Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KZ 87/12
POSTANOWIENIE
Dnia 18 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Piotr Hofmański
na posiedzeniu
w sprawie A. B.
w przedmiocie zażalenia na postanowienie Sądu Okręgowego w B. z dnia 6
listopada 2012 r., o nieuwzględnieniu wniosku o przywrócenie terminu do
złożenia wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku
z dnia 9 marca 2011 r.,
p o s t a n o w i ł :
1. zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że wniosek
skazanego A. B. pozostawić bez rozpoznania,
2. przekazać sprawę Prezesowi Sądu Okręgowego w B. celem
podjęcia dalszych kroków w związku z wniesionym wnioskiem
skazanego.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z 6 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w B. odmówił
wnioskowi skazanego A. B. o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o
sporządzenie na piśmie i doręczenie wraz z uzasadnieniem wyroku Sądu
Okręgowego w B. z dnia 9 marca 2011 r.
Na postanowienie to zażalił się skazany podnosząc m.in., że:
 nie złożył w terminie wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie
wyroku wraz z uzasadnieniem, gdyż nie został poinformowany przez obrońcę, że
takie uzasadnienie będzie niezbędne do wniesienia kasacji,
 obrońca był nieobecny w czasie ogłoszenia wyroku sądu odwoławczego,
 nie jest obeznany z przepisami prawa, a obrońca nie wywiązał się
należycie z jego obowiązków.
2
Zażalenie przyjęte zostało do rozpoznania i przekazane Sądowi
Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.
Podejmując zaskarżone rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy skupił się na kwestii
przyczyn niezłożenia przez skazanego w terminie wniosku o sporządzenie
uzasadnienia i doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem i choć poczynił w tej
materii wiele trafnych ustaleń, pominął jednak najistotniejszą w niniejszej sprawie
okoliczność, a mianowicie problem nienależytego wywiązania się przez Sąd
odwoławczy z obowiązku pouczenia przy ogłaszaniu wyroku o prawie, sposobie i
terminie wniesienia kasacji (art. 100 § 6 k.p.k.).
Jak wynika z protokołu rozprawy odwoławczej z dnia 9 marca 2011 r., po
ogłoszeniu wyroku przewodniczący składu sądu odwoławczego pouczył strony, że
„wyrok jest prawomocny, że uzasadnienie na piśmie zostanie sporządzone na
wniosek zgodnie z treścią art. 457 § 2 k.p.k., a następnie sędzia podał ustnie
najważniejsze powody wyroku.” Taka treść pouczenia budzi zastrzeżenia
dwojakiego rodzaju. Po pierwsze, pouczenie tej treści nie spełniało podstawowego
wymogu wynikającego z art. 100 § 6 k.p.k., mianowicie nie wynikało z niego, że
skazanemu przysługiwał nadzwyczajny środek zaskarżenia, tj. kasacja. W
pouczeniu pominięto to milczeniem, co w połączeniu ze stwierdzeniem, że „wyrok
jest prawomocny” mogło być przez skazanego odebrane (i zapewne tak właśnie się
stało) jako jednoznaczny komunikat, że od wyroku nie przysługują środki prawne.
Warto pamiętać o tym, że w języku potocznym termin „prawomocność” kojarzony
jest z definitywnym zakończeniem procesu. Wiedza o tym, że od wyroków
prawomocnych przysługują niekiedy środki zaskarżenia nie jest wiedzą
powszechną. W ocenie Sądu Najwyższego pouczenie o treści przytoczonej wyżej
było w sposób rażący niekompletne, pomijało bowiem najważniejszą informację,
której wymaga przepis art. 100 § 6 k.p.k. – nie zawarto w nim informacji o tym, że
skazanemu przysługuje prawo wniesienia środka zaskarżenia. Co więcej, w
połączeniu ze stwierdzeniem o prawomocności wyroku, pouczenie to wprowadzało
w błędne przekonanie, że środek zaskarżenia nie przysługuje.
