Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 92/12
POSTANOWIENIE
Dnia 20 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie ze skargi D. B. o wznowienie postępowania
w sprawie z powództwa D. B.
przeciwko ING Towarzystwu Ubezpieczeń na Życie S.A. z siedzibą w W.
(poprzednio Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie ING Nationale Nederlanden
Polska S.A. z siedzibą w W.) oraz ING Usługi Finansowe S.A. z siedzibą
w W. (poprzednio ING Nationale Nederlanden Polska S.A. z siedzibą
w W.)
o zapłatę i rentę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 grudnia 2012 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 kwietnia 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę w tym
zakresie Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2012 r., Sąd Apelacyjny na podstawie
art. 410 § 1 k.p.c. odrzucił skargę powoda o wznowienie postępowania w sprawie z
powództwa D. B. przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń na Życie ING Nationale
Nederlander Polska S.A. z siedzibą w W. i ING Nationale Nederlanden Polska S.A.
z siedzibą w W. o zapłatę i rentę, zakończoną prawomocnym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego z dnia 7 maja 2008 r.
W skardze, która została wniesiona w dniu 12 marca 2012 r., powód
podniósł, że Sądy obu instancji wydały swe wyroki w oparciu o wymienione licznie
przez skarżącego, sfałszowane lub poświadczające nieprawdę dokumenty, jak
również przy pomocy przestępstw. Skarga, oparta na podstawie z art. 403 § 1 pkt 2
k.p.c., podlegała odrzuceniu, gdyż została wniesiona po upływie terminu oraz nie
była oparta na ustawowej podstawie wznowienia. Odnosząc się kolejno do czynów
zabronionych opisanych w poszczególnych punktach skargi, wiedzę co do
(ewentualnego) przestępstwa z punktu 1-szego skarżący posiadał już w trakcie
postępowania, którego wznowienia domaga się. Odnośnie do ewentualnych
przestępstw opisanych w punktach 5 i 12 skargi, skarżący wskazał, że w sprawie
tej prowadzone było postępowanie przez Prokuraturę Rejonową, w toku którego
wydano postanowienie z dnia 29 listopada 2007 r. sygn. akt 2124/07 o umorzeniu
postępowania z uwagi na przedawnienie karalności przestępstw. Od tej daty
również upłynął okres znacznie dłuższy niż 3 miesiące. Z treści skargi wynika, że
skarżący miał wiedzę o powyższym postanowieniu, a jedynie „ocenę prawną” na
ten temat pozyskał dopiero w trakcie „Tygodnia pomocy ofiarom przestępstw 20-25
lutego 2012 r.” Skarga złożona została więc po upływie ustawowego terminu.
Odnośnie do czynu zabronionego opisanego w punkcie 6 skargi, skarżący
wprawdzie wskazał, iż w sprawie tej umorzono śledztwo w dniu 12 grudnia 2012 r.,
co prowadziłoby do wniosku o zachowaniu terminu do wniesienia skargi o
wznowienie postępowania, jednakże skarżący nie dołączył do skargi żadnego
dokumentu potwierdzającego tę okoliczność. Wskazywał przy tym, iż jest w
posiadaniu „dużej ilości dokumentów”, co do których przyszły pełnomocnik z urzędu
3
winien poradzić mu, które powinien ujawnić w postępowaniu. Skoro skarżący
żadnego takiego dokumentu nie przedłożył, nie ma podstaw do przyjęcia, aby jego
skarga była oparta na ustawowej podstawie. Generalnie, skarżący nie przedłożył
odpisu czy kserokopii wyroku bądź postanowienia umarzającego postępowanie w
stosunku do żadnego z czynów zabronionych opisanych w skardze. Nie
uprawdopodobnił też w żaden sposób (poza ewentualnym przestępstwem
opisanym w punkcie 6 skargi), aby zachował termin do wniesienia skargi o
wznowienie postępowania.
