Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 178/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Sobczak (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gierszon
SSN Barbara Skoczkowska
Protokolant Dorota Szczerbiak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej,
w sprawie G. S., P. G. i Ł. D.
skazanego z art.159 kk w zw. z art. 11 § 3 kk i art. 57 a § 1 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 6 lutego 2013 r.,
kasacji, wniesionych przez obrońców skazanych G. S. i P. G. oraz Prokuratora
od wyroku Sądu Okręgowego w T.
z dnia 9 lutego 2012 r., sygn. akt II Ka …/12
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w T.
z dnia 7 listopada 2011 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok w zakresie nie orzeczenia
nawiązek od G. S., P. G. i Ł. D. i w tym zakresie przekazuje
sprawę Sądowi Okręgowemu w T. do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym,
2) oddala kasacje obrońców G. S. i P. G., jako oczywiście
bezzasadne,
3) zwalnia skazanych G. S. i P. G. od kosztów postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem Sądu Rejonowego w T. z dnia 7 listopada 2011 r., oskarżeni Ł. D.,
G. S. i P. G. zostali uznani winnymi popełnienia zarzucanych im aktem oskarżenia
czynów, wyczerpujących dyspozycję kolejno: Ł. D. z art. 159 k.k. i art. 288 § 1 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 57a§ 1 k.k. i za to została mu wymierzona kara 2
lat pozbawienia wolności; G. S. z art. 159 k.k. i art. 157 § 1 k.k. i art. 288 § 1 k.k. w
zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to została mu
wymierzona kara 4 lat pozbawienia wolności; P. G. z art. art. 159 k.k. i art. 157 § 1
k.k. i art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k. i za to została mu
wymierzona kara 3 lat pozbawienia wolności. Wyrokiem tym rozstrzygnięto także
na mocy art. 46 § 1 k.k. o zadośćuczynieniu w ten sposób, że zasądzono od G. S.
na rzecz pokrzywdzonego M. M. oraz od P. G. na rzecz pokrzywdzonego D. B.
kwoty po 5.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Orzeczono także
w przedmiocie zaliczenia tymczasowego aresztowania oraz o kosztach sądowych.
Na skutek wywiedzionych od tego orzeczenia apelacji, Sąd Okręgowy w T.
wyrokiem z dnia 9 lutego 2012 r., zmienił wyrok Sądu Rejonowego w ten sposób,
że: wymierzone kary pozbawienia wolności podwyższył co do oskarżonego G. S.
do 5 lat oraz co do oskarżonego P. G. do 4 lat; na mocy art. 57a § 2 k.k. orzekł
nawiązki w kocie po 200 zł każda, od oskarżonego Ł. D. na rzecz pokrzywdzonych
M. i E. M., od oskarżonego G.S. na rzecz pokrzywdzonego D. B. oraz od
oskarżonego P. G. na rzecz pokrzywdzonego D. B.; w pozostałym zakresie wyrok
utrzymał w mocy i zwolnił oskarżonych od ponoszenia kosztów sądowych za
postępowanie odwoławcze.
Kasację od tego wyroku wywiedli obrońcy oskarżonych G. S., P. G. oraz
Prokurator Generalny na niekorzyść oskarżonych Ł. D., G. S. i P. G.
Obrońca oskarżonego G. S. zarzucił temu rozstrzygnięciu, rażące
naruszenie prawa materialnego, które mogło mieć wpływ na treść orzeczenia, tj.
art. 115 § 21 k.k., polegające na przyjęciu, że czyn przypisany oskarżonemu jest
występkiem o charakterze chuligańskim i wniósł o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia w całości i przekazanie sprawy właściwemu sądowi do ponownego
rozpoznania.
