Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 47/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wiesław Błuś
SSN Józef Szewczyk
Protokolant Katarzyna Głodowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Bogumiły Drozdowskiej,
w sprawie T. P.
skazanego z art. 263 § 2 kk i innych
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 8 stycznia 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 30 sierpnia 2011 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w O.
z dnia 27 stycznia 2011 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w W. do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym;
2. zarządza zwrot na rzecz oskarżonego T. P.
wniesionej przez niego opłaty od kasacji.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Rejonowego w O. z dnia 27 stycznia 2011 r., T. P. został
uznany za winnego popełnienia: przestępstwa z art. 263 § 2 k.k., za które
wymierzono mu karę 2 lat pozbawienia wolności (pkt 3 wyroku), trzech przestępstw
z art. 59 ust.1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z
art. 12 k.k., za które odpowiednio wymierzono mu kary roku pozbawienia wolności i
100 stawek dziennych grzywny w wysokości po 20 złotych każda (pkt 4 wyroku), 3
lat pozbawienia wolności i 100 stawek dziennych grzywny w wysokości 20 złotych
każda (pkt 7 wyroku) i 2 lat pozbawienia wolności oraz grzywny w podanej wyżej
wysokości (pkt 8 wyroku), dwóch przestępstw z art. 59 ust. 1 ustawy o
przeciwdziałaniu narkomanii na kary odpowiednio roku pozbawienia wolności (pkt 9
wyroku) i 2 lat pozbawienia wolności (pkt 10 wyroku), przy czym w obu
przypadkach wymierzono oskarżonemu także kary grzywny w wysokości
wskazanej wyżej, przestępstwa z art. 58 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii na karę roku pozbawienia wolności i grzywnę (pkt 5 wyroku) oraz za
przestępstwo z art. 276 k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności (pkt 6
wyroku). Na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. wymierzono oskarżonemu kary
łączne 6 lat pozbawienia wolności i 360 stawek dziennych grzywny w wysokości po
20 złotych każda.
Powyższy wyrok został zaskarżony apelacjami wywiedzionymi na korzyść
oskarżonego przez prokuratora Prokuratury Okręgowej i obrońcę oskarżonego.
Prokurator zaskarżył wyrok w zakresie pkt 5 i 6 i zarzucając obrazę prawa
materialnego, tj. art. 101 § 1 pkt 4 k.k., polegającą na prowadzeniu postępowania
przy wystąpieniu ujemnej przesłanki procesowej z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k., wniósł o
uchylenie wyroku w tej części i umorzenie postępowania wobec stwierdzenia, że
nastąpiło przedawnienie karalności.
Obrońca oskarżonego zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:
I. Obrazę przepisów postępowania, a mianowicie art. 5 § 2 i 7 k.p.k.,
polegającą na uznaniu, że wina oskarżonego w aspekcie naruszenia
dyspozycji art. 263 § 2 k.k. i art. 59 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii nie budzi wątpliwości podczas, gdy pojawiające się wątpliwości w
wyjaśnieniach J. G. w zakresie faktycznego braku broni palnej, dostarczenia
dokumentów dziennikarzowi, ilości środków odurzających, jakie miały zostać
3
udzielone M. T. oraz zmiana zeznań M. S. zostały rozstrzygnięte na jego
niekorzyść oraz wbrew zasadzie swobodnej oceny dowodów;
II. Obrazę przepisu postępowania, a mianowicie art. 410 k.p.k.,
polegającą na oparciu orzeczenia o zaledwie część materiału dowodowego,
wobec braku rekonstrukcji wydarzeń na podstawie wyjaśnień
współoskarżonego J. G. oraz diametralnie sprzecznych z nimi zeznań
świadków /…/;
III. Obrazę przepisu postępowania, tj. art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., polegającą
na niewskazaniu w uzasadnieniu orzeczenia powodów, dla których Sąd
„uznał wybiórcze fakty opisywane przez współoskarżonego J. G. de facto
świadczące o winie oskarżonego, w szczególności wobec ich
niekonsekwencji, potwierdzania sprzecznych wyjaśnień oraz braku
jakiejkolwiek próby ich weryfikacji poprzez fakty znane zarówno medialnie, jak
i pojawiające się w toku innych spraw karnych na jakie powoływał się J. G.”;
IV. Rażącą niewspółmierność kary łącznej pozbawienia wolności i
grzywny.
Przy tak sformułowanych zarzutach skarżący wniósł o zmianę wyroku
poprzez umorzenie postępowania co do pkt 5 i 6, w pozostałym zakresie
uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie przekazanie sprawy Sądowi pierwszej
instancji do ponownego rozpoznania.
Wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2011 r., Sąd Okręgowy w W. zmienił
zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że: uchylił rozstrzygnięcie o karach łącznych,
a nadto uchylił rozstrzygnięcia zawarte w pkt 5 i 6 i w tym ostatnim zakresie
umorzył postępowanie. Utrzymując wyrok Sądu pierwszej instancji w pozostałej
części, Sąd odwoławczy wymierzył oskarżonemu na podstawie art. 85 i 86 § 1 i 2
k.k. kary łączne 4 lat pozbawienia wolności i 250 stawek dziennych grzywny,
ustalając wysokość jednej stawki na 20 złotych.
Orzeczenie Sądu Okręgowego zaskarżone zostało w całości kasacją
obrońcy skazanego, który zarzucił rażące naruszenie prawa procesowego – art.
433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., mające istotny wpływ na treść wyroku – poprzez
pozorne odniesienie się do zarzutów apelacji, a zatem zaniechanie
przeprowadzenia całościowej kontroli instancyjnej i wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w O. do
ponownego rozpoznania.
4
W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Okręgowej wniósł
o jej oddalenie, jako oczywiście bezzasadnej. W toku rozprawy kasacyjnej
prokurator Prokuratury Generalnej wniósł o uchylenie wyroku Sądu odwoławczego i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy skazanego jest zasadna.
Zgodnie z art. 433 § 2 k.p.k. sąd odwoławczy jest obowiązany rozważyć
wszystkie wnioski i zarzuty wskazane w środku odwoławczym, chyba że ustawa
stanowi inaczej. Gwarancję realizacji tego obowiązku stanowi przepis art. 457 § 3
k.p.k., który wskazuje, że w uzasadnieniu orzeczenia należy podać, czym kierował
się sąd wydając wyrok oraz dlaczego zarzuty i wnioski apelacji sąd uznał za
zasadne albo niezasadne. Właściwe zrealizowanie obowiązków wynikających z art.
433 § 2 k.p.k. i 457 § 3 k.p.k. wymaga nie tylko nie pomijania żadnego zarzutu
podniesionego w środku odwoławczym, ale także rzetelnego ustosunkowania się
do każdego z tych zarzutów oraz wykazania konkretnymi, znajdującymi oparcie w
ujawnionych w sprawie okolicznościach argumentami, dlaczego uznano
poszczególne zarzuty apelacji za trafne, bądź też bezzasadne. Do naruszenia tych
przepisów może dojść więc nie tylko wtedy, gdy sąd pomija w swoich rozważaniach
zarzuty zawarte w środku odwoławczym, ale również wtedy, gdy analizuje je w
sposób odbiegający od wymogu rzetelnej ich oceny. Do utrzymania zaskarżonego
wyroku w mocy nie wystarcza więc nawet najgłębsze przekonanie sądu
odwoławczego o trafności i zgodności z prawem orzeczenia sądu pierwszej
instancji, jeśli nie jest ono poparte należytym rozpoznaniem apelacji i odpowiednim
uzasadnieniem swojego stanowiska.
Analiza uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w W. pozwala na
stwierdzenie, że Sąd ten nie wykonał, podstawowego przecież dla sądu
odwoławczego, obowiązku rzetelnego rozpoznania apelacji i należytego
umotywowania swojego rozstrzygnięcia. O braku rozpoznania apelacji przekonuje
taki poziom ogólności odniesienia się do poszczególnych zarzutów zawartych w
środku odwoławczym, że uzasadnioną wydaje się być teza, iż argumenty zawarte w
uzasadnieniu wyroku mogą mieć zastosowanie w każdej sprawie, w której
podniesiono zarzuty obrazy art. 5 § 2, 7, 410 i 424 § 1 pkt 1 k.p.k., choć za
przesadne uznać należy stanowisko zawarte w uzasadnieniu kasacji, że
„zasadniczy problem dla skarżącego na etapie odwoławczym stanowił wręcz
5
minimalny wkład autora uzasadnienia w proces rozumowania jakim kierował się
przy ferowania orzeczenia”.
Apelacja obrońcy skazanego zawiera cztery obszernie umotywowane w
uzasadnieniu środka odwoławczego zarzuty. Pierwszy z nich wiąże się z
prawidłowością oceny kluczowych, z punktu widzenia dokonanych ustaleń
faktycznych, wyjaśnień J. G. i zeznań M. S. Liczne, konkretne argumenty,
odwołujące się do faktów i sytuacji procesowym, zmierzające do podważenia
trafności oceny wyjaśnień i zeznań wymienionych osób (strony 3 – 7 uzasadnienia
apelacji) Sąd odwoławczy skwitował stwierdzeniami: „W pierwszym rzędzie ponieść
należy, że Sąd Rejonowy rozpoznając sprawę niniejszą prawidłowo przeprowadził
postępowanie dowodowe dążąc do wyjaśnienia wszystkich istotnych dla
rozstrzygnięcia okoliczności (…). Wszystkie zebrane w sprawie niniejszej dowody
Sąd I instancji poddał szczegółowej analizie z uwzględnieniem zasad prawidłowego
rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Odpowiada to
wymogom art. 7 kpk.” Odnosząc się do kwestii oceny dowodu z pomówienia Sąd
Okręgowy wywiódł: „W ocenie Sądu Odwoławczego Sąd meriti wywiązał się z tego
zadania prawidłowo. Szczegółowo omówił te wyjaśnienia wskazując w jakiej części
dał im wiarę a w jakiej nie dał im wiary uzasadniając swoje stanowisko dlaczego tak
uczynił. Wiarę dał tym wyjaśnieniom w części stanowiącej podstawę dokonanych
ustaleń faktycznych odnośnie winy oskarżonych T. P., T. M. i P. G. odnośnie
przypisanych im czynów wskazanych wyżej. Wskazał także w jakich innych
dowodach te wyjaśnienia znajdują potwierdzenie. Tą argumentację Sąd
odwoławczy w pełni podziela i nie zachodzi potrzeba jej ponownego przytaczania.”