Od powyższego postanowienia zażalenie wniósł powód, który zaskarżył je
w całości zarzucając naruszenie:
- art. 410 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd Apelacyjny merytorycznej oceny
skargi na etapie wstępnego badania skargi w zakresie ustawowej
dopuszczalności skargi o wznowienie postępowania i zachowania terminu do
jej wniesienia;
- art. 410 § 2 k.p.c. w zw. z art. 403 § 2 k.p.c. poprzez odrzucenie skargi
pomimo nie wyjaśnienia w sposób wyczerpujący, okoliczności podnoszonych
przez skarżącego w tym również odnoszących się do daty dowiedzenia się
o nowych okolicznościach i dowodach, co zgodnie z treścią art. 410 § 2,
jest obowiązkiem a nie uprawnieniem sądu badającego wstępnie skargę
o wznowienie postępowania, oraz nie zażądanie od skarżącego uzupełnienia
okoliczności uprawdopodobniających zachowanie terminu do wniesienia
skargi o wznowienie postępowania oraz dopuszczalności wznowienia, jeżeli
taką wątpliwość podjął sąd dokonując wstępnego badania skargi;
- art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c. i 403 § 2 w zw. z art. 410 k.p.c. poprzez całkowite
pominięcie przez Sąd Apelacyjny tych właśnie wskazanych przez
skarżącego podstaw wznowienia postępowania z powołaniem się na
dokument podrobiony lub przerobiony lub/i wykrycie nowych faktów
i dowodów, a odniesienie się przez Sąd Apelacyjny jedynie do zarzucanej
skargą podstawy z art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c., tj. zarzutu fałszu dokumentów,
który miał być stronie znany i zarzucany w postępowaniu prawomocnie
zakończonym, którego dotyczy skarga powoda;
4
- art. 403 § 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 404 w zw. z art. 410 k.p.c. poprzez
dokonanie przez Sąd Apelacyjny merytorycznej oceny skargi w zakresie
przesłanek określonych art. 403 § 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 404 k.p.c. do czego
przepis art. 410 k.p.c. nie uprawnia na etapie wstępnego badania skargi
o wznowienie postępowania;
- art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 404 poprzez nie przyjęcie, że w oparciu
o tę podstawę zachodzą ustawowe warunki dopuszczalności wniesionej
przez powoda skargi o wznowienie postępowania, a to z tej przyczyny, że
dla stosowania art. 403 § 1 istotne jest tylko to, aby wyrok oparty został na
dokumencie podrobionym lub przerobionym, a okoliczność fałszu dokumentu
ma zostać dopiero wykazana w postępowaniu o wznowienie postępowania,
a zatem nie musi być udowodniona za pomocą prawomocnego wyroku
skazującego, a liczne dowody powołane w skardze powoda miały służyć
wykazaniu istnienia tej przesłanki;
- art. 403 § 2 k.p.c. poprzez nie przyjęcie, że zachodzi ustawowa przesłanka
dopuszczalności wniesionej przez powoda skargi o wznowienie
postępowania, w związku w wykryciem przez powoda takich okoliczności
faktycznych i środków dowodowych, z których strona nie mogła skorzystać
w poprzednim postępowaniu, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy,
w szczególności osoby nowego świadka W. K.;
- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 406 k.p.c. poprzez niewystarczające, i nie
wszechstronne rozważnie przywołanego w skardze materiału dowodowego
i przyjęcie, że „skarżący wiedzę co do (ewentualnego) przestępstwa z pkt 1
posiadał już w trakcie postępowania, którego wznowienia domaga się,
podczas gdy takie fakty powołane w tym punkcie skargi, a także w dalszych
punktach oraz powołane w skardze dowody, nie zostały przez Sądy obydwu
instancji przyjęte jako podstawę wyrokowania;
- art. 328 § 1 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. w zw. z art. 406 k.p.c. z uwagi na
fakt, że z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia nie wynika jasno,
na jakich faktach Sąd się oparł, a przez to niewyjaśnienie przyczyn,
dla których Sąd doszedł do przekonania, że skarga nie spełnia ustawowych
5
przesłanek wznowienia postępowania, co z kolei utrudnia, a wręcz
uniemożliwia merytoryczną kontrolę orzeczenia i jednocześnie narusza
