Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 177/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący)
SSN Wiesław Błuś
SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kowal
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Lucjana Nowakowskiego
w sprawie K. W. skazanego z art. 279 § 1 kk i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 23 października 2012 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego
z dnia 18 listopada 2011 r.,
uchyla wyrok Sądu Rejonowego z dnia 18 listopada 2011r., w
zaskarżonej części dotyczącej K. W., tj. w odniesieniu do
punktów I - VII, XV, XXVII - XXX tego wyroku i w tym zakresie
przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi I
instancji.
UZASADNIENIE
2
W dniu 27 lipca 2011 r. Prokurator Rejonowy skierował do Sądu
Rejonowego akt oskarżenia w sprawie sygn. 1 Ds. /…/ przeciwko 8 oskarżonym, w
tym przeciwko K. W., oskarżając go o to, że:
III. w dniu 24 na 25 marca 2011 r. w K., działając wspólnie i w porozumieniu z G.
D. i D. L., po uprzednim włamaniu się przy pomocy dopasowanego klucza,
dokonał kradzieży samochodu marki Volkswagen – Transporter o wartości 7
tys. zł wraz z dowodem rejestracyjnym tego pojazdu oraz innymi
przedmiotami, których łączna wartość wyniosła 27798,99 zł. na szkodę P. M.
- tj. o przestępstwo z art. 279 § 1 k.k. i art. 276 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
IV. w dniu 5 kwietnia 2011 r. w K., wspólnie i w porozumieniu z G. D. i D. L., po
uprzednim włamaniu się przy pomocy dopasowanego klucza dokonał
kradzieży samochodu dostawczego marki Volkswagen Caravella o wartości
6.200 zł., wraz z dowodem rejestracyjnym tego pojazdu i zaświadczeniem o
opłaceniu składki ubezpieczenia OC, działając tym na szkodę G. K. oraz
wraz z dowodem rejestracyjnym lekkiej przyczepy samochodowej marki
„Rydwan" C 750, na szkodę D. P. - tj. o przestępstwo z art. 279 § 1 k.k. i art.
276 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
V. w okresie od 26 do 28 marca 2011 r. w B., działając wspólnie i w porozumieniu
z G. D., w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego
zamiaru, włamał się do zbiorników paliwa sześciu samochodów ciężarowych,
skąd dokonał kradzieży oleju napędowego w ilości nie mniejszej niż 120
litrów i wartości nie mniejszej niż 600,00 zł., działając na szkodę E.M. - tj. o
przestępstwo z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
VI. w dniu 13 marca 2011 r. w G. w rejonie giełdy samochodowej, działając
wspólnie i w porozumieniu z G. D. i Ł. S., po uprzednim uzyskaniu od
dysponenta tego samochodu marki Volkswagen Passat o wartości 12 tys. zł.
A. K. oryginalnego kluczyka, dorobił jego kopię, po czym za jej pomocą
włamał się do tego pojazdu i dokonał jego kradzieży, działając na szkodę J.
B. - tj. o przestępstwo z art. 279 § 1 k.k.
VII. w okresie od 8 do 9 marca 2011 r. w K., działając wspólnie i w porozumieniu z
G. D., przy użyciu dopasowanego klucza włamał się do samochodu marki
Volkswagen Golf, skąd dokonał kradzieży radioodtwarzacza CD marki AEG
o wartości 150,00 zł. na szkodę M. W. - tj. o przestępstwo z art. 279 § 1 k.k.
(k. 398-399).
3
W trakcie rozprawy głównej w dniu 18 listopada 2011 r. oskarżony K.W.,
podobnie jak oskarżeni G. D., D. L.i A. L., przyznając się do popełnienia wszystkich
zarzucanych mu czynów złożył wniosek, na podstawie art. 387 § 1 k.p.k., o
dobrowolne poddanie się karze. Jednocześnie wniósł o wymierzenie mu kary
łącznej 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres próby wynoszący 5 lat oraz orzeczenie w stosunku do niego obowiązku
naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego P. M. w kwocie 5 000 złotych.
