terenie posesji, dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia około 200 litrów oleju napędowego, powodując tym łączne
straty w kwocie około 920 zł, na szkodę E. W., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.;
II. w nocy z 7 na 8 grudnia 2010 r. około godziny 0.00 w miejscowości
W. działając wspólnie i w porozumieniu z P. H. i B. B., wykorzystując
niezabezpieczone zbiorniki na paliwo w czterech samochodach ciężarowych
marki Tatra, zaparkowanych na terenie posesji, dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia około 800 litrów oleju napędowego, powodując tym łączne
straty w wysokości 3680 zł, na szkodę E. W., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.;
III. w nocy z 7 na 8 grudnia 2010 r. w S. działając w krótkich odstępach
czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru wspólnie i w porozumieniu z
nieustaloną osobą z naczepy marki WIELTON samochodu ciężarowego marki
DAF stojącego przy ul. P. 30, zabrał w celu przywłaszczenia kompletne koło
zapasowe o rozmiarze 315x75x22,5 powodując tym straty w wysokości około
3050 zł, na szkodę FIRMY WIELOBRANŻOWEJ „I." i COMPENSA T.U. S.A.
oraz ze stojącego w pobliżu samochodu ciężarowego marki VOLVO z nie
zamkniętego zbiornika paliwa zabrał w celu przywłaszczenia 240 litrów oleju
napędowego powodując tym straty w wys. 1050 zł, na szkodę firmy USŁUGI
TRANSPORTOWE BUDOWLANE Z. J., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k. w zw. z
art. 12 k.k.;
IV. w nocy z 6 na 7 grudnia 2010 r. w godz. 19.00 - 06.00 w miejscowości
S. na terenie niestrzeżonego parkingu samochodowego, działając wspólnie i w
porozumieniu z Ł. R. i P. H., z niezabezpieczonego pojazdu marki Mercedes
Aktros, dokonał zaboru w celu przywłaszczenia oleju napędowego w ilości 250
litrów oraz przedłużacza elektrycznego o długości około 25 metrów na czarnej
szpuli, powodując tym łączne straty w kwocie 1080 zł, na szkodę EKO Spółka
Cywilna, tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.;
3
V. w nocy z 5 na 6 grudnia 2010 r. około godziny 0.00 w miejscowości J.,
działając wspólnie i w porozumieniu z M. K. i Ł. R., wykorzystując
niezabezpieczony zbiornik na paliwo w samochodzie ciężarowym marki MAN,
dokonał zaboru w celu przywłaszczenia około 70 litrów oleju napędowego wraz
z metalowym korkiem od wlewu paliwa, powodując tym łączne straty w kwocie
około 450 zł, na szkodę M. M., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.
P. H. o to, że:
I. w nocy z 7 na 8 grudnia 2010 r. około godziny 0.00 w miejscowości
W. działając wspólnie i w porozumieniu z P. H. i B. B., wykorzystując
niezabezpieczone zbiorniki na paliwo w czterech samochodach ciężarowych
marki Tatra, zaparkowanych na terenie posesji, dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia około 800 litrów oleju napędowego, powodując tym łączne
straty w wysokości 3680 zł, na szkodę E. W., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.;
II. w nocy z 6 na 7 grudnia 2010 r. w godz. 19.00 - 06.00 w miejscowości
S. na terenie niestrzeżonego parkingu samochodowego działając wspólnie i w
porozumieniu z Ł. R. i P. H., z niezabezpieczonego pojazdu marki Mercedes
Aktros, dokonał zaboru w celu przywłaszczenia oleju napędowego w ilości 250
litrów oraz przedłużacza elektrycznego o długości około 25 metrów na czarnej
szpuli, powodując tym łączne straty w kwocie 1080 zł na szkodę EKO Spółka
Cywilna, tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.;
Ł. R. o to, że:
I. w nocy 6 grudnia 2010 r. około godziny 01.00 w miejscowości W.,
działając wspólnie i w porozumieniu z P. H. i M. K., wykorzystując
niezabezpieczone zbiorniki na paliwo w dwóch samochodach ciężarowych
marki Tatra zaparkowanych na terenie posesji, dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia około 200 litrów oleju napędowego, powodując tym łączne
straty w kwocie około 920 zł, na szkodę E. W., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.;
II. w nocy z 6 na 7 grudnia 2010 r. w godz. 19.00 - 06.00 w miejscowości
S. na terenie niestrzeżonego parkingu samochodowego działając wspólnie i w
porozumieniu P. H. i P. P. H., z niezabezpieczonego pojazdu marki Mercedes
Aktros, dokonał zaboru w celu przywłaszczenia oleju napędowego w ilości 250
litrów oraz przedłużacza elektrycznego o długości około 25 metrów na czarnej
szpuli, powodując tym łączne straty w kwocie 1080 zł, na szkodę EKO Spółka,
tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.
4
III. w nocy z 5 na 6 grudnia 2010 r. około godziny 0.00 w miejscowości J.,
działając wspólnie i w porozumieniu z M. K. i P. H., wykorzystując
niezabezpieczony zbiornik na paliwo w samochodzie ciężarowym marki MAN,
dokonał zaboru w celu przywłaszczenia około 70 litrów oleju napędowego wraz
z metalowym korkiem od wlewu paliwa, powodując tym łączne straty w kwocie
około 450 zł, na szkodę M. M., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.