prawo do obrony powoda;
- art. 407 § 1 k.p.c. w zw. z art. 410 k.p.c. poprzez przyjęcie uchybienia
trzymiesięcznemu terminowi do wniesienia skargi o wznowienie
postępowania, podczas gdy prawidłowa interpretacja nakazuje przyjąć,
że dniem, w którym skarżący dowiedział się o podstawie wznowienia, był
dzień wskazany w skardze jako dzień 1 marca 2012 r., tj. dzień otrzymania
przez powoda z Prokuratury kopii akt z powołaniem się na sygnaturę tej
sprawy, (strona 23 skargi), co skarżący wyjaśnił w skardze, a ponadto ocena
zachowania przez skarżącego terminu do wniesienia skargi o wznowienie
postępowania winna dotyczyć każdej z osobna przywołanych podstaw
wznowienia, a nie tylko tych, o których mowa w uzasadnieniu na
co wskazuje treść uzasadnienia, a przez to naruszenie dodatkowo przepisu
art. 410 § 2 k.p.c.;
- art. 124 § 1 k.p.c. w zw. z art. 406 k.p.c. poprzez odrzucenie skargi przed
rozstrzygnięciem wniosku skarżącego o zwolnienie z kosztów sądowych
i ustanowienie pełnomocnika z urzędu, tj. podjęcie przez Sąd bezskutecznej
czynności jaką jest badanie skargi w trybie art. 410 k.p.c.
- nieważność postępowania w związku naruszeniem: 1) art. 379 pkt 5 w zw.
z art. 406 k.p.c. oraz art. 5 i 212 k.p.c. w zw. z art. 406 k.p.c. przez
nierozpoznanie wniosku zgłoszonego w skardze o wznowienie postępowania
o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu
a przez to pobawienie skarżącego prawa do obrony, z uwagi na
skomplikowany charakter sprawy i sytuację finansową skarżącego, w tym
ewentualną potrzebę uzupełnienia skargi w trybie art. 410 k.p.c.; 2)
naruszenia art. 386 k.p.c. w zw. z art. 379 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 49 k.p.c.
w związku z art. 51 k.p.c. poprzez niewyłączenie się sędziego Sądu
Apelacyjnego od orzekania w sprawie odrzucenia skargi powoda o
wznowienie postępowania, z uwagi na istnienie okoliczności, które w ocenie
skarżącego D. B., mogły wywołać jego wątpliwości co do bezstronności
6
sędziego a przez wydanie orzeczenia (postanowienia o odrzuceniu skargi
powoda) na posiedzeniu niejawnym, pozbawiły skarżącego możliwości
złożenia wniosku o wyłączenie w trybie art. 49 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W zażaleniu został sformułowany wniosek o zawieszenie postępowania
na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. z uwagi na to, że na wynik postępowania
będzie miał wpływ wynik innego postępowania o odtworzenie akt, który wpłynął do
Sądu Okręgowego. Jednakże ocena zasadności wniesionego zażalenia mogła
zostać dokonana bez potrzeby oczekiwania na wynik postępowania wskazanego
przez powoda.
Bezzasadny jest zarzut nieważności postępowania. Powołany w zażaleniu
art. 49 k.p.c. reguluje wyłączenie sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony,
jeżeli między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek
osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności
sędziego. Zgodnie z art. 410 § 1 k.p.c., odrzucenie skargi może nastąpić
na posiedzeniu niejawnym. W chwili rozpoznawania przez Sąd Apelacyjny
na posiedzeniu niejawnym sprawy zainicjowanej skargą powoda o wznowienie
postępowania nie został złożony wniosek o wyłączenie któregokolwiek z sędziów,
którzy brali udział w wydaniu zaskarżonego zażaleniem postanowienia. Również
żaden z sędziów nie wniósł o jego wyłączenie. Wbrew stanowisku powoda,
okoliczność, że powód składał w innych sprawach wnioski o wyłączenie sędziów,
którzy wydali zaskarżone orzeczenie, nie powodowała konieczności zawiadomienia
przez tych sędziów, w trybie przewidzianym w art. 51 k.p.c., o tym, że w stosunku
do nich zachodzi podstawa do żądania ich wyłączenia. Bez znaczenia jest
okoliczność, że skarżący zamierzał złożyć dopiero w przyszłości wniosek
o wyłączenie jednego z sędziów, który brał udział w wydaniu zaskarżonego
postanowienia. Skład Sądu Apelacyjnego, który wydał zaskarżone postanowienie,
był więc zgodny z przepisami prawa, ani też nie brał udziału w jego wydaniu sędzia
wyłączony z mocy ustawy.