Obrońca oskarżonego P. G. zarzucił: rażące naruszenie przepisów
postępowania, tj. art. 433 § 2 k.p.k. poprzez nierozpoznanie zarzutu dokonania
przez Sąd I instancji błędnej oceny dowodów z zeznań P. M., w zakresie w jakim
3
dotyczy nieuwzględnienia przez Sąd Rejonowy, iż zeznania te, stanowiące przecież
pomówienie współoskarżonego winny być ocenione ze szczególną wnikliwością i
dokładnością, a w konsekwencji uznanie dokonanej przez Sąd I instancji oceny
tego dowodu za trafną, co miało istotny wpływ na treść orzeczenia, albowiem to
depozycje P. M. złożone w charakterze współoskarżonego oraz świadka stanowiły
podstawę dla postawienia P. G. zarzutu udziału w pobiciu i uszkodzeniu mienia,
oraz określenia jego roli w całym zajściu, a następnie do jego skazania za ten czyn
i wymierzenia mu przez Sąd Okręgowy surowszej kary niż w wyroku Sądu I
instancji. Skarżący podniósł nadto naruszenie przepisu art. 457 § 3 k.p.k. poprzez
niewskazanie w uzasadnieniu dlaczego Sąd II instancji uznał zarzut błędnej oceny
dowodów z zeznań P. M., w zakresie w jakim wskazuje się w owym zarzucie, iż
depozycje te stanowiły pomówienie współoskarżonego za niezasadny. Obrońca
wniósł z ostrożności procesowej zarzut rażącego naruszenia prawa materialnego,
tj. art. 115 § 21 k.k., przez przyjęcie, że z samego faktu, iż ulica jest miejscem
publicznym, zaś do zajścia doszło w pobliżu otwartej stacji benzynowej wynika, że
czyn zarzucony skazanym popełniony został publicznie i należało go
zakwalifikować jako występek o charakterze chuligańskim, co miało wpływ na treść
zaskarżonego wyroku albowiem Sąd II instancji, działając na podstawie przepisu
art. 57a § 2 k.k. zasądził od ww. skazanego na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w
kocie 200 zł, a nadto uznanie czynu zarzucanego skazanemu za występek o
charakterze chuligańskim miało wpływ na wymiar orzeczonej wobec ww. kary.
Skarżący wniósł o uniewinnienie skazanego od zarzucanego mu czynu
albowiem skazanie P. G. jest oczywiście niesłuszne ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku w części dotyczącej tego skazanego i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w T.
Prokurator Prokuratury Generalnej w swej kasacji wywiedzionej na
niekorzyść ww. oskarżonych zaskarżył wyrok w zakresie rozstrzygnięcia w pkt I.2 i
II w części nieorzeczenia o nawiązce zarzucając mu rażące i mające wpływ na
treść wyroku naruszenie prawa materialnego, tj. art. 57a § 2 k.k., polegające na
błędnym uznaniu, że zasądzenie, na podstawie art. 46 § 1 k.k., od skazanych za
występek o charakterze chuligańskim G. S. na rzecz pokrzywdzonego M. M. i od P.
G. na rzecz pokrzywdzonego D. B. określonych w wyroku kwot pieniędzy tytułem
zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wyłącza możliwość orzeczenia wobec nich
oraz Ł. D. nawiązki, co w konsekwencji skutkowało niezasadnym utrzymaniem w
4
tym zakresie w mocy wyroku Sądu I instancji, wydanego z rażącym naruszeniem
przepisu art. 57a § 2 k.k., na skutek zaniechania orzeczenia wobec skazanych za
występek o charakterze chuligańskim Ł. D. i P. G. przewidzianej w tym przepisie
obligatoryjnej nawiązki na rzecz pokrzywdzonego M. M., jak również zaniechania
orzeczenia na tej samej podstawie prawnej nawiązki wobec skazanych w
warunkach art. 57a § 1 k.k. Ł. D. i G. S. na rzecz pokrzywdzonego D. B.
W konkluzji prokurator wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w T. do ponownego
rozpoznania w postepowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zaważył, co następuje:
Kasacja Prokuratora Prokuratury Generalnej jest zasadna w stopniu w jakim
doprowadziła do wydania orzeczenia o charakterze kasatoryjnym.
Pozostałe kasacje wywiedzione przez obrońców oskarżonych G. S. i P. G.
są bezzasadne w stopniu oczywistym (art. 535 § 3 k.p.k.).