M. K. o to, że:
I. w nocy 6 grudnia 2010 r. około godziny 01.00 w miejscowości W.,
działając wspólnie i w porozumieniu z P. H. i Ł. R., wykorzystując
niezabezpieczone zbiorniki na paliwo w dwóch samochodach ciężarowych
marki Tatra zaparkowanych na terenie posesji, dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia około 200 litrów oleju napędowego, powodując tym łączne
straty w kwocie około 920 zł, na szkodę E. W., , tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.;
II. w nocy z 5 na 6 grudnia 2010 r. około godziny 0.00 w miejscowości J.,
działając wspólnie i w porozumieniu z P. H. i Ł. R., wykorzystując
niezabezpieczony zbiornik na paliwo w samochodzie ciężarowym marki MAN,
dokonał zaboru w celu przywłaszczenia około 70 litrów oleju napędowego wraz
z metalowym korkiem od wlewu paliwa, powodując tym łączne straty w kwocie
około 450 zł, na szkodę M. M., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.
Prokurator dołączył do aktu oskarżenia - zgodnie z art. 335 § 1 k.p.k. –
wnioski o wydanie wobec oskarżonych wyroku skazującego bez przeprowadzenia
rozprawy i wymierzenie uzgodnionych z oskarżonymi następujących kar:
- Ł. R.za czyn z art. 278 § 1 k.k. popełniony w dniu 6 grudnia 2010 r. na szkodę E.
W. - 6 miesięcy pozbawienia wolności z obowiązkiem naprawienia szkody poprzez
zapłatę na jego rzecz kwoty 307 zł, za czyn z art. 278 § 1 k.k. popełniony w nocy z
6/7 grudnia 2010 r., na szkodę EKO Spółka Cywilna - 6 miesięcy pozbawienia
wolności z obowiązkiem naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz E. W. kwoty
360 zł, za czyn z art. 278 § 1 k.k. popełniony w nocy 5/6 grudnia 2010 r., na szkodę
M. M. - 6 miesięcy pozbawienia wolności z obowiązkiem naprawienia szkody
poprzez zapłatę na jego rzecz kwoty 150 zł, wymierzenie kary łącznej 1 roku i 4
miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 4 lat, orzeczenie dozoru kuratora i zwolnienie z opłat i kosztów postępowania;
- M. K. za czyn z art. 278 § 1 k.k. popełniony w dniu 6 grudnia 2010 r. na szkodę E.
W. - 4 miesięcy pozbawienia wolności z obowiązkiem naprawienia szkody poprzez
5
zapłatę na jego rzecz kwoty 307 zł, za czyn z art. 278 § 1 k.k. popełniony w nocy
5/6 grudnia 2010 r. na szkodę M. M. - 4 miesięcy pozbawienia wolności z
obowiązkiem naprawienia szkody poprzez zapłatę na jego rzecz kwoty 150 zł,
wymierzenie kary łącznej 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat tytułem próby, orzeczenie dozoru
kuratora i zwolnienie z opłat i kosztów;
- P. P. H. za czyn z art. 278 § 1 k.k. popełniony w nocy 7/8 grudnia 2010 r. na
szkodę E. W. - 6 miesięcy pozbawienia wolności z obowiązkiem naprawienia
szkody poprzez zapłatę na jego rzecz kwoty 1227 zł, za czyn z art. 278 § 1 k.k.
popełniony w nocy 7/8 grudnia 2010 r. na szkodę E. W.- 10 miesięcy pozbawienia
wolności z obowiązkiem naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz EKO Spółka
Cywilna, kwoty 360 zł, wymierzenie kary łącznej 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat, orzeczenie
dozoru kuratora i zwolnienie z opłat i kosztów postępowania;
- P. H. za czyn z art. 278 § 1 k.k. popełniony w dniu 6 grudnia 2010 r. na szkodę E.
W. - 6 miesięcy pozbawienia wolności z obowiązkiem naprawienia szkody poprzez
zapłatę na jego rzecz kwoty 307 zł, za czyn z art. 278 § 1 k.k. popełniony w nocy
7/8 grudnia 2010 r. na szkodę E. W. - 6 miesięcy pozbawienia wolności z
obowiązkiem naprawienia szkody poprzez zapłatę na jego rzecz kwoty 1227 zł, za
czyn z art. 278 § 1 k.k. popełniony w nocy 7/8 grudnia 2010 r. na szkodę J. I. i Z. J.
- 6 miesięcy pozbawienia wolności z obowiązkiem naprawienia szkody poprzez
zapłatę na rzecz J. I. kwoty 3050 zł i na rzecz Z. J. kwoty 1050 zł, za czyn z art. 278
§ 1 k.k. popełniony w nocy 6/7 grudnia 2010 r. na szkodę EKO Spółka Cywilna
miesięcy pozbawienia wolności z obowiązkiem naprawienia szkody poprzez zapłatę
kwoty 360 zł na rzecz E. W., za czyn z art. 278 § 1 k.k. popełniony w nocy z 5/6
grudnia 2010 r. na szkodę M. M. - 6 miesięcy pozbawienia wolności z obowiązkiem
naprawienia szkody poprzez zapłatę na jego rzecz kwoty 150 zł, wymierzenie kary
łącznej 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania
na okres 5 lat, orzeczenie dozoru kuratora oraz zwolnienie z kosztów i opłat.
