IV KK 200/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:05-03-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:IV KK 43/06 V KK 448/06 V KK 467/07
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV KK 200/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Rafał Malarski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Zbigniew Puszkarski
Protokolant Danuta Bratkrajc
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej
w sprawie Ł. W.
dot. wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 19 lutego 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 20 marca 2012 r.,
utrzymującego w mocy wyrok łączny Sądu Rejonowego w J.
z dnia 17 listopada 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w J., wyrokiem łącznym z 17 listopada 2011 r., m.in. połączył
orzeczone wobec Ł. W. czterema prawomocnymi wyrokami tego sądu kary – karę
łączną 8 miesięcy pozbawienia wolności powstałą z połączenia dwóch kar
2
jednostkowych w wymiarach 8 i 4 miesięcy, karę roku i 2 miesięcy pozbawienia
wolności oraz dwie kary po roku pozbawienia wolności (pierwotnie wykonanie
wszystkich kar warunkowo zawieszono na okresy próby 3 lat, ale w dniu 17 maja
2011 r. zarządzono ich wykonanie) – w jedną karę łączną 4 lat pozbawienia
wolności.
Skazany złożył po wniesieniu apelacji wniosek o sprowadzenie go z zakładu
penitencjarnego na rozprawę odwoławczą. Żądanie to spotkało się z odmową i w
rozprawie odwoławczej przed Sądem Okręgowym w P. w dniu 20 marca 2012 r.,
podczas której zapadł wyrok utrzymujący w mocy pierwszoinstancyjne orzeczenie i
uznający apelację za oczywiście bezzasadną, nie brał udziału ani skazany, ani
prawidłowo zawiadomiony o terminie czynności jego obrońca z urzędu.
Kasację od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego złożył obrońca z
urzędu. Podnosząc zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść wyroku
naruszenia art. 85 i 86 § 1 k.k. - polegającego na przekroczeniu w wyroku łącznym
sumy kar pozbawienia wolności podlegających łączeniu, która wynosiła 3 lata i 10
miesięcy – wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania.
Prokurator Prokuratury Okręgowej w pisemnej odpowiedzi na kasację w całej
rozciągłości poparł wyrażone w niej stanowisko.
Obecny na rozprawie kasacyjnej prokurator Prokuratury Generalnej wyraził
pogląd, że wprawdzie kasacja odznacza się oczywistą bezzasadnością, niemniej z
uwagi na uchybienie z art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. w zw. z art. 451 k.p.k. należy
zawarte w kasacji żądanie uwzględnić.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Abstrahując od granic zaskarżenia kasacyjnego i podniesionego przez
obrońcę zarzutu, Sąd Najwyższy rozpoznał sprawę w zakresie szerszym,
stwierdzając wystąpienie bezwzględnego powodu odwoławczego, który skutkował
uwzględnienie kasacji (art. 536 k.p.k.).
Zgodnie z art. 573 § 2 zd. 1 k.p.k. stawiennictwo osobiste skazanego na
rozprawie w przedmiocie wyroku łącznego nie jest obowiązkowe, chyba że sąd
postanowi inaczej. Respektując regułę wykładni językowej lege non distinguente,
trzeba powiedzieć, że w przepisie tym chodzi zarówno o rozprawę przed sądem
pierwszej instancji, jak i o rozprawę odwoławczą. Jeśli sąd drugiej instancji nie uzna
obecności na rozprawie skazanego pozbawionego wolności za konieczną,
3
wówczas odpowiednie zastosowanie, w myśl art. 573 § 2 zd. 2 k.p.k., znajduje art.
451 k.p.k.; porównanie przepisu odsyłającego z przepisem odesłania prowadzi do
wniosku, że chodzi tu o zastosowanie wprost. Wolno zatem powiedzieć, że złożenie
przez skazanego pozbawionego wolności wniosku o sprowadzenie go na rozprawę
apelacyjną sprawia, iż jego obecność na niej staje się obowiązkowa, przy czym w
razie oddalenia wniosku obligatoryjny staje się udział w rozprawie obrońcy (zob.
wyr. SN z 20 kwietnia 2006 r., IV KK 43/06, R-OSNKW 2006, poz. 881; post. SN z
3 grudnia 2007 r., V KK 448/06, LEX nr 361429).
Konkludując: przeprowadzenie rozprawy odwoławczej w sprawie
dotyczącej wyroku łącznego bez udziału skazanego pozbawionego wolności,
którego wniosek o sprowadzenie na tę rozprawę został nieuwzględniony, oraz
pod nieobecność jego obrońcy – wbrew dyspozycji art. 451 k.p.k., który
znajduje tu w myśl art. 573 § 2 zd. 2 k.p.k. wprost zastosowanie – stanowi
bezwzględne uchybienie określone w art. 439 § 1 pkt 10 in fine k.p.k.
Przechodząc na grunt konkretnej sprawy: skoro Ł. W. pozbawiony wolności
złożył wniosek o sprowadzenie go na rozprawę odwoławczą (k. 84), a Sąd
Okręgowy w P. żądanie to oddalił (k. 86), to przeprowadzenie w dniu 20 marca
2012 r. rozprawy odwoławczej zakończonej wyrokiem, gdy nie był obecny ani
skazany, ani jego obrońca z urzędu (k. 95), należało uznać za bezwzględne
uchybienie, o którym mowa w art. 439 § 1 pkt 10 in fine k.p.k. Oczywistą więc
koniecznością stało się uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
sądowi ad quem do ponownego rozpoznania w postępowaniu apelacyjnym (art.