Po drugie, wprawdzie w pouczeniu była mowa o tym, że na wniosek
sporządzone zostanie uzasadnienie wyroku, jednak nie można uznać, że spełniało
to warunki stawiane przez normę art. 100 § 6 k.p.k. Przede wszystkim z treści
3
pouczenia nie wynikało, że wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem jest
czynnością otwierającą drogę do wniesienia kasacji. Dla osoby bez prawniczego
wykształcenia procesowe znaczenie tego wniosku nie jest jasne, nie można też
było oczekiwać, że skazany się tego domyśli. Co więcej, w zestawieniu ze
stwierdzeniem, że wyrok jest prawomocny, możliwość domagania się uzasadnienia
wyroku zdaje się mieć cel czysto informacyjny, tzn. skazany mógł uznać, że
doręczenie wyroku z uzasadnieniem ma na celu jedynie szczegółowe
przedstawienie mu powodów rozstrzygnięcia, a nie otwarcie terminu do wniesienia
nadzwyczajnego środka zaskarżenia. Taki odbiór przez skazanego treści pouczenia
jest tym bardziej prawdopodobny, że przy ogłoszeniu wyroku nie był obecny
obrońca, od którego ewentualnie skazany mógł oczekiwać pomocy w ustaleniu
sensu pouczenia.
Zaznaczyć trzeba w tym miejscu, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego
podkreślano wagę poprawnego realizowania obowiązku pouczenia z art. 100 § 6
k.p.k. I tak, w postanowieniu z dnia 19 września 2012 r., V KZ 50/12, stwierdzono,
że „w sprawach, w których kasacja przysługuje, sąd odwoławczy powinien co
najmniej, prócz 1) stwierdzenia, że wyrok jest prawomocny, 2) poinformować
strony, że mają prawo wywieść kasację do Sądu Najwyższego, 3) w tym celu
powinny w terminie 7 dni od ogłoszenia wyroku wnieść do sądu odwoławczego
wniosek o doręczenie jego odpisu wraz z uzasadnieniem.”
W tej sytuacji bez znaczenia są w sprawie okoliczności podniesione w
uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, tj. że nie można przyjąć, by w niniejszej
sprawie obrońca zaniechał złożenia wniosku o uzasadnienie wbrew woli
skazanego, czy że samodzielne złożenie tego wniosku nie przekraczało
umiejętności skazanego. Bez znaczenia jest też okoliczność, że skazany wniósł o
przywrócenie terminu dopiero pod wpływem stanowiska RPO, jak i to, że uczynił to
kilkanaście miesięcy po uprawomocnieniu się wyroku. W ocenie Sądu Najwyższego
może to co najwyżej potwierdzać tezę, że skazany nie był wcześniej świadomy
przysługującego mu prawa wniesienia nadzwyczajnego środka zaskarżenia.
Kluczowe dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest zatem naruszenie przez
sąd odwoławczy obowiązku informacyjnego z art. 100 § 6 k.p.k., co z kolei nie
może pociągać dla skazanego żadnych negatywnych konsekwencji procesowych
(art. 16 k.p.k.). Z tej racji, w ocenie Sądu Najwyższego uznać należy, że termin do
złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem w
4
ogóle nie rozpoczął – w stosunku do skazanego – swojego biegu. Prowadzi to do
wniosku, że złożony przez skazanego wniosek z dnia 13 sierpnia 2012 r. został de
iure złożony skutecznie, co czyni bezprzedmiotowymi rozważania dotyczące
przywrócenia terminu na podstawie art. 126 k.p.k. W zaistniałym stanie rzeczy
właściwym staje się więc, po pierwsze, zmiana zaskarżonego postanowienia i
pozostawienie bez rozpoznania wniosku z 12 września 2012 r. o przywrócenie
terminu, a po wtóre, nadanie biegu wnioskowi z 13 sierpnia 2012 r. o sporządzenie
na piśmie uzasadnienia wyroku I instancji i doręczenie wyroku wraz z
uzasadnieniem.
Wobec powyższego orzeczono jak na wstępie.