Na wyznaczone w tej sprawie posiedzenie w dniu 1 kwietnia 2011 r., stawił
się prokurator, natomiast nie stawili się oskarżeni, prawidłowo zawiadomieni o
terminie . Obecny na posiedzeniu prokurator poparł wnioski o wydanie wyroku
skazującego bez przeprowadzania rozprawy, modyfikując je na korzyść
oskarżonych w ten sposób, że wniósł o orzeczenie, iż każdy z nich działał w
6
warunkach ciągu przestępstw i zastosowanie art. 91 § 1 k.k. oraz wymierzenie
wobec nich kar w związku z tym artykułem na poziomie ustalonych z oskarżonymi
kar łącznych, tj. wobec:
- P. H. na mocy art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. kary 1 roku pozbawienia
wolności;
- P.P. H na mocy art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. kary 1 roku i 6 miesięcy
pozbawienia wolności;
- Ł. R. na mocy art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. kary 1 roku i 4 miesięcy
pozbawienia wolności;
- M. K. na mocy art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. kary 1 roku pozbawienia
wolności.
Sąd Rejonowy uwzględniając zmodyfikowane przez prokuratora wnioski,
wyrokiem z dnia 1 kwietnia 2011 r.,:
I. oskarżonego P. H. uznał za winnego popełnienia czynów, zarzucanych mu
w pkt. I-V z tym ustaleniem, że dopuścił się tych przestępstw, działając w podobny
sposób, w krótkich odstępach czasu, zatem w warunkach ciągu przestępstw i na
mocy art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. skazał go i wymierzył mu karę 1
(jednego) roku pozbawienia wolności;
II. oskarżonego P. H. uznał za winnego popełnienia czynów, zarzucanych
mu w pkt. I-II z tym ustaleniem, że dopuścił się tych przestępstw, działając w
podobny sposób, w krótkich odstępach czasu, zatem w warunkach ciągu
przestępstw i na mocy art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. skazał go i wymierzył
karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;
III. oskarżonego Ł. R. uznał za winnego popełnienia czynów, zarzucanych
mu w pkt. I-III z tym ustaleniem, że dopuścił się tych przestępstw, działając w
podobny sposób, w krótkich odstępach czasu, zatem w warunkach ciągu
przestępstw i na mocy art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. skazał go i wymierzył
karę 1 (jednego) roku i 4 (czterech) miesięcy pozbawienia wolności;
IV. oskarżonego M. K. uznał za winnego popełnienia czynów, zarzucanych
mu w pkt. I-II z tym ustaleniem, że dopuścił się tych przestępstw, działając w
podobny sposób, w krótkich odstępach czasu, zatem w warunkach ciągu
przestępstw i na mocy art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. skazał go i wymierzył
karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności;
7
V. na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k., art. 70 § 2 k.k. oraz art. 73 § 2 k.k. wykonanie
orzeczonych wobec oskarżonych kar pozbawienia wolności odpowiednio zawiesił:
- wobec P. H. na okres próby 5 (pięciu) lat;
- wobec P.P. H. na okres próby 5 (pięciu) lat;
- wobec Ł. R. na okres próby 4 (czterech) lat;
- M. K. na okres próby 3 (trzech) lat
oddając każdego z nich pod dozór kuratora;
VI. na mocy art. 46 § 1 k.k. orzeł wobec oskarżonych środek karny w postaci
obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody w części poprzez zapłatę na rzecz
pokrzywdzonego:
- wobec P. H.: w związku z czynem z pkt. I - na rzecz E. W. kwoty 307 (trzysta
siedem) złotych; w związku z czynem z pkt. II - na rzecz E.W. kwoty 1227 (tysiąc
dwieście dwadzieścia siedem) złotych; w związku z czynem z pkt. III - na rzecz J. I.
kwoty 3050 (trzy tysiące pięćdziesiąt) złotych oraz na rzecz Z.J. kwoty 1050 (tysiąc
pięćdziesiąt); w związku z czynem z pkt. IV - na rzecz EKO Spółka Cywilna kwoty
360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych; w związku z czynem z pkt. V - na rzecz M. M.
kwoty 150 (sto pięćdziesiąt) złotych;
- wobec P. P.H.: w związku z czynem z pkt. I - na rzecz E. W. kwoty 1227 (tysiąc
dwieście dwadzieścia siedem) złotych; w związku z czynem z pkt. II -na rzecz EKO
Spółka Cywilna kwoty 360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych;
- wobec Ł. R.: w związku z czynem z pkt. I — na rzecz E. W. kwoty 307 (trzysta
siedem) złotych; w związku z czynem z pkt. II - na rzecz EKO Spółka Cywilna kwoty
360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych; w związku z czynem z pkt. III - na rzecz M. M.
kwoty 150 (sto pięćdziesiąt) złotych;
- wobec M. K.: w związku z czynem z pkt. I - na rzecz E. W. kwoty 307 (trzysta
siedem) złotych; w związku z czynem z pkt. II - na rzecz M. M. kwoty 150 (sto
pięćdziesiąt) złotych;
VII. na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. oraz art. 17 ust 1 ustawy z dnia 23
czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych, zwolnił oskarżonych od
obowiązku uiszczenia opłaty oraz zapłaty pozostałych kosztów sądowych w
sprawie, obciążając nimi Skarb Państwa.
Powyższy wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił
się w dniu 9 kwietnia 2011 r.