W pierwszej kolejności odnieść należy się do kasacji prokuratora, w której
podniesiono zarzut obrazy prawa materialnego, tj. art. 57a § 2 k.k., jako najdalej
idącej w skutkach dla rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego.
Z analizy akt przedmiotowej sprawy, w tym pisemnych motywów wyroku
Sądu II instancji w sposób nie budzący wątpliwości wynika, że błędna interpretacja
warunków wynikających z treści art. 57a § 2 k.k. w istocie doprowadziła do wydania
orzeczenia dotkniętego powyższych uchybieniem.
Wskazać należy, że ustawodawca w § 2 art. 57a k.k. przewidział
obligatoryjne orzeczenie prawnej dolegliwości pieniężnej wobec sprawcy, w postaci
nawiązki na rzecz pokrzywdzonego lub w przypadku braku ustalenia
pokrzywdzonego – obecnie na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz
Pomocy Postpenitencjarnej (zob. M. Budyn- Kulik, Komentarz do art. 57a k.k., Lex
2013). Tak więc, podstawą obligatoryjnego orzeczenia nawiązki na podstawie art.
57a § 2 k.k., jest bowiem skazanie sprawcy za występek o charakterze
chuligańskim, co bez wątpienia zostało ustalone w przedmiotowej sprawie. Owa
obligatoryjność orzekania nawiązki wynika już z faktu samego skazania sprawcy
występku chuligańskiego, w żadnym razie nie jest zależna – jak błędnie wywiódł
Sąd Okręgowy – od ustaleń faktycznych dotyczących zachowania danego
oskarżonego wobec konkretnego pokrzywdzonego. Oczywistym jest także, że
wypowiedzenie się przez sąd w kwestii naprawienia szkody, zadośćuczynienia za
5
doznana krzywdę lub orzeczenie nawiązki na podstawie art. 46 k.k., eliminuje
możliwość orzeczenia nawiązki na rzecz pokrzywdzonego z art. 57a § 2 k.k.
Jak słusznie zauważył skarżący, w przedmiotowej sprawie, wszyscy trzej
oskarżeni, działając wspólnie i w porozumieniu, uznani zostali winnymi popełniania
występku o charakterze chuligańskim, polegającym na pobiciu M. M. i D. B. ale
także występku o charakterze chuligańskim polegającym na uszkodzeniu mienia
będącego własnością pokrzywdzonych M. i E. M. oraz D. B.
Orzeczenie przez Sąd I instancji na podstawie art. 46 § 1 k.k. od
oskarżonego G. S. na rzecz pokrzywdzonego pobiciem M. M. i od oskarżonego P.
G. na rzecz pokrzywdzonego pobiciem D. B. zadośćuczynienia za doznaną
krzywdę wprawdzie uniemożliwiło zastosowanie art. 57a § 2 k.k., ale tylko od tych
konkretnych oskarżonych co do ww. pokrzywdzonych. Powyższe nie eliminowało
natomiast wynikającego z przywołanego wyżej przepisu obowiązku Sądu do
orzeczenia w przedmiocie nawiązki od oskarżonych co do pozostałych
pokrzywdzonych. Dokonana przez Sąd Okręgowy konwalidacja orzeczenia Sądu
Rejonowego polegająca na orzeczeniu nawiązki na podstawie art. 57a § 2 k.k. od
oskarżonego Ł. D. na rzecz pokrzywdzonych M. i E. M., od oskarżonego G.S. na
rzecz pokrzywdzonego D. B. oraz od oskarżonego P. G. na rzecz pokrzywdzonego
D. B., nie wyczerpała wszystkich możliwych konfiguracji wynikających z obowiązku
Sądu w omawianym zakresie i tym samym nie zaspokoiła wszystkich
pokrzywdzonych.
Wprawdzie z ustalonych okoliczności przedmiotowej sprawy wynika, że G. S.
spowodował obrażenia ciała u M. M., zaś P.G. spowodował obrażenia ciała u D. B.,
co skutkowało nałożeniem na ww. obowiązku zadośćuczynienia tym
pokrzywdzonym w trybie art. 46 § 1 k.k. i odpowiednio na rzecz wyżej wskazanych
pokrzywdzonych wyłączało, zgodnie z art. 57a § 2 k.k., możliwość orzeczenia
nawiązki za występek o charakterze chuligańskim, to jednak w pozostałym
zakresie, wobec każdego z trzech skazanych w warunkach art. 57a § 1 k.k.
przedmiotowej sprawy, sąd miał obowiązek orzeczenia nawiązki na rzecz każdego
z ujawnionych pokrzywdzonych.
Argumentacja Sądu II instancji sprowadzająca się do konfrontacji
wynikającego z art. 57a § 1 k.k. obowiązku poprzez pryzmat zachowań
poszczególnych oskarżonych względem pokrzywdzonych jest błędna i nie zyskuje
aprobaty.
6
Mając na uwadze powyższe dojść należało do wniosku, że orzeczenie Sądu
Okręgowego w T. dotknięte zostało rażącą obrazą prawa materialnego, tj. art. 57a
§ 2 k.k. i w zakresie tego uchybienia podlegać będzie ponownemu rozpoznaniu z
uwzględnieniem wskazanych powyżej uwag.
Odnosząc się do pozostałych kasacji obrońców oskarżonych wskazać
należy, iż z racji swych bezzasadności podlegały one oddaleniu.
Zauważyć trzeba, że wywiedzione w obu skargach zarzuty godzą w istocie w
orzeczenie Sądu I instancji. Obaj skarżący wywiedli zarzut obrazy prawa
materialnego, tj. art. 115 § 21 k.k., przy czym ich argumentacja de facto sprowadza
się do podważenia ustaleń w przedmiocie uznania przez Sąd meriti, i
zaakceptowania tej oceny przez Sąd odwoławczy, że czyn przypisany oskarżonym
miał charakter występku o charakterze chuligańskim. Nadto, podkreślić należy, że
zarzut tożsamo uargumentowany został wywiedziony w ramach zwyczajnego
środka odwoławczego przez obrońcę oskarżonego G. S. (pkt 1 apelacji). Był zatem
przedmiotem kontroli i rozpoznania przez Sąd odwoławczy.
Sąd Okręgowy w T. na str. 11- 13 uzasadnienia wskazał z jakich powodów,
nie można było podzielić - w okolicznościach przedmiotowej sprawy - twierdzenia,
jakoby czyn postawiony oskarżonym nie był czynem o charakterze chuligańskim
albowiem nie została spełniona przesłanka działania „publicznie”. Zaprezentowane
przez Sąd II instancji umotywowanie jest w pełni trafne i przekonywające, zaś
obecne wywody w omawianym zakresie stanowią jedynie polemikę ze
stanowiskiem tego Sądu.
Przechodząc do zarzutów kasacji obrońcy oskarżonego P. G., który podniósł
także rażące naruszenie art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. (pkt a i b kasacji)
wskazać trzeba, że tylko pozornie zarzuty te spełniają wymogi nadzwyczajnego
środka zaskarżenia, podczas gdy w rzeczywistości nie ujawniają uchybień w
omawianym zakresie. Treść poddanego kontroli rozstrzygnięcia nie potwierdza aby
w toku procedowania przez Sąd odwoławczy doszło do naruszenia wskazanych
przepisów. Wbrew wszelkim twierdzeniom skarżącego, Sąd Okręgowy rzetelnie
rozpoznał zarzuty apelacyjne i w sposób wystarczający wyjaśnił z jakich powodów
nie mogły zostać podzielone.
Dobitnym dowodem jest treść uzasadnienia Sądu II instancji str. 17- 21, na
której szczegółowo omówiono i wyjaśniono przyczyny podzielenia dokonanej przez
Sąd Rejonowy oceny zeznań świadka P. M. oraz odniesiono się do podjętej przez
7
obrońcę próby zdyskredytowania tego źródła jako wartościowego dowodu w
sprawie.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.