Ustosunkowując się do zarzutów związanych z oceną zeznań M. S. wskazano, że:
„Również Sąd Rejonowy szczegółowo uzasadnił dlaczego dał wiarę zeznaniom
świadka M. S. złożonym w postępowaniu przygotowawczym w sprawie niniejszej i
w sprawie II K …/05 Sądu Rejonowego w O., a dlaczego takiego przymiotu
odmówił zeznaniom składanym przez tego świadka na rozprawach zarówno przy
pierwszym rozpoznaniu tej sprawy jak i przy ponownym. Także tą argumentację
Sądu meriti Sąd Odwoławczy w pełni podziela. Wobec powyższego nie zachodzi
potrzeba ponownego jej przytaczania”. Jak łatwo zauważyć w przytoczonych
wywodach brak jest jakichkolwiek konkretów pozwalających na powiązanie
stanowiska Sądu z obszerną argumentacją zawartą w zarzutach i uzasadnieniu
apelacji. Podobnie rzecz się ma z odniesieniem się Sądu do pozostałych zarzutów
6
apelacyjnych. W pkt II apelacji zarzucono obrazę art. 410 k.p.k. polegającą na
oparciu orzeczenia o „zaledwie część materiału dowodowego, wobec braku
rekonstrukcji wydarzeń na podstawie wyjaśnień współoskarżonego J. G. oraz
diametralnie sprzecznych z nimi zeznań świadków M. W., R. G., P. Ł. i A. Z”. Zarzut
ten skwitowany został w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego stwierdzeniem,
że: „Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych na podstawie
całokształtu okoliczności ujawnionych na rozprawie głównej. Nie dopuścił się więc
obrazy art. 410 kpk wbrew twierdzeniom obrońcy oskarżonego T. P”. Do zarzutu
naruszenia przepisu art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., skonkretyzowanego w jego treści i
uzasadnieniu apelacji, odniesiono się wskazując, że: „Sąd Rejonowy w pisemnym
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku spełniającym – wbrew zarzutom obrońcy
oskarżonego T. P. – wymogi art. 424 § 1 pkt 1 i 2 kpk uzasadnił swoje stanowisko
wskazując, które dowody uznał za wiarygodne, a którym takiego przymiotu
odmówił”.
Mimo swojej zdawkowości, opisanych wyżej zastrzeżeń nie nasuwa sposób
odniesienia się przez Sąd odwoławczy do zarzutu rażącej niewspółmierności kary.
Wywody Sądu korespondują z treścią zarzutu atakującego w główniej mierze
rozstrzygnięcie o karze łącznej i uwzględniają fakt umorzenia postępowania co do
dwóch czynów przypisanych skazanemu orzeczeniem Sądu pierwszej instancji
(kwestia prawidłowości rozpoznania zarzutu rażącej niewspółmierności kary nie jest
zresztą wprost podnoszona w uzasadnieniu kasacji obrońcy skazanego).
Kierując się powyższymi rozważaniami należało uchylić wyrok Sądu
Okręgowego w W. w zaskarżonej części albowiem nierozpoznanie zarzutów
apelacji mogło mieć istotny wpływ orzeczenia i przekazać sprawę w tym zakresie
wymienionemu Sądowi do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Wprawdzie z wstępnej części kasacji wynika, że atakuje ona wyrok Sądu
odwoławczego w całości, to jednak, zważywszy na treść zarzutów i uzasadnienia
kasacji, nie ulega wątpliwości, że nie dotyczy ona rostrzygnięć o umorzeniu
postępowania z powodu przedawnienia. Zawarte w orzeczeniu Sądu Najwyższego
rostrzygnięcie o uchyleniu zaskarżonego wyroku nie dotyczy zatem pkt II.2. wyroku
Sądu Okręgowego. W ponowionym postępowaniu Sąd odwoławczy będzie
zobowiązany do rzetelnego rozpoznania apelacji w zgodzie z art. 433 § 2 k.p.k. i
uzasadnienia swojego orzeczenia w sposób odpowiadający wymaganiom
wynikającym z treści art. 457 § 3 k.p.k.
7