8
Kasację od prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego z dnia 1 kwietnia
2011 r. wniósł - na korzyść P. H., P.P. H., Ł. R. i M. K. - Prokurator Generalny,
który powołując się na zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść wyroku
naruszenia przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 343 § 7
k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k., a polegającego na rozpoznaniu sprawy przeciwko
oskarżonym na posiedzeniu i uwzględnieniu zmodyfikowanego przez prokuratora
bez zgody oskarżonych, wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy, w
zakresie kwalifikacji prawnej czynów zarzucanych wszystkim oskarżonym poprzez
przyjęcie art. 91 § 1 k.k. oraz w odniesieniu do M. K. i P. H. w zakresie wymiaru
kary odbiegającej od uzgodnionych z tymi oskarżonymi kar, wniósł w konkluzji o
uchylenie tegoż wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Kasacja Prokuratora Generalnego zasługuje na uwzględnienie jedynie w
części, w której kwestionuje orzeczenie Sądu Rejonowego dotyczące oskarżonego
M. K. W pozostałym natomiast zakresie nie jest ona zasadna.
W pierwszej kolejności - jedynie dla przypomnienia - należy poczynić kilka
uwag natury ogólnej, związanych z problematyką wniosku prokuratora o wydanie
wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy w trybie art. 335 § 1 k.p.k.,
który to przepis wprowadza do procesu karnego element negocjacji procesowych
pomiędzy oskarżycielem a oskarżonym. Jest przy tym sprawą oczywistą, że owe
"uzgodnienia", o których mówi wyżej wymieniony przepis, dotyczą treści wniosku
prokuratora z jakim ten występuje do sądu. Wniosek prokuratora o orzeczenie
"uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego" (oskarżyciel i oskarżony
zgadzają się jedynie na takie, jak zawarte we wniosku, rozstrzygnięcie sprawy), jest
w tym sensie wiążący dla sądu, że potrzeba dokonania zmiany w jego treści,
wymaga dokonania modyfikacji wniosku z udziałem stron bądź skierowania sprawy
do rozpoznania na zasadach ogólnych (art. 343 § 7 k.p.k. - "jeżeli sąd uzna, że nie
zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku, sprawa podlega rozpoznaniu na
zasadach ogólnych"; zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2011 r., V KK
382/10, LEX nr 785292).
Sąd przy tym nie może uchylić się od zbadania sprawy zarówno pod kątem
ustaleń faktycznych i zawinienia, a także zastosowanych przepisów prawa
materialnego, zaś w sytuacji gdy uzna, że oskarżony nie popełnił zarzucanego mu
9
przestępstwa, gdy zauważa potrzebę zmiany kwalifikacji prawnej czynu i to
niezależnie, czy miałaby to być zmiana w kierunku łagodniejszym, czy też
surowszym, bądź też dostrzega inne wady prawne propozycji oskarżyciela
publicznego (np. dotyczące kwestii środków karnych, których orzeczenie jest
obligatoryjne), nie tylko nie może wniosku takiego uwzględnić, lecz wręcz
zobligowany jest - stosownie do treści art. 343 § 7 k.p.k. - skierować sprawę do
rozpoznania na zasadach ogólnych, chyba że w toku posiedzenia prokurator za
zgodą oskarżonego dokona modyfikacji wniosku w kierunku przez sąd
postulowanym (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2012 r., II KK 14/12,
Prok. i Pr. - wkł. 2012/6/7; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.11.2006 r., III KK
366/06, R-OSNKW 2006, poz. 2211). Z powyższego wynika zatem jednoznacznie,
że sąd nie może samodzielnie dokonać zmian w treści wniosku złożonego przez
prokuratora na podstawie art. 335 § 1 k.p.k., a każda samodzielna zmiana treści
takiego wniosku przez sąd stanowi zmianę warunków porozumienia zawartego
pomiędzy prokuratorem a oskarżonym, co w konsekwencji oznacza, że sąd
wymierza oskarżonemu karę, na którą prokurator i oskarżony nie wyrazili zgody.
Jeżeli zatem sąd orzeka na posiedzeniu z wniosku prokuratora o wydanie wyroku
skazującego bez przeprowadzenia rozprawy, bez uprzedniej modyfikacji
stanowiska stron, karę inną od proponowanej przez oskarżyciela, albo też karę na
którą oskarżony nie wyraził wcześniej zgody, to tym samym rażąco narusza art.
335 § 1 k.p.k. i art. 343 § 7 k.p.k. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca
2009 r., III KK 33/09, R-OSNKW 2009, poz. 756).
Istotne przy tym jest to, że art. 335 § 1 k.p.k., nie pozwala na formułowanie
wniosków co do kar, poza granicami wynikającymi z prawa karnego materialnego.
Wniosku takiego nie wolno jest sądowi uwzględniać na posiedzeniu, chyba że
doszłoby tu do jego modyfikacji w tym zakresie, ale jeśli jest ona niemożliwa np. z
uwagi na nieobecność oskarżonego, to winno to skutkować skierowaniem przez
sąd sprawy na rozprawę, jak stanowi o tym przepis art. 343 § 7 k.p.k. Wniosek
prokuratora złożony w trybie art. 335 § 1 k.p.k. musi bowiem odpowiadać wymogom
prawa karnego materialnego, a jeśli temu nie czyni zadość, to sąd nie może go
uwzględnić, albowiem nie może w konsekwencji akceptować wyroku, którego treść
byłaby niezgodna z prawem (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 r.,
V KK 110/09, R-OSNKW 2009, poz. 1154; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8
lutego 2000 r., I KZP 52/99, OSNKW 2000, z. 3-4, poz. 27; wyrok Sądu
10
Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 grudnia 2008 r., II AKa 352/08, KZS
2009/3/67). W takim też znaczeniu wadliwy wniosek prokuratora o rozstrzygnięcie
sprawy w trybie art. 335 § 1 k.p.k. nie powinien być przez sąd uwzględniony (zob.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2008 r., V KK 288/08, R-OSNKW
2008, poz. 2146).
