Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 86/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)
SSN Bogumiła Ustjanicz
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Spółdzielni Pracy "M."
w likwidacji
przeciwko W. B. i in. ,
o uzgodnienie treści księgi wieczystej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 listopada 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 lipca 2011 r.,
1. oddala skargę kasacyjną
2. zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanych S. S. i
J. S. – S. kwoty po 1350 zł (tysiąc trzysta pięćdziesiąt)
tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 21 stycznia 2011 r. oddalił powództwo
Spółdzielni Pracy „M." w likwidacji o uzgodnienie treści księgi wieczystej Kw nr /…/
- prowadzonej przez Sąd Rejonowy w S. - z rzeczywistym stanem prawnym.
Ustalił, że w 1972 r. powodowa spółdzielnia uzyskała użytkowanie gruntu
położonego w S. przy ul. G. 6 z przeznaczeniem pod budowę stacji obsługi
samochodów. W 1975 r. w wyniku połączenia kilkunastu spółdzielni, w tym
Spółdzielni Pracy „M.", powstała Wojewódzka Spółdzielnia Pracy Usług
3
Wielobranżowych w S.. Spółdzielnia ta zmieniła później nazwę na Wojewódzka
Usługowa Spółdzielnia Pracy w S. Spółdzielnia postanowiła zbyć z dniem 1
października 1975 r. część swoich zakładów na rzecz Krajowego Związku
Spółdzielni Transportowych i Motoryzacyjnych - Oddziału Usług Motoryzacyjnych w
B. Jednym z nich był zakład przy ul. G. 6 w S. Zakład ten miała przejąć
zorganizowana Wojewódzka Spółdzielnia Pracy Usług Motoryzacyjnych w S. Na
podstawie decyzji Prezydenta Miasta S. wydanej w 1979 r. obciążono ją podatkiem
od nieruchomości położonej przy ul. G. 6. W 1980 r. na bazie oddziału „M."
Wojewódzkiej Usługowej Spółdzielni Pracy w S. została utworzona
i zarejestrowana Spółdzielnia Pracy „M." W 1990 r. Wojewódzka Spółdzielnia
Pracy Usług Motoryzacyjnych przekazała nieruchomość przy ul. G. 6 Spółdzielni
Pracy „W." W dniu 29 marca 1991 r. Prezydent Miasta S. wydał decyzję o
wygaśnięciu użytkowania gruntu przy ul. G. 6 przysługującego Spółdzielni Pracy
„M." W 1992 r. została zawarta umowa dzierżawy tego gruntu przez spółdzielnię
„W." Następnie grunt ten został oddany spółdzielni „W." w użytkowanie wieczyste.
Po jej likwidacji prawo użytkowania wieczystego zostało wpisane na rzecz
członków tej spółdzielni. W 2003 r. została uchylona decyzja o oddaniu gruntu w
użytkowanie wieczyste, a w 2006 r. w postępowaniu administracyjnym
stwierdzono ostatecznie także nieważność decyzji Prezydenta Miasta S. z dnia 29
marca 1991 r. o wygaśnięciu prawa użytkowania gruntu ustanowionego w 1972 r.
na rzecz Spółdzielni Pracy „M." W oparciu o te ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że
prawo użytkowania ustanowione w 1972 r. wygasło na skutek niewykonywania go
przez okres ponad 10 lat, a strona powodowa - mimo identycznej nazwy- nie jest
tym samym podmiotem, na rzecz którego prawo użytkowania ustanowiono. Strona
powodowa nie wykazała również, aby w 1980 r. przekazano jej grunt przy ul. G. 6.
Z tych względów strona powodowa nie jest użytkownikiem gruntu i nie
przysługiwała jej legitymacja w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z
rzeczywistym stanem prawnym.
Apelacja strony powodowej została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 lipca 2011 r., który podzielił ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu
pierwszej instancji.
4
W skardze kasacyjnej od tego wyroku strona powodowa zarzuciła
naruszenie art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, art. 254 k.c., art. 255
k.c., art. 284 k.c., art. 378 § 1 k.p.c., art. 195 k.p.c. oraz art. 365 § 1 k.p.c.
W oparciu o te zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i uwzględnienie powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: W pierwszej kolejności wymagał
rozważenia najdalej idący zarzut nieważności postępowania z powodu
nieuczestniczenia w postępowaniu właściciela nieruchomości - Gminy S.
W judykaturze prezentowane jest stanowisko, że w sprawie o uzgodnienie treści
księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym konieczny jest udział wszystkich
osób wpisanych w dziale drugim księgi wieczystej (wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 17 kwietnia 1998 r., II CKN 695/97 i z dnia 23 grudnia 1988 r., III CRN
434/88). Zatem niewątpliwie stroną postępowania w rozpoznawanej sprawie
powinien być właściciel nieruchomości tj. Gmina S. Postępowanie toczyło się zaś
bez udziału tego podmiotu. Sąd Apelacyjny uznał, że nie spowodowało to
nieważności postępowania, w sytuacji, kiedy powództwo zostało oddalone.
W takim przypadku nie dochodzi bowiem do naruszenia praw osoby
nieuczestniczącej w procesie. To stanowisko, uzależniające wystąpienie przypadku
nieważności postępowania, związanej z nieuczestniczeniem w procesie osoby
należącej do grona współuczestników koniecznych, od wyniku postępowania nie
znajduje uzasadnienia. Konieczne jest zatem rozstrzygnięcie czy prowadzenie
postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem
prawnym bez udziału właściciela nieruchomości powoduje - zgodnie ze
stanowiskiem skarżącego - nieważność postępowania. To zagadnienie było już
przedmiotem oceny Sądu Najwyższego. W art. 379 pkt 5 k.p.c. jest mowa
o pozbawieniu strony możliwości obrony jej praw. W judykaturze podkreślono, że
nieważność postępowania z powodu pozbawienia możliwości obrony praw może
zachodzić tylko w stosunku do strony, a nie do podmiotu, który nie uzyskał takiego
statusu. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 stycznia 2012 r., V CSK 51/11
stwierdził, że zarzut nieuczestniczenia w sprawie w charakterze powodów lub
pozwanych wszystkich osób, których łączny udział był konieczny, podlega ocenie
5
na podstawie przepisów prawa materialnego, które określają granice łącznej
legitymacji procesowej. Sąd Najwyższy uznał, że brak pełnej legitymacji
procesowej łącznej w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej
z rzeczywistym stanem prawnym pociąga za sobą skutki materialnoprawne
w postaci oddalenia powództwa. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę
kasacyjną strony powodowej tę ocenę podziela. Niezasadny był zatem zarzut
nieważności postępowania i skarga kasacyjna z uwagi na ten zarzut nie podlegała
uwzględnieniu.
Przedstawiona wyżej ocena skutków nieuczestniczenia w postępowaniu
właściciela nieruchomości ma istotne znaczenie także dla oceny zasadności
żądania strony powodowej. Związany z tym brak pełnej legitymacji procesowej
przemawiał za koniecznością oddalenia powództwa niezależnie od oceny, czy
strona powodowa posiadała legitymację czynną z uwagi na ewentualne nabycie
przez nią prawa użytkowania nieruchomości. Wyrok oddalający apelację od wyroku
oddalającego powództwo niewątpliwie odpowiada prawu, co czyniło
bezprzedmiotowym rozpoznawanie zarzutów kwestionujących ocenę Sądu
Apelacyjnego o braku podstaw do przyjęcia, że powodowa spółdzielnia jest
następcą istniejącej do 1975 r. Spółdzielni Pracy "M." i niewykazaniu przez stronę
powodową przejścia prawa użytkowania nieruchomości po jej wydzieleniu z
Wojewódzkiej Usługowej Spółdzielni Pracy.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna była pozbawiona
uzasadnionych podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.
w zw. z art. 39821
k.p.c.
6
db