537 § 2 k.p.k.).
Sąd Najwyższy ograniczył rozpoznanie kasacji tylko do podlegającego
uwzględnieniu z urzędu bezwzględnego uchybienia, gdyż rozpoznanie w tym
zakresie było wystarczające do wydania wyroku, a rozpatrywanie zarzutu
podniesionego w kasacji byłoby przedwczesne (art. 436 k.p.k. w zw. z art. 518
k.p.k.). Niemniej trzeba tu zaapelować, aby zagadnienie górnej granicy kary
orzekanej w wyroku łącznym nie uszło uwagi sądu odwoławczego, ale stało się
przedmiotem wnikliwych rozważań. Innymi słowy, w powtórnym postępowaniu
odwoławczym zajdzie potrzeba wypowiedzenia się sądu ad quem, czy górną
granicę kary orzeczonej w wyroku łącznym stanowi suma wszystkich kar
jednostkowych, a więc i poszczególnych kar jednostkowych wchodzących w skład
kary łącznej zawartej w wyroku podlegającym łączeniu, czy też kara łączna z
4
wyroku objętego wyrokiem łącznym nie podlega rozpadowi i w stanie
nienaruszonym stanowi podstawę obliczenia sumy kar. Sąd Najwyższy,
uwzględniając zasadę samodzielności jurysdykcyjnej przewidzianą w art. 8 § 1
k.p.k., powstrzymał się od wyrażenia wiążącego sąd drugiej instancji zapatrywania
prawnego, sygnalizując tylko, że aktualnie zdaje się dominować w judykaturze linia
interpretacyjna nakazująca traktować górną granicę kary orzekanej w wyroku
łącznym jako sumę kar jednostkowych (zob. wyr. SN z 3 marca 2008 r., V KK
467/07, LEX nr 406949).
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Rafał Malarski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Zbigniew Puszkarski
Protokolant Danuta Bratkrajc
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej
w sprawie Ł. W.
dot. wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 19 lutego 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 20 marca 2012 r.,
utrzymującego w mocy wyrok łączny Sądu Rejonowego w J.
z dnia 17 listopada 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w J., wyrokiem łącznym z 17 listopada 2011 r., m.in. połączył
orzeczone wobec Ł. W. czterema prawomocnymi wyrokami tego sądu kary – karę
łączną 8 miesięcy pozbawienia wolności powstałą z połączenia dwóch kar
2
jednostkowych w wymiarach 8 i 4 miesięcy, karę roku i 2 miesięcy pozbawienia
wolności oraz dwie kary po roku pozbawienia wolności (pierwotnie wykonanie
wszystkich kar warunkowo zawieszono na okresy próby 3 lat, ale w dniu 17 maja
2011 r. zarządzono ich wykonanie) – w jedną karę łączną 4 lat pozbawienia
wolności.
Skazany złożył po wniesieniu apelacji wniosek o sprowadzenie go z zakładu
penitencjarnego na rozprawę odwoławczą. Żądanie to spotkało się z odmową i w
rozprawie odwoławczej przed Sądem Okręgowym w P. w dniu 20 marca 2012 r.,
podczas której zapadł wyrok utrzymujący w mocy pierwszoinstancyjne orzeczenie i
uznający apelację za oczywiście bezzasadną, nie brał udziału ani skazany, ani
prawidłowo zawiadomiony o terminie czynności jego obrońca z urzędu.
Kasację od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego złożył obrońca z
urzędu. Podnosząc zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść wyroku
naruszenia art. 85 i 86 § 1 k.k. - polegającego na przekroczeniu w wyroku łącznym
sumy kar pozbawienia wolności podlegających łączeniu, która wynosiła 3 lata i 10
miesięcy – wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania.
Prokurator Prokuratury Okręgowej w pisemnej odpowiedzi na kasację w całej
rozciągłości poparł wyrażone w niej stanowisko.
Obecny na rozprawie kasacyjnej prokurator Prokuratury Generalnej wyraził
pogląd, że wprawdzie kasacja odznacza się oczywistą bezzasadnością, niemniej z
uwagi na uchybienie z art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. w zw. z art. 451 k.p.k. należy
zawarte w kasacji żądanie uwzględnić.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Abstrahując od granic zaskarżenia kasacyjnego i podniesionego przez
obrońcę zarzutu, Sąd Najwyższy rozpoznał sprawę w zakresie szerszym,
stwierdzając wystąpienie bezwzględnego powodu odwoławczego, który skutkował
uwzględnienie kasacji (art. 536 k.p.k.).
Zgodnie z art. 573 § 2 zd. 1 k.p.k. stawiennictwo osobiste skazanego na
rozprawie w przedmiocie wyroku łącznego nie jest obowiązkowe, chyba że sąd
postanowi inaczej. Respektując regułę wykładni językowej lege non distinguente,
trzeba powiedzieć, że w przepisie tym chodzi zarówno o rozprawę przed sądem
pierwszej instancji, jak i o rozprawę odwoławczą. Jeśli sąd drugiej instancji nie uzna
obecności na rozprawie skazanego pozbawionego wolności za konieczną,
3
wówczas odpowiednie zastosowanie, w myśl art. 573 § 2 zd. 2 k.p.k., znajduje art.
451 k.p.k.; porównanie przepisu odsyłającego z przepisem odesłania prowadzi do
wniosku, że chodzi tu o zastosowanie wprost. Wolno zatem powiedzieć, że złożenie
przez skazanego pozbawionego wolności wniosku o sprowadzenie go na rozprawę
apelacyjną sprawia, iż jego obecność na niej