III CZ 67/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:18-03-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZ 67/12
POSTANOWIENIE
Dnia 20 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa C. C., B. C.,
T. C. i P. C.
przeciwko C. Towarzystwu Ubezpieczeń S.A.
w W.
o zadośćuczynienie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 grudnia 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej na postanowienie o kosztach zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 grudnia 2011 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
W niniejszej sprawie rodzice oraz dwaj bracia wystąpili z powództwem
na podstawie art. 446 § 4 k.c. o zasądzenie zadośćuczynienia w związku
ze śmiercią w wypadku komunikacyjnym ich córki i siostry od ubezpieczyciela
sprawcy wypadku. Sąd pierwszej instancji częściowo uwzględnił powództwo
i nie obciążył ich kosztami postępowania wynikającymi z tylko częściowego
uwzględnienia powództwa. Powodowie wnieśli apelację, która została w całości
oddalona. Sąd Apelacyjny odstąpił od obciążenia powodów zwrotem kosztów
pozwanej. W uzasadnieniu powołał się na art. 100 k.p.c. oraz charakter źródła
dochodzonych roszczeń, sytuację majątkową powodów, ich stan zdrowia
psychicznego i somatycznego oraz ich subiektywne przeświadczenie o słuszności
dochodzonych roszczeń.
Pozwana w zażaleniu na rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego o kosztach
podniosła, że art. 100 k.p.c. nie mógł mieć w tej sprawie zastosowania, ponieważ
apelację oddalono w całości, a nie w części, przepis ten nie stanowi więc podstawy
do nieobciążania powodów kosztami postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest
zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie niezbędne koszty procesu, do których
zalicza się – w wypadku strony reprezentowanej przez adwokata – wynagrodzenie,
jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki
jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego
stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.). Wyjątek od tej reguły przewiduje m.in.
art. 100 k.p.c. W zażaleniu trafnie podniesiono, że ten przepis nie znajduje
zastosowania w sprawie, gdyż apelacja została oddalona w całości. Sądowi
Apelacyjnemu wyraźnie jednak chodziło o podstawę przewidzianą w art. 102 k.p.c.,
a nie w art. 100 k.p.c. Powołany art. 102 k.p.c. również zawiera wyjątek od reguły
wypowiedzianej w art. 98 § 1 k.p.c. Przepis ten, realizujący zasadę słuszności,
stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony
przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.
Pozostawia on sądowi orzekającemu swobodę oceny co do tego, czy fakty
3
związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią
podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07, niepubl.). Do kręgu
„wypadków szczególnie uzasadnionych” należą zarówno okoliczności związane
z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane
są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu,
jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń,
przedawnienie, prekluzja. Drugie natomiast wyznacza sytuacja majątkowa
i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest powoływanie się
jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeśli była podstawą zwolnienia
od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Całokształt
okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku, powinien być
oceniony z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11, niepubl. oraz z dnia
25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11, niepubl.). W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny
wskazał na charakter źródła dochodzonych roszczeń, sytuację majątkową
powodów, ich stan zdrowia psychicznego i somatycznego oraz ich subiektywne
przeświadczenie o słuszności dochodzonych roszczeń. Sąd Najwyższy nie znalazł
podstaw uzasadniających zakwestionowanie tej oceny, która w istocie ma charakter
dyskrecjonalny. Wprawdzie kwestia trafności jego zastosowania co do zasady
może być objęta kontrolą Sądu wyższego rzędu, niemniej jednak ewentualna
zmiana zaskarżonego orzeczenia o kosztach powinna następować wyjątkowo
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r., I CZ 165/11,
niepubl.).
Z przedstawionych powodów orzeczono, jak w sentencji (art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 20 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa C. C., B. C.,
T. C. i P. C.
przeciwko C. Towarzystwu Ubezpieczeń S.A.
w W.
o zadośćuczynienie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 grudnia 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej na postanowienie o kosztach zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 grudnia 2011 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
W niniejszej sprawie rodzice oraz dwaj bracia wystąpili z powództwem
na podstawie art. 446 § 4 k.c. o zasądzenie zadośćuczynienia w związku
ze śmiercią w wypadku komunikacyjnym ich córki i siostry od ubezpieczyciela
sprawcy wypadku. Sąd pierwszej instancji częściowo uwzględnił powództwo
i nie obciążył ich kosztami postępowania wynikającymi z tylko częściowego
uwzględnienia powództwa. Powodowie wnieśli apelację, która została w całości
oddalona. Sąd Apelacyjny odstąpił od obciążenia powodów zwrotem kosztów
pozwanej. W uzasadnieniu powołał się na art. 100 k.p.c. oraz charakter źródła
dochodzonych roszczeń, sytuację majątkową powodów, ich stan zdrowia
psychicznego i somatycznego oraz ich subiektywne przeświadczenie o słuszności
dochodzonych roszczeń.
Pozwana w zażaleniu na rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego o kosztach
podniosła, że art. 100 k.p.c. nie mógł mieć w tej sprawie zastosowania, ponieważ
apelację oddalono w całości, a nie w części, przepis ten nie stanowi więc podstawy
do nieobciążania powodów kosztami postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest
zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie niezbędne koszty procesu, do których
zalicza się – w wypadku strony reprezentowanej przez adwokata – wynagrodzenie,
jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki
jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego
stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.). Wyjątek od tej reguły przewiduje m.in.
art. 100 k.p.c. W zażaleniu trafnie podniesiono, że ten przepis nie znajduje
zastosowania w sprawie, gdyż apelacja została oddalona w całości. Sądowi
Apelacyjnemu wyraźnie jednak chodziło o podstawę przewidzianą w art. 102 k.p.c.,
a nie w art. 100 k.p.c. Powołany art. 102 k.p.c. również zawiera wyjątek od reguły
wypowiedzianej w art. 98 § 1 k.p.c. Przepis ten, realizujący zasadę słuszności,
stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony
przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.
Pozostawia on sądowi orzekającemu swobodę oceny co do tego, czy fakty
3
związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią
podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07, niepubl.). Do kręgu
„wypadków szczególnie uzasadnionych” należą zarówno okoliczności związane
z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane
są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu,
jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń,
przedawnienie, prekluzja. Drugie natomiast wyznacza sytuacja majątkowa
i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest powoływanie się
jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeśli była podstawą zwolnienia
od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Całokształt
okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku, powinien być
oceniony z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11, niepubl. oraz z dnia
25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11, niepubl.). W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny
wskazał na charakter źródła dochodzonych roszczeń, sytuację majątkową
powodów, ich stan zdrowia psychicznego i somatycznego oraz ich subiektywne
przeświadczenie o słuszności dochodzonych roszczeń. Sąd Najwyższy nie znalazł
podstaw uzasadniających zakwestionowanie tej oceny, która w istocie ma charakter
dyskrecjonalny. Wprawdzie kwestia trafności jego zastosowania co do zasady
może być objęta kontrolą Sądu wyższego rzędu, niemniej jednak ewentualna
zmiana zaskarżonego orzeczenia o kosztach powinna następować wyjątkowo
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r., I CZ 165/11,
niepubl.).
Z przedstawionych powodów orzeczono, jak w sentencji (art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).