Nieważności postępowania nie spowodowało także nierozpoznanie, przed
wydaniem zaskarżonego postanowienia na posiedzeniu niejawnym, wniosku
7
powoda o zwolnienie go od kosztów sądowych oraz ustanowienie dla niego
pełnomocnika z urzędu. Ewentualne pozbawienie powoda praw do obrony –
co skutkowałoby nieważnością postępowania na podstawie art. 379 pkt 5 k.p.c. –
mogło spowodować jedynie nierozpoznanie wniosku o ustanowienie dla niego
pełnomocnika procesowego z urzędu. Należy jednak uwzględnić, że Sąd
Apelacyjny rozpoznał skargę o wznowienie postępowania, bez wcześniejszego
uruchomienia trybu naprawczego z art. 410 § 2 k.p.c., przyjmując, że już z jej treści
wynika, iż skarga nie opiera się na ustawowej podstawie wznowienia oraz że nie
został zachowany termin do jej wniesienia. W tych okolicznościach – gdy
rozpoznanie skargi zostało ograniczone wyłącznie do oceny, czy skarga jest oparta
na ustawowej podstawie wznowienia i czy została wniesiona w terminie -
nierozpoznanie zamieszczonego w skardze wniosku o ustanowienie dla
skarżącego pełnomocnika z urzędu nie miało wpływu na zagwarantowanie
powodowi prawa do obrony. O ile bowiem zachodziłyby warunki do odrzucenia
skargi o wznowienie postępowania z tych przyczyn, które wskazał Sąd Apelacyjny,
to ustanowienie dla powoda pełnomocnika z urzędu, nie mogłoby niczego zmienić
w jego sytuacji procesowej, w szczególności nie mogłoby zapobiec konieczności
odrzucenia skargi o wznowienie postępowania. Natomiast zasadność stanowiska
Sądu Apelacyjnego, co do podstaw do odrzucenia skargi, podlegała kontroli
w postępowaniu zażaleniowym, w którym uczestniczył już pełnomocnik powoda
ustanowiony z urzędu.
Na wstępie, w oderwaniu od dalszych rozważań, należy uznać za
uzasadniony zarzut, iż Sąd Apelacyjny z niezrozumiałych przyczyn wskazał,
że skarga o wznowienie postępowania opierała się wyłącznie na podstawie z art.
403 § 1 pkt 2 k.p.c., podczas gdy powód wskazał również na podstawę z art. 403
§ 1 pkt 1 i art. 403 § 2 k.p.c., których to podstaw uzasadniających wznowienie
postępowania Sąd Apelacyjny w ogóle nie analizował. Zarzut naruszenia tych
przepisów w zw. z art. 328 § 2 (w zażaleniu pomyłkowo wskazano § 1) w zw. z art.
361 i art. 406 k.p.c. uznać należy więc już tylko z tej przyczyny za uzasadniony.
W ramach wstępnego badania skargi o wznowienie postępowania
(na podstawie art. 410 § 1 k.p.c.), sąd bada zachowanie przez skarżącego terminu
do wniesienia skargi, jej dopuszczalność oraz, czy jest ona oparta na ustawowej
8
podstawie wznowienia. Według dominującego stanowiska judykatury, badanie to
obejmuje badanie nie tylko tego, czy podana w skardze podstawa odpowiada
wzorcowi jednej z podstaw wznowienia, lecz także czy w rzeczywistości ona
wystąpiła (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 15 czerwca 2005 r., IV CZ
50/05, niepubl., z dnia 7 lipca 2005 r., IV CO 6/05, Biul. SN 2005, nr 9, s. 14, z dnia
10 lutego 2006 r., I PZ 33/05, OSNP 2007, nr 3-4, poz. 48, z dnia 22 listopada
2007 r., III CZ 47/07, niepubl., z dnia 13 lutego 2009 r., II CZ 97/08, niepubl.).