Nie można tracić z pola widzenia i tej okoliczności, że wymóg z art. 335 § 1
k.p.k., aby okoliczności popełnienia przestępstwa nie budziły wątpliwości, dotyczy
nie tylko stanu faktycznego sprawy, ale także kwestii kwalifikacji prawnej czynu
zarzucanego oskarżonemu. W wypadku bowiem, gdy nie jest ona prawidłowa, sąd
nie może uwzględnić wniosku bez jego modyfikacji w tym zakresie (zob. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2011 r., V KK 405/10, LEX nr 736408).
Przechodząc natomiast na grunt przedmiotowej sprawy, wskazać należy na
kwestie następujące.
Pomijając kwestie związane z orzeczeniem wobec oskarżonych kar
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania na stosowne
okresy próby, oddaniem ich pod dozór kuratora, nałożeniem obowiązku
naprawienia szkody oraz zwolnieniem od ponoszenia kosztów sądowych - które to
rozstrzygnięcia nie są kwestionowane w kasacji i są zgodne tak z wnioskami
prokuratora, jak i stanowiskiem samych oskarżonych - należy w szczególności
odnieść się do zastosowanej w przedmiotowej sprawie instytucji ciągu przestępstw,
o jakiej mowa w art. 91 § 1 k.k. oraz do wysokości wymierzonych oskarżonym kar
pozbawienia wolności w kontekście stanowisk, jakie w tym zakresie wyrazili sami
oskarżeni.
W protokole przesłuchania P.P. H. z dnia 29.12.2010 r. znajduje się zapis
następujący: "prokurator poinformował o treści art. 335 par. 1 k.p.k. i ustalono
warunki wydania wyroku - za każdy czyn po 6 miesięcy pozbawienia wolności,
obowiązek naprawienia szkody w zależności od stanowiska w tym zakresie
pokrzywdzonych, kara łączna 1 rok pozbawienia wolności w zawieszeniu na okres
5 lat, dozór kuratora, zwolnienie z opłat i kosztów" (k- 200).
W protokole przesłuchania P. H. z dnia 29.12.2010 r. znajduje się zapis:
"prokurator poinformował o treści art. 335 par. 1 k.p.k. i ustalono warunki wydania
wyroku - za każdy czyn po 10 miesięcy pozbawienia wolności, obowiązek
naprawienia szkody w zależności od stanowiska w tym zakresie pokrzywdzonych,
11
kara łączna 1 rok 6 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na okres 5 lat,
dozór kuratora, zwolnienie z opłat i kosztów" (k- 206).
W odniesieniu do Ł. R. w protokole jego przesłuchania z dnia 14.12.2010 r.
znajduje się z kolei zapis następujący: "pouczony o treści art. 335 k.p.k. ja chcę
dobrowolnie poddać się karze w wymiarze: za I czyn 6 miesięcy pozbawienia
wolności, obowiązek naprawienia szkody w kwocie 920 zł solidarnie na rzecz
pokrzywdzonego, za II czyn 6 miesięcy pozbawienia wolności, obowiązek
naprawienia szkody w kwocie 1080 zł na rzecz pokrzywdzonego solidarnie, za III
czyn 6 miesięcy pozbawienia wolności, obowiązek naprawienia szkody w kwocie
450 zł solidarnie na rzecz pokrzywdzonego, kara łączna 1 rok i 4 miesiące
pozbawienia wolności z zawieszeniem jej wykonania na 4 lata próby, dozór
kuratora, uczę się więc proszę o zwolnienie od kosztów i opłat" (k- 184-184v).
Jeżeli natomiast chodzi o M. K., to w protokole jego przesłuchania z dnia
27.01.2011 r. znajduje się zapis: "pouczony o treści art. 335 k.p.k. o możliwości
dobrowolnego poddania się karze, chcę skorzystać z tego prawa. Wyrażam zgodę
na zaproponowaną mi przez prokuratora karę w wysokości - za I czyn 4 miesiące
pozbawienia wolności, obowiązek naprawienia szkody w kwocie 920 zł solidarnie
na rzecz pokrzywdzonego E. W., na podstawie art. 46 § 1 k.k., za II czyn 4
miesiące pozbawienia wolności, obowiązek naprawienia szkody w kwocie 450 zł
solidarnie na rzecz pokrzywdzonego M. M., na podstawie art. 46 § 1 k.k. Kara
łączna w wysokości 6 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na okres 3 lat,
dozór kuratora, zwolnienie od opłaty i pozostałych kosztów procesu. Zgadzam się z
takim wymiarem kary" (k- 265).
Jeżeli natomiast chodzi o ciąg przestępstw, to wystarczy w tym miejscu
jedynie przypomnieć, że stanowi on odmianę realnego zbiegu przestępstw,
jednakże bez konsekwencji w postaci orzekania za poszczególne przestępstwa kar
jednostkowych, a następnie kary łącznej (zob. art. 85 i 86 k.k.). Zgodnie bowiem z
przepisem art. 91 § 1 k.k. "jeżeli sprawca popełnia w podobny sposób, w krótkich
odstępach czasu, dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok,
chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw, sąd orzeka
jedną karę na podstawie przepisu, którego znamiona każde z tych przestępstw
wyczerpuje, w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego
o połowę". Przepis ten pozwala, w przypadku spełnienia przesłanek w nim
określonych, na uproszczone orzekanie o karze. Zamiast za każde z przestępstw,
12
przypisanych sprawcy, wymierzać kary jednostkowe i następnie karę łączną,
uznaje się oskarżonego za winnego wielu (co najmniej dwóch) przestępstw, bez
potrzeby orzekania kar jednostkowych. Zawsze więc należy oskarżonemu najpierw
przypisać popełnienie konkretnych przestępstw, ze wskazaniem ich kwalifikacji
prawnej (ale bez powoływania w tym miejscu art. 91 § 1 k.k.), a następnie
wymierzyć za nie jedną karę z powołaniem już art. 91 § 1 k.k. (zob. wyrok Sądu
Apelacyjnego w Katowicach z dnia 2 grudnia 2010 r., II AKa 393/10, KZS
2011/5/70). Skoro bowiem przepis ten dotyczy zasad wymiary kary za ciąg
przestępstw, to powołać go należy tylko przy podstawie wymiaru kary, a nie przy
podstawie kwalifikacji prawnej każdego z czynów przypisanych oskarżonemu. Nie
wydaje się przy tym trafne stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w
Krakowie z dnia 24 lutego 2011 r. (II AKa 3/11, KZS 2011/5/53), że "skoro w
przypadku skazania za ciąg przestępstw nie skorzystano z możliwości wymierzenia
kary powyżej górnej granicy ustawowego zagrożenia, to powoływanie przepisu art.
91 § 1 k.k. w podstawie prawnej wymiaru kary nie jest właściwe". Zważyć bowiem
należy, że przepis ten w przypadku popełnienia przez sprawcę dwóch lub więcej
przestępstw, pozostających w ciągu, nakazuje wymierzenie jednej kary - gdyby nie
regulacja zawarta w tym przepisie, należałoby wymierzyć kilka kar jednostkowych
(odpowiednio do liczby przypisanych przestępstw), a następnie wymierzyć karę
łączną. Gdyby więc przyjąć, że przepisu art. 91 § 1 k.k. nie należy powoływać
zarówno w kwalifikacji prawnej przestępstw przypisanych oskarżonemu, jak i przy
podstawie wymiaru kary, to z wyroku mogłoby wcale nie wynikać, czy mamy do
czynienia z ciągiem przestępstw, czy też jedynie z realnym zbiegiem przestępstw o
jakim mowa w art. 85 k.k., którego konsekwencją byłaby możliwość orzeczenia kary
łącznej (w przypadku wymierzenia kar podlegających łączeniu).
Podnosi się również, że konstrukcję ciągu przestępstw traktować należy jako
podstawę nadzwyczajnego obostrzenia kary (zob. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 4 lutego 2008 r., III KK 363/07, OSNKW 2008/4/28 - wraz z
powołanym tam orzecznictwem oraz poglądami doktryny), chociaż dla ścisłości
należy zauważyć, iż nie brakuje także poglądów, że wymiar kary zgodnie z
przepisem art. 91 § 1 k.k. stanowi "niczym nieuzasadnione uprzywilejowanie
sprawcy przestępstw zaliczonych do ciągu przestępstw - w porównaniu ze sprawcą
sądzonym w ramach instytucji realnego zbiegu. Nie wiadomo bowiem, dlaczego
popełnienie serii przestępstw w podobny sposób i w krótkich odstępach czasu ma
13
być traktowane łagodniej niż popełnienie takich przestępstw w sposób różny czy w
dłuższych odstępach czasu. Raczej sytuacja zaliczona do ciągu przestępstw
wskazuje na większą determinację i specjalizację przestępczą, co powinno
skutkować surowszym, a nie łagodniejszym karaniem" (zob. A. Marek, Kodeks
karny. Komentarz, LEX 2010, wyd. V, s. 268 - teza 1). Zwrócić bowiem należy
uwagę, że o ile w przypadku ciągu przestępstw maksymalny wymiar kary za dwa
lub więcej przestępstw nie może przekroczyć najwyższego zagrożenia ustawowego
przewidzianego w przepisie, którego znamiona każde z tych przestępstw
wyczerpuje, zwiększonego o połowę, o tyle w ramach realnego zbiegu przestępstw
i wymiaru kary łącznej jej maksymalny wymiar jest równy sumie kar jednostkowych
(z tym, że nie może ona jednak przekroczyć granic określonych w art. 86 - 88 k.k.).
W razie więc skazania za ciąg przestępstw kradzieży z art. 278 § 1 k.k.
(zagrożonych karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat), maksymalny
wymiar kary nie może przekroczyć siedmiu i pół roku pozbawienia wolności,
natomiast w przypadku skazania tylko za dwa takie przestępstwa pozostające w
zbiegu realnym i wymierzeniu za nie kar jednostkowych równych górnej granicy
ustawowego zagrożenia, maksymalna kara łączna wynosiłaby 10 lat pozbawienia
wolności (w przypadku trzech i więcej przestępstw - 15 lat pozbawienia wolności).
Niewątpliwie zatem ustalenie w realiach konkretnej sprawy, że sprawca popełnił
dwa lub więcej przestępstw w ciągu o jakim mowa w art. 91 § 1 k.k., jest najczęściej
okolicznością w zakresie wymiaru kary bardziej korzystną dla oskarżonego, aniżeli
ustalenie, że przestępstwa, których się dopuścił, pozostawały w zbiegu realnym.
Istotne przy tym również jest to, że skoro ciąg przestępstw jest instytucją
prawa karnego materialnego, to jej stosowanie jest obowiązkiem sądu. Przyjęcie
zatem lub odrzucenie możliwości zastosowania art. 91 § 1 k.k. uzależnione jest
wyłącznie od spełnienia przesłanek określonych w tym przepisie (zob. P. Kardas,
w: A. Zoll (red.), Kodeks karny. Komentarz. Część ogólna, T. I, Zakamycze 2004,
wyd. 2, s. 120 - teza 36). Powyższy nakaz obowiązuje również i prokuratora, który
winien powyższą okoliczność - jeśli tylko wynika ona z materiału dowodowego
sprawy - wskazać w akcie oskarżenia. Gdy natomiast - tak, jak to miało miejsce w
omawianej sprawie - prokurator nie wskazuje w akcie oskarżenia, że zarzucane
oskarżonym czyny zostały popełnione w ciągu, o jakim mowa w art. 91 § 1 k.k. i
wcześniej nie uzgadnia z oskarżonymi jednej kary, lecz kary jednostkowe i karę
łączną, to w przypadku złożenia wniosku w trybie art. 335 § 1 k.p.k., zawsze na
14
posiedzeniu - jak stara się to dowodzić w kasacji Prokurator Generalny -musiałoby
dojść do ponownych uzgodnień pomiędzy prokuratorem i oskarżonymi, albowiem
wcześniej nie było w ogóle rozważane zastosowanie omawianego przepisu. Takie
jednak podejście jest zbyt formalistyczne i nie wydaje się zasadne.
Odnosząc się więc do zarzutów i argumentów podniesionych na ich
poparcie, które zawarł w swojej kasacji Prokurator Generalny, należy w pierwszej
kolejności skonstatować, że Sąd Rejonowy nie obraził przepisów postępowania (a
tym bardziej nie uczynił tego w sposób rażący), poprzez uwzględnienie wniosku
prokuratora bez zgody oskarżonych, w zakresie "kwalifikacji prawnej czynów
zarzuconych wszystkim oskarżonym poprzez przyjęcie art. 91 § 1 k.k." Wszystkie
zarzucane i przypisane oskarżonym czyny wyczerpywały bowiem jedynie znamiona
przestępstw kradzieży z art. 278 § 1 k.k. i nawet jeśli sentencja wyroku w tym
zakresie nie jest dość precyzyjna, to nie zmienia to postaci rzeczy, że przepis ten
odnosi się jedynie do postawy wymiaru oskarżonym kar. Nie sposób również
zgodzić się z argumentem, że skoro art. 91 § 1 k.k. stwarza możliwość wymiaru
kary w granicach od dolnej granicy ustawowego zagrożenia do górnej granicy
zwiększonej o połowę, a więc zaostrza wymiar kary, to jego zastosowanie dla
oskarżonych było niekorzystne. Po pierwsze bowiem, Sąd nie wymierzył
oskarżonym kar pozbawienia wolności powyżej górnej granicy ustawowego
zagrożenia (a wręcz ukształtował je w dolnych granicach zagrożenia ustawowego),
a po wtóre, orzeczone kary są zgodne z wnioskiem prokuratora (oraz stanowiskiem
samych oskarżonych, poza M. K. - o czym poniżej). Chociażby z tych względów nie
ma już potrzeby ponownego wykazywania, że w przypadku przyjęcia, w ślad za
aktem oskarżenia, realnego zbiegu przestępstw, wymiar kary łącznej - teoretycznie
rzecz ujmując - mógłby być dla oskarżonych jeszcze bardziej dolegliwy, aniżeli w
wypadku zastosowania art. 91 § 1 k.k.
Nie są przy tym również zasadne argumenty przedstawione przez
Prokuratora w toku rozprawy kasacyjnej, że zachowania oskarżonych można
byłoby ewentualnie oceniać w kategoriach czynu ciągłego, o jakim stanowi art. 12
k.k. oraz, że prokurator nie uzgodnił z oskarżonymi P. H. i P.P.H. w szczegółach
obowiązku naprawienia szkody. O ile bowiem prawdą jest, że obowiązek
naprawienia szkody nie został z tymi oskarżonymi ustalony w "najdrobniejszych
szczegółach", to jednak nie ulega wątpliwości, że wyrazili oni zgodę na orzeczenie
wobec nich obowiązku naprawienia szkody, a jego sprecyzowanie we wniosku
15
prokuratora w niczym owych uzgodnień nie zmieniło. Jeżeli natomiast chodzi o to,
że zachowania oskarżonych można byłoby ewentualnie uznać za czyn ciągły i
kwalifikować w odniesieniu do każdego z nich jako przestępstwa z art. 278 § 1 k.k.
w zw. z art. 12 k.k., to rozważania w tym zakresie są raczej czysto teoretyczne i nie
znajdują jednoznacznego odzwierciedlenia w zebranym w sprawie materiale
dowodowym. Tak zresztą tych zachowań nie ujął w akcie oskarżenia prokurator,
który na dodatek swojego stanowiska nie zmienił w omawianym zakresie w toku
posiedzenia Sądu, a i sam Sąd Rejonowy takiej oceny w swoim orzeczeniu nie
przyjął. Rysująca się zatem jedynie ewentualna i teoretyczna możliwość dokonania
takich ustaleń i przyjęcia konstrukcji czynu ciągłego, nie stanowi wystarczającej
podstawy do uchylenia zaskarżonego wyroku w postępowaniu kasacyjnym. Nie
sposób przy tym całkowicie pominąć i tego faktu, że Sąd Rejonowy uznał jednak
oskarżonych za winnych popełnienia zarzucanych im "czynów" (podczas, gdy w art.
12 k.k. mowa jest o dwóch lub więcej "zachowaniach"), z których każdy stanowił
oddzielne przestępstwo, z tym jedynie ustaleniem, że zostały one popełnione w
podobny sposób i w krótkich odstępach czasu, a więc zostały popełnione w ciągu o
jakim mowa w art. 91 § 1 k.k. Sama natomiast górna granica zagrożenia
przewidzianego przez ustawę za popełnienie przestępstwa z art. 278 § 1 k.k. w zw.
z art. 12 k.k. wynosi pięć lat pozbawienia wolności, której w omawianej sprawie nie
przekroczono.
Z tego też względu nie sposób uznać za zasadnej kasacji Prokuratora
Generalnego wniesionej na korzyść skazanych P.P. H. i Ł. R., albowiem
podniesione w kasacji zarzuty rażącego naruszenia prawa, które mogło mieć
istotny wpływ na treść wyroku Sądu Rejonowego, nie znalazły potwierdzenia.
Podobnie należy ocenić kasację Prokuratora Generalnego w odniesieniu do
skazanego P. H. Prawdą jest, że ten skazany wyraził zgodę na orzeczenie kar
jednostkowych po 10 miesięcy pozbawienia wolności za każdy z zarzucanych jemu
czynów oraz wymierzenie kary łącznej w wysokości roku i sześciu miesięcy
pozbawienia wolności, natomiast prokurator w swoim wniosku postulował
wymierzenie kar jednostkowych - 6 miesięcy oraz 10 miesięcy pozbawienia
wolności i wymierzenie kary łącznej w wysokości roku i sześciu miesięcy
pozbawienia wolności, co w sposób oczywisty kłóciło się z treścią przepisu art. 86 §
1 k.k. W toku posiedzenia Sądu prokurator ponownie wniósł o orzeczenie wobec P.
16
H. kary roku i sześciu miesięcy pozbawienia wolności i taką też karę w swoim
wyroku Sąd Rejonowy orzekł.
Jeżeli zatem Sąd Rejonowy wymierzył skazanym P.P. H., P. H. i Ł. R. kary
pozbawienia wolności, na jakie ci wyrazili zgodę, to przecież nie sposób zasadnie
twierdzić, że sąd wymierzył tym skazanym kary, na jakie ci nie wyrazili zgody, a tym
samym zostały złamane ich uzgodnienia z prokuratorem i Sąd Rejonowy zamiast
wydawać wyrok na posiedzeniu w trybie art. 343 § 6 k.p.k., winien sprawę
skierować do rozpoznania na zasadach ogólnych (art. 343 § 7 k.p.k.). Faktycznie
bowiem w przedmiotowej sprawie ogół dolegliwości, jakie zostały orzeczone wobec
tych skazanych za popełnione przez nich przestępstwa, jest zgodny z tym, na co
sami wyrazili zgodę i o co wnioskował prokurator. Konstatacji tej w niczym nie
zmienia fakt, że przed posiedzeniem Sądu prokurator nie uwzględniając instytucji
ciągu przestępstw uzgadniał z oskarżonymi wymiar kar jednostkowych i kary
łącznej, albowiem w ostatecznym rozrachunku orzeczone wobec nich kary nie są w
szczególności surowsze i w tym znaczeniu nie odbiegają do wcześniejszych
uzgodnień.
Inna jest natomiast sytuacja w przypadku oskarżonego M. K. Oskarżony ten
bowiem wyraził zgodę na orzeczenie wobec niego dwóch kar jednostkowych po 4
miesiące pozbawienia wolności każda oraz orzeczenie kary łącznej w wysokości 6
miesięcy pozbawienia wolności (z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 3 lat). Prokurator w swoim wniosku skierowanym do Sądu postulował
wymierzenie M. K. dwóch kar jednostkowych za każde z zarzucanych jemu
przestępstw po 4 miesiące oraz orzeczenie kary łącznej w wysokości roku
pozbawienia wolności, co w sposób oczywisty kłóciło się ze stanowiskiem samego
oskarżonego, ale i w sposób rażący obrażało normę art. 86 § 1 k.k. Okoliczności
powyższych nie dostrzegł również Sąd Rejonowy i wymierzając temu oskarżonemu
karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 3 lat, dopuścił się obrazy przepisów, wskazanych w kasacji Prokuratora
Generalnego. Jeżeli bowiem M. K. na taki wymiar kary nie wyraził zgody, to nie
sposób było wydać takiej treści wyroku na posiedzeniu, a jeżeli ta sytuacja nie
wyniknęła z oczywistego przeoczenia faktów wskazanych wcześniej, gdyż Sąd
Rejonowy jako karę słuszną i sprawiedliwą jaką należało wymierzyć temu
oskarżonemu uważał właśnie karę roku pozbawienia wolności, to tym bardziej
winien był sprawę skierować do rozpoznania na zasadach ogólnych.
17
Z tych też względów zaskarżony wyrok w odniesieniu do oskarżonego M. K.
należało uchylić i sprawę w tym zakresie przekazać Sądowi Rejonowemu do
ponownego rozpoznania.
Przypomnieć jedynie wypada, że Sąd ponownie rozpoznając sprawę M. K.
może skierować ją na posiedzenie, o jakim mowa w art. 343 k.p.k., albowiem w
dalszym ciągu istnieje wniosek prokuratora o skazanie oskarżonego bez
przeprowadzenia rozprawy, chociaż jego uwzględnienie uzależnione jest od
zmodyfikowania postulowanej przez prokuratora kary do takiej, na jaką wyraził
zgodę oskarżony, albo też uzyskania zgody samego oskarżonego, gdyby w grę
wchodziła kara w wymiarze wyższym (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8
lutego 2012 r., V KK 416/11, LEX nr 1119585). W razie nie zmodyfikowania
wniosku lub też uznania przez Sąd, że wniosek taki nie zasługuje na
uwzględnienie, sprawa winna zostać rozpoznana na zasadach ogólnych.
Mając zatem powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.