Po wysłuchaniu oskarżonego K. W., Sąd Rejonowy, działając na zasadzie
art. 387 § 3 k.p.k., postanowił uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego K. W.
o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy od dokonania w nim zmian
polegających na:
- wymierzeniu za czyny opisane w punktach III i IV aktu oskarżenia, przy
zastosowaniu art. 91 § 1 k.k., kary 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz
kary grzywny w wymiarze 50 stawek dziennych, przy ustaleniu wysokości jednej
stawki dziennej na kwotę 40 złotych,
- wymierzeniu za czyny opisane w punktach V, VI i VII aktu oskarżenia, przy
zastosowaniu art. 91 § 1 k.k., kary 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności oraz
kary grzywny w wymiarze 40 stawek dziennych, przy ustaleniu wysokości jednej
stawki dziennej na kwotę 40 złotych,
- orzeczeniu kary łącznej 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem
jej wykonania na okres próby 5 lat,
- orzeczeniu kary łącznej grzywny w wymiarze 70 stawek dziennych, przy ustaleniu
wysokości jednej stawki dziennej na kwotę 40 złotych,
- oddaniu oskarżonego K. W. w okresie próby pod dozór kuratora sądowego,
- orzeczeniu obowiązku naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz
pokrzywdzonego M. W. kwoty 150 złotych, solidarnie z oskarżonym G. D., oraz
- orzeczeniu obowiązku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego P. M. w
kwocie 5 000 złotych oraz zwolnieniu z kosztów postępowania.
Oskarżony K.W. oświadczył, iż wyraża zgodę na dokonane przez sąd w zło-
żonym przez niego wniosku zmiany i chce dobrowolnie poddać się karze na
wskazanych wyżej warunkach. Zmodyfikowanemu przez sąd wnioskowi
oskarżonego nie sprzeciwił się także prokurator, podobnie jak oskarżyciel posiłkowy
P. M. i jego pełnomocnik. Z kolei pokrzywdzony M. W. nie stawił się na rozprawę
pomimo tego, iż został prawidłowo powiadomiony o jej czasie i miejscu.
4
W związku z powyższym Sąd Rejonowy, dochodząc do wniosku, iż
okoliczności popełnienia wszystkich przestępstw przez oskarżonego K. W.,
podobnie jak i pozostałych oskarżonych G. D., D. L. i A. L., którzy złożyli wnioski na
rozprawie w trybie art. 387 § 1 k.p.k., nie budzą wątpliwości, a cele postępowania,
pomimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości zostaną w ten sposób osiągnięte,
wydał na podstawie art. 387 § 2 k.p.k. postanowienie o uwzględnieniu wniosków
oskarżonych, w tym K. W., o wydanie wyroku skazującego. Nadto na podstawie art.
387 § 4 k.p.k. uznał za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia (k. 455-
457).
Tym samym zaakceptował złożone wnioski o wydanie wyroku skazującego,
w tym wniosek K. W., w przytoczonym kształcie, uznając iż zostały spełnione
wszystkie przesłanki jego wydania, o jakich mowa w art. 387 § 2 k.p.k.
Jednocześnie, wyrokiem z dnia 18 listopada 2011 r., Sąd Rejonowy, m.in.
orzekł co następuje:
I. uznał oskarżonego K. W. za winnego popełnienia czynów opisanych w
punktach I i II części wstępnej wyroku (będących odpowiednikiem
czynów opisanych w punktach III i IV aktu oskarżenia) przyjmując, iż
czynów tych dopuścił się w warunkach ciągu przestępstw, to jest
przestępstwa z art. 279 § 1 k.k., art. 276 k.k. przy zastosowaniu art. 11
§ 2 k.k. w związku z art. 91 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 279 § 1 k.k.
w związku z art. 11 § 3 k.k. przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k. wymierzył
mu karę 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności;
II. na podstawie art. 33 § 2 k.k. wymierzył oskarżonemu K. W. karę
grzywny w wymiarze 50 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej
stawki dziennej na kwotę 40 złotych;
III. uznał oskarżonego K. W. za winnego popełnienia czynów opisanych w
punktach III i IV części wstępnej wyroku (będących odpowiednikiem
czynów opisanych w punktach V i VI aktu oskarżenia) przyjmując, iż
czynów tych dopuścił się w warunkach ciągu przestępstw, to jest
przestępstwa z art. 279 § 1 k.k. w związku z art. 12 k.k., przy
zastosowaniu art. 91 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 279 § 1 k.k. w
związku z art. 12 k.k., przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k., wymierzył mu
karę 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności;
5
IV. na podstawie art. 33 § 2 k.k. wymierzył oskarżonemu K. W. karę grzyw-
ny w wymiarze 40 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki
dziennej na kwotę 40 złotych;
V. na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. i art. 91 § 2 k.k. w miejsce
jednostkowych kar pozbawienia wolności wymierzonych oskarżonemu
K. W. w punktach I i III części dyspozytywnej wyroku orzekł karę łączną
2 lat pozbawienia wolności;
