Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KZ 85/12
POSTANOWIENIE
Dnia 12 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Grzegorczyk
w sprawie W. H.
w przedmiocie wznowienia postępowania
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 12 grudnia 2012 r.,
zażalenia oskarżyciela prywatnego A. S. na zarządzenie Przewodniczącego
Wydziału Sądu Apelacyjnego z dnia 25 września 2012 r., o odmowie przyjęcia
osobistego wniosku oskarżyciela prywatnego o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnie postanowieniem Sądu Okręgowego w P. z dnia 5
czerwca 2012 r.,
utrzymującego w mocy postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 13 marca 2012 r.,
o odmowie wszczęcia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.
p o s t a n o w i ł:
uchylić zaskarżone zarządzenie i przekazać sprawę wniosku o
wznowienie Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Zaskarżonym zarządzeniem Przewodniczący Wydziału Karnego Sądu
Apelacyjnego odmówił przyjęcia wniosku o wznowienie sporządzonego osobiście
przez A. S., jako oskarżyciela prywatnego, z uwagi na to, że mimo wezwania go, po
uprzednim stwierdzeniu przez wyznaczonego z urzędu adwokata braku podstaw do
wznowienia postępowania, nie uzupełnił on w terminie wymogu formalnego
wniosku polegającego na sporządzeniu i podpisaniu go przez „obrońcę z wyboru”.
W zażaleniu na to zarządzenie skarżący podniósł: „Jako radca prawny zostałem
2
pozbawiony prawa do sądu. Nie zgadzam się z opinią pełnomocnika z urzędu, a nie
stać mnie na adwokata z wyboru”, wnosząc o uchylenie wydanego rozstrzygnięcia.
Rozpoznając to zażalenie Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie jest zasadne. Jak wynika z materiałów tej sprawy, oskarżyciel
prywatny, któremu odmówiono wszczęcia postępowania prywatnoskargowego w
stosunku do W. H., nie dopatrując się znamion czynu zabronionego w zachowaniu
zarzucanym temu oskarżonemu, po prawomocnym zakończeniu tego
postępowania, wystąpił z wnioskiem własnym o wznowienie tego procesu (k. 36).
Został on wówczas wezwany przez Przewodniczącego Wydziału Sądu
Apelacyjnego do uzupełnienia braków formalnych tego pisma przez sporządzenie
go i podpisanie „przez adwokata lub radcę prawnego” oraz do uiszczenia opłaty od
wniosku (k. 42). W odpowiedzi na to wezwanie, oskarżyciel prywatny wyjaśnił, że
jest radcą prawnym, wnosząc też o zwolnienie go od kosztów i wyznaczenie mu
adwokata z urzędu (k. 47). Zarządzeniem z dnia 2 sierpnia 2012 r., wyznaczono mu
pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata (k. 52), który następnie w sierpniu 2012
r. przedłożył informację o braku podstaw do sporządzenia wniosku o wznowienie (k.
60-61). W związku z powyższym, kolejnym zarządzeniem, z dnia 24 sierpnia 2012
r., wezwano oskarżyciela prywatnego do uzupełnienia braku jego wniosku o
wznowienie „przez sporządzenie i podpisanie tego wniosku przez adwokata,
którego może (…) ustanowić sobie z wyboru – pod rygorem odmowy przyjęcia
wniosku o wznowienie postępowania”. Wskazano jednocześnie, że wymogiem
formalnym takiego wniosku, jeżeli nie pochodzi on od prokuratora, „jest to, aby był
sporządzony i podpisany przez adwokata” oraz pouczeniem, że „nie jest możliwe
wyznaczenie w tej sprawie kolejnego obrońcy z urzędu” (k. 64). W odpowiedzi na to
oskarżyciel prywatny przedłożył jedynie pismo wskazujące, że jest radcą prawnym,
ale nie ma środków na adwokata z wyboru (k. 67). Zarządzeniem z dnia 25
września 2012 r., z uwagi – jak już wcześniej wskazano – na brak żądanej przez
Sąd reakcji, odmówiono przyjęcia wniosku o wznowienie postępowania.
Opisane procedowanie trudno uznać za prawidłowe. Organy
wewnątrzsądowe w postępowaniu o wznowienie nie zauważyły, że od nowelizacji
dokonanej ustawą z dnia 10 stycznia 2003 r. (Dz.U. Nr 17, poz. 155), przepis art.
545 § 2 k.p.k. wyraźnie stanowi, że wniosek o wznowienie postępowania, jeżeli nie
pochodzi od prokuratora, powinien być podpisany przez adwokata albo radcę
prawnego. Zauważyć należy przy tym, że w odróżnieniu od art. 526 § 2 k.p.k.,
3
który wymaga przy kasacji niepochodzącej od prokuratora lub podmiotów
specjalnych wskazanych w art. 521 k.p.k., aby była ona sporządzona i
podpisana „przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą
prawnym”, w § 2 art. 545 k.p.k., warunku, aby autorem skargi był pełnomocnik
albo obrońca, nie ma, przeto jeżeli strona sama jest adwokatem lub radcą
prawnym, może samodzielnie sporządzić wniosek o wznowienie
postępowania. Takie stanowisko reprezentowane jest także w doktrynie (zob. np.
T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2011, s. 343 i
988; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku
koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1153). W orzecznictwie Sądu
Najwyższego podkreśla się zaś jedynie, że jeżeli z wnioskiem o wznowienie
występuje osoba prawomocnie skazana za przestępstwo, to ponieważ oskarżony
korzysta jedynie z pomocy obrońcy, a nie pełnomocnika, niezbędne jest
sporządzenie i podpisanie takiego wniosku przez adwokata, a nie wystarczy, gdy
uczyni to radca prawny jako pełnomocnik oskarżonego (zob. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2010 r. IV KZ 19/10, OSNKW 2010, z. 8, poz. 71 i
aprobująco P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego,
Komentarz, Warszawa 2012, t. III, uw. 20 do art. 545 i A. Małolepszy, glosa, LEX/el.
2011).
Powyższe wskazuje, że skoro występujący w tej sprawie jako
wnioskodawca, radca prawny, nie był oskarżonym lecz oskarżycielem prywatnym,
to w ogóle nie można było od niego domagać się uzupełnienia jego osobistego
wniosku o dopełnienie wymogu przymusu adwokacko – radcowskiego. Nie ma przy
tym znaczenia, czy osoba taka faktycznie wykonuje działalność jako radca prawny,
a jedynie to, czy jest ona wpisana na listę radców prawnych, a więc uprawniona do
niesienia pomocy prawnej. Nawet, jeżeli zdecydowano, na wniosek wadliwie
pouczonego wnioskodawcy, o wyznaczeniu mu z urzędu adwokata dla rozważenia
sporządzenia takiego wniosku, to nie można uznać, aby oświadczenie takiego
adwokata o braku dostrzeżenia przez niego podstaw o wznowienie mogło
wywoływać skutki przewidziane w art. 84 § 3 w zw. z art. 545 § 2 k.p.k. Nie można
było zatem odmówić przyjęcia wniosku o wznowienie sporządzonego i podpisanego
przez oskarżyciela prywatnego będącego radcą prawnym, lecz należało go
rozpoznać, bez względu na to, jak sformułowana była treść tego wniosku. Organy
procedujące w tej sprawie jakby zapomniały, aktualnego brzmienia § 2 art. 545
4
k.p.k., o czym świadczy też fakt, że – jak wcześniej podnoszono – wskazywały
wręcz na konieczność ustanowienia sobie przez skarżącego, będącego
oskarżycielem prywatnym, obrońcy dla wywiedzenia wniosku o wznowienie.
Powyższe wskazuje, że zaskarżone zarządzenie ostać się nie może. Dlatego
Sąd Najwyższy uchylił je i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania. Przy ponownym jej rozpatrywaniu, Sąd ten powinien mieć na uwadze
przedstawione wyżej zapatrywanie prawne odnośnie rozumienia art. 545 § 2 k.p.k. i
podjąć prawidłowe kroki w celu załatwienia wniosku skarżącego.
Z tych wszystkich względów orzeczono jak na wstępie.