Niezasadny jest zatem zarzut naruszenia art. 410 § 1 k.p.c. przez dokonanie
merytorycznego badania skargi o wznowienie postępowania na posiedzeniu
niejawnym. Sąd nie rozpoznał bowiem merytorycznie skargi o wznowienie
postępowania, lecz przyjął – abstrahując w tym miejscu od oceny od słuszności
tego stanowiska - iż skarga nie została oparta na ustawowej podstawie wznowienia.
Z art. 410 § 2 k.p.c. wynika, że w tej fazie postępowania sąd może zażądać od
skarżącego uprawdopodobnienia okoliczności stwierdzających zachowanie terminu
lub dopuszczalność wznowienia. Brak uprawdopodobnienia tych okoliczności
uprawnia więc sąd do odrzuceniu skargi.
Odnośnie do okoliczności opisanej przez powoda w punkcie pierwszym
skargi o wznowienie postępowania, tj. fałszu wskazanych w nim dokumentów, Sąd
Apelacyjny przyjął, że skarga została wniesiona po terminie, gdyż była to
okoliczność znana powodowi i podnoszona przez niego już w prawomocnie
zakończonym postępowaniu. Ocena ta - niezależnie, że pobieżna, gdyż dokonana
jedynie na podstawie fragmentu skargi w oderwaniu od analizy akt prawomocnie
zakończonego postępowania - jest błędna. Zdaniem powoda, wyrażonym
w skardze o wznowienie postępowania, wskazana wyżej okoliczność wypełniała
podstawę z art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c. Jednak zgodnie ze stanowiskiem Sądu
Najwyższego, wyrażonym w wyroku z dnia 22 grudnia 1970 r., IIl CRN 327/70
(OSNC 1971, nr 7-8, poz. 139), które należy podzielić, możność żądania
wznowienia postępowania na tej podstawie nie dotyczy sytuacji, gdy zarzut fałszu
dokumentu był zgłoszony w dotychczasowym postępowaniu i został przez sąd
uznany za bezzasadny. W takiej sytuacji, skargę o wznowienie postępowania
można oprzeć tylko na wykryciu nowych okoliczności faktycznych lub środków
dowodowych (art. 403 § 2 k.p.c.) świadczących o tym, że pogląd sądu
9
o prawdziwości dokumentu był błędny, albo na wykryciu prawomocnego wyroku
karnego, skazującego za podrobienie lub przerobienie dokumentu (art. 403 § 1 pkt
2 k.p.c.), chyba że – jak stanowi art. 404 k.p.c. - postępowanie karne nie może być
wszczęte lub zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów. W takim
wypadku, badanie zachowanie przez skarżącego terminu do wniesienia skargi
o wznowienie postępowania musi odnosić się więc do chwili wykrycia przez stronę
okoliczności mogących stanowić podstawę wznowienia, tj. wykrycia nowych
okoliczności lub środków dowodowych, o których mowa w art. 403 § 2 k.p.c. albo
odpowiedniego orzeczenia sądu, o którym mowa w art. 403 § 1 pkt 2 w zw. z art.
404 k.p.c. Błędne było więc stanowisko Sądu Apelacyjnego, który oceny
o niezachowaniu przez powoda terminu, określonego w art. 407 § 1 k.p.c.,
do wniesienia skargi o wznowienie postępowania w zakresie podstawy
opisanej w pkt 1 skargi dokonał z uwzględnieniem chwili, gdy powód wiedział
o sfałszowaniu dokumentów, tj. chwili zakończenia postępowania zaskarżonego
skargą o wznowienie postępowania. Nie przesądza to o tym, do czego nie odniósł
się Sąd Apelacyjny, czy okoliczności opisane w pkt 1 skargi rzeczywiście
wypełniają jedną z podstaw uzasadniających wznowienie postępowania oraz czy
termin do wniesienia skargi, w tej części, został przez powoda dochowany. Należy
przy tym zwrócić uwagę także na to, że Sąd Apelacyjny nie odniósł się do tego, czy
okoliczności opisane w punktach 2-4 skargi kwalifikują się do jednej z podstaw
wznowienia. Brak jest również w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia
bliższego odniesienia się do kwestii zachowania przez powoda terminu do
wniesienia skargi o wznowienie postępowania w odniesieniu do okoliczności
ujętych w tych punktach skargi o wznowienie postępowania.
Sąd Apelacyjny, odnosząc się do grupy czynów, które zdaniem powoda
wypełniały podstawę z art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c. (opisane w punktach 5, 7-12 skargi),
wskazał, że powód nie przedłożył odpisu czy kserokopii wyroku bądź
postanowienia umarzającego postępowanie w stosunku do żadnego z czynów
zabronionych opisanych w skardze. Wcześniej, odnoście zaś czynu opisanego
w pkt 6 skargi, przyjął, iż skoro skarżący nie przedłożył dokumentu wykazującego
istnienie prawomocnego wyroku skazującego lub postanowienia umarzającego
postępowanie, co jest przesłanką dopuszczalności skargi o wznowienie
10
postępowania, to tym samym nie ma podstaw do przyjęcia, aby jego skarga
była oparta na ustawowej podstawie wznowienia. Argumentował dalej,
że „przedstawione w skardze podstawy wznowienia postępowania jawią się jako
gołosłowne”. Analiza uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia wskazuje więc,
że wyżej przedstawione stanowisko Sądu Apelacyjnego, należy odnieść do
wszystkich wymienionych wyżej okoliczności podanych przez powoda w punktach
5-12 skargi. Jest ono nieprawidłowe. Żądający wznowienia postępowania, zgodnie
z art. 409 k.p.c., jest zobowiązany do podania w skardze o wznowienie
postępowania podstawy wznowienia i jej uzasadnienia. Uwzględniając ten przepis,
skarga powinna zawierać więc wskazanie okoliczności, które przy hipotetycznym
założeniu, iż miały miejsce, mogłyby stanowić podstawę wznowienia. Jeżeli strona
wskazuje takie fakty, a pomija jedynie ich uprawdopodobnienie, albo
uprawdopodobnienie tych okoliczności sąd ocenia jako niewystarczające,
aktualizuje się konieczność zastosowania trybu sanacji skargi o wznowienie
postępowania przewidzianego w art. 410 § 2 k.p.c., według którego na żądanie
sądu skarżący uprawdopodobni okoliczności stwierdzające zachowanie terminu lub
dopuszczalność wznowienia. Przepis ten ma więc zastosowanie także wówczas,
gdy strona wskazuje wprawdzie okoliczności wskazujące na zachowanie terminu
do wniesienia skargi, jednak ich nie uprawdopodobnia. Jak wskazał Sąd Najwyższy
w postanowieniu z dnia 26 lutego 2009 r., IV CZ 10/2009 (Lex Polonica nr
3854293), art. 410 § 2 k.p.c. dopuszcza uzupełnienie skargi w razie wątpliwości co
do jej dopuszczalności. Zaniechanie trybu uzupełnienia skargi przewidzianego
w art. 410 § 2 k.p.c. może nastąpić wtedy, gdy podane w skardze okoliczności,
niezależnie od tego czy rzeczywiście miały miejsce, nie stanowią jednej z podstaw
uzasadniających wznowienie postępowania albo z samych okoliczności
przytoczonych w skardze wynika, że skarżący nie zachował terminu do jej
wniesienia, ponadto gdy skarga nie zawiera wskazania okoliczności świadczących
o zachowaniu przez stronę terminu do wniesienia skargi. Z art. 410 § 2 k.p.c. nie
wynika bowiem obowiązek poszukiwania przez sąd dalszych przyczyn wznowienia
bądź okoliczności świadczących o zachowaniu przez skarżącego terminu do jej
wniesienia, jeżeli okoliczności te nie wynikają z wniesionej skargi (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2012 r., II CZ 201/11, Lex nr
11
1170233). Mając na uwadze konieczność rozróżnienia pomiędzy sytuacją, gdy ze
skargi wynikają okoliczności uzasadniające wznowienie postępowania i zachowanie
terminu, które jedynie nie zostały należycie uprawdopodobnione, a sytuacją, gdy
okoliczności tych skarga nie zawiera, w odniesieniu do okoliczności podniesionych
w skardze o wznowienie postępowania ujętych w punktach 5 – 12 nie można więc
uznać za prawidłowego stanowiska Sądu Apelacyjnego, że skoro twierdzenia
powoda były „gołosłowne”, to tym samym przesądza to o tym, że skarga nie jest
oparta na ustawowej podstawie wznowienia. W takim przypadku, wymagało
bowiem oceny w pierwszej kolejności, czy podane przez powoda okoliczności
wypełniały jedną z podstaw wznowienia postępowania, a jeżeli tak, należało
wezwać powoda, w trybie art. 410 § 2 k.p.c., do uprawdopodobnienia tych
okoliczności. Dotyczy to także uprawdopodobnienia terminu do wniesienia skargi,
jeżeli, w ocenie Sądu, okoliczności tych powód jedynie nie uprawdopodobnił. Skoro
więc Sąd Apelacyjny przyjął, że sam fakt nieuprawdopodobnienia okoliczności
uzasadniających podstawę wznowienia postępowania oraz zachowanie terminu do
jej wniesienia (w odniesieniu do okoliczności opisanych w punktach 7 – 11) jest
równoznaczny z tym, iż skarga nie jest oparta na ustawowej podstawie wznowienia
oraz wniesiona po terminie, bez wcześniejszego zastosowania art. 410 § 2 k.p.c.,
uzasadniony jest zarzut naruszenia tego ostatniego przepisu. Zastosowanie tego
trybu w okolicznościach rozpoznawanej sprawy było tym bardziej uzasadnione
w sytuacji, gdy powód wniósł skargę osobiście i zawarł w niej wniosek
o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w celu prawidłowego jej
sporządzenia. Trafnie przy tym zarzucono w zażaleniu, iż Sąd Apelacyjny błędnie
ocenił, iż o tym, iż powód nie dochował terminu do wniesienia skargi z przyczyn
określonych w punktach 5 i 12 przesądza okoliczność, że w sprawach tych było
prowadzone postępowanie przez Prokuraturę Rejonową, w toku którego wydano
postanowienie z dnia 29 listopada 2007 r., 2124/07 o umorzeniu postępowania. Z
uzasadnienia skargi o wznowienie postępowania nie wynika bowiem jasno, czy
wskazane wyżej postanowienie dotyczyło czynów zabronionych opisanych przez
powoda w tych punktach skargi, czy też czynów odrębnych mających jedynie
związek z czynem, którego dotyczy to postanowienie. Ze względu na powyższe
uchybienie przedwczesne była, słuszna co do zasady, ocena Sądu drugiej instancji,
12
że zachowania terminu do wniesienia skargi nie uprawdopodobnia powołana przez
powoda okoliczność dowiedzenia się przez niego w ramach akcji pomocy ofiarom
przestępstw o znaczeniu prawnym okoliczności podniesionych w skardze o
wznowienie postępowania. Dla oceny zachowania terminu do wniesienia skargi
istotne jest bowiem, kiedy skarżący dowiedział się o danej okoliczności mogącej
stanowić podstawę skargi o wznowienie postępowania, a nie zaś o tym, kiedy
dowiedział się, że okoliczność ta może uzasadniać wznowienie postępowania.
Z tych przyczyn, uzasadnione były zarzuty naruszenia przez Sąd Apelacyjny
art. 403 § 1 pkt 1, art. 403 § 1 pkt 2 w zw. z art. 404, art. 403 § 2, art. 410 § 1 i 2
oraz art. 328 § 2 w zw. z art. 361 i art. 406 k.p.c., orzeczono, jak w sentencji na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c.
w zw. z art. 391 § 1, art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.