VI. na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k., art. 70 § 2 k.k. i art. 89 § 1 k.k.
wykonanie wymierzonej oskarżonemu K. W. kary łącznej pozbawienia
wolności warunkowo zawiesił na okres próby 5 lat;
VII. na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 i 2 k.k. w miejsce jednostkowych
kar grzywny wymierzonych oskarżonemu K. W. w punktach II i IV
części dyspozytywnej wyroku orzekł karę łączną grzywny w wymiarze
70 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na
kwotę 40 złotych;
XV. na podstawie art. 73 § 2 k.k. oddał oskarżonych K. W. i G. D. pod dozór
kuratora sądowego w okresie próby;
XXVII. na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego K. W., G. D.
oraz D. L. obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem
poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego P. M. kwot po 5 000 złotych
od każdego z oskarżonych;
XXVIII. na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec K. W. i G.D. solidarnie
obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez
zapłatę na rzecz pokrzywdzonego M. W. kwoty 150 złotych;
XXIX. na podstawie art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonym K. W., G. D. i D. L. na
poczet orzeczonych kar łącznych grzywny okresy zatrzymania w dniach
od 13 kwietnia 2011 r. do 15 kwietnia 2011 r. przyjmując, iż jeden dzień
rzeczywistego pozbawienia wolności równoważny jest dwóm stawkom
dziennym;
XXX. na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. i art. 17 ust. 1 i 2 ustawy o opłatach w
sprawach karnych z dnia 23 czerwca 1973 r. zwolnił oskarżonych K.
W., G. D., D. L. i A. L. od ponoszenia kosztów postępowania w sprawie,
którymi obciążył Skarb Państwa, w tym i od opłaty sądowej (k. 458-
460).
6
Powyższy wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron procesowych i
uprawomocnił się, w tym w stosunku do K. W., w dniu 25 listopada 2011 r. (k. 465).
Obecnie, Prokurator Generalny wniósł kasację od prawomocnego wyroku
Sądu Rejonowego z dnia 18 listopada 2011 r., zaskarżając powyższy wyrok w
części dotyczącej oskarżonego K. W. (punkty I-VII, XV, XXVII- XXX wyroku) w
całości, na jego niekorzyść.
Na podstawie art. 523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1 k.p.k. i art. 537 § 1 i 2 k.p.k.
Autor kasacji zarzucił kwestionowanemu orzeczeniu rażące i mające istotny wpływ
na treść wyroku naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 387 § 1 i 2
k.p.k., polegające na uznaniu K. W., dobrowolnie poddającemu się
odpowiedzialności karnej, winnym popełnienia jedynie czterech czynów opisanych
w punktach od I do IV części wstępnej wyroku i wymierzenie mu kar i środków
karnych zgodnie z zaakceptowanym wnioskiem o wydanie wyroku skazującego,
podczas gdy uzgodniony wniosek obejmował uznanie oskarżonego winnym
popełnienia łącznie pięciu czynów opisanych w punktach od III do VII aktu
oskarżenia, w następstwie czego nie doszło do merytorycznego rozstrzygnięcia w
zakresie czynu wskazanego w punkcie VII aktu oskarżenia, a nadto do rażącego
naruszenia przepisu prawa materialnego - art. 46 § 1 k.k., z uwagi na nałożenie na
K. W., na podstawie tego przepisu, obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej
przestępstwem na rzecz M. W., pomimo braku skazania go wcześniej za
przestępstwo, z którym wiązało się nałożenie powyższego obowiązku.
W oparciu o tak sformułowany zarzut skarżący wniósł o uchylenie wyroku w
zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego wniesiona na niekorzyść K. W. okazała
się w pełni zasadna, a zawarty w niej wniosek o uchylenie wyroku Sądu
Rejonowego w części dotyczącej tego oskarżonego – zasługiwał na uwzględnienie.
Autor nadzwyczajnego środka zaskarżenia trafnie wskazał, że przedmiotem
zarzutów postawionych osk. K. W. w akcie oskarżenia było pięć czynów opisanych
w pkt-ach od III do VII. Oskarżony przyznał się do popełnienia wszystkich tych
czynów i w toku rozprawy głównej w dniu 18 listopada 2011 r. na podstawie art. 387
§ 1 k.p.k. wystąpił z wnioskiem o wydanie w stosunku do niego wyroku skazującego
za wszystkie zarzucane mu czyny będące przedmiotem procesu w niniejszej
7
sprawie. Także modyfikacje wniosku dokonane w związku z zastosowaniem
procedury przewidzianej w art. 387 § 3 k.p.k. – dotyczyły pięciu czynów
zarzuconych osk. K. W. w akcie oskarżenia. Natomiast w wyroku Sądu
Rejonowego z dnia 18 listopada 2011 r., rozstrzygnięto o odpowiedzialności karnej
osk. K. W. jedynie za cztery spośród zarzuconych mu czynów. Przedmiotowy wyrok
pomija natomiast piąty z tych czynów, polegający na włamaniu się do samochodu
m-ki Volkswagen Golf i dokonaniu zaboru radioodtwarzacza na szkodę M. W.
Uchybienie powyższe było niewątpliwie wynikiem przeoczenia, tym bardziej, że w
dalszej części przedmiotowy wyrok zawiera orzeczenie o nałożeniu obowiązku
solidarnego – wraz ze współsprawcą tego czynu G. D. – naprawienia szkody
wyrządzonej tym właśnie przestępstwem na rzecz pokrzywdzonego M. W.
Powyższe wskazuje, że sąd meriti – wprawdzie błędnie, ale zakładał jednak,
iż nastąpiło skazanie osk. K. W. za przestępstwo popełnione na szkodę w/w
pokrzywdzonego. Tymczasem, w rzeczywistości wobec braku takiego skazania,
nałożenie obowiązku naprawienia szkody za ten czyn nie znajdowało żadnych
podstaw i także naruszało obowiązujący porządek prawny.
W konsekwencji należało więc uznać, że w toku wyrokowania w niniejszej
sprawie doszło do rażącego naruszenia dyspozycji art. 387 § 1 i 2 k.p.k. Sąd
rozpoznający sprawę w związku z wnioskiem złożonym w tym trybie nie ma
możliwości samodzielnego modyfikowania zakresu odpowiedzialności karnej
oskarżonego i skazywaniu go tylko za część przestępstw objętych wnioskiem – bez
podjęcia działań przewidzianych w art. 387 § 3 k.p.k. i doprowadzeniu do zmian we
wniosku zaakceptowanych przez podmioty wymienione w § 2 tego przepisu.
Ewentualne ujawnienie się braku warunków do uwzględnienia wniosku w całości w
dotychczasowej postaci i niemożność dokonania stosownego uzgodnienia –
prowadzi do rozpoznawania sprawy na zasadach ogólnych.
W tym wypadku żadne zmiany w ostatecznych uzgodnieniach nie nastąpiły,
można natomiast przyjąć, że nie było zamiarem Sądu I instancji ograniczanie
zakresu odpowiedzialności osk. K. W. przez odstąpienie od skazania go za jeden z
zarzuconych czynów. Jednak w rzeczywistości taka zmiana nastąpiła – w
porównaniu z aktem oskarżenia i wnioskiem złożonym w trybie art. 387 § 1k.p.k., a
w konsekwencji, pomimo tego, że uzgodnienia poczynione na podstawie tego
przepisu obejmowały pięć czynów, ostatecznie doszło do skazania jedynie za
cztery przestępstwa – przy jednoczesnym wymierzeniu kar łącznych pozbawienia
8
wolności i grzywny – w rozmiarze w jakim miały one odnosić się do skazania za
pięć przestępstw.
W świetle przedstawionych okoliczności jest oczywiste, że uchybienie
jakiego dopuścił się Sąd Rejonowy miało charakter rażący, a jego wpływ na treść
orzeczenia należało ocenić jako istotny. Poza rozstrzygnięciem pozostał bowiem
jeden z czynów zarzuconych osk. K. W. w akcie oskarżenia i objęty wnioskiem o
dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej.
Zaistniała sytuacja procesowa determinowała też zakres orzeczenia
kasacyjnego. Rażące naruszenie prawa procesowego przez sąd meriti, opisane
powyżej, dotyczy podstawowych zasad funkcjonowania instytucji dobrowolnego
poddania się karze. Nieprawidłowe jej zastosowanie nawet co do części czynów
będących przedmiotem procesu (w tym wypadku polegające na pominięciu jednego
z czynów objętych uzgodnieniem) – rodzi konieczność uchylenia całego orzeczenia
w odniesieniu do osk. K. W. i ponownego rozpoznawania sprawy w zakresie jego
dotyczącym. Odrębne bowiem skazanie tego oskarżonego za czyn zarzucony w
akcie oskarżenia a pominięty w fazie wyrokowania, byłoby w sposób oczywisty
naruszeniem swego rodzaju porozumienia, które stanowiło jedną z zasadniczych
przesłanek zastosowania procedury przewidzianej w art. 387 kpk.
Mając to wszystko na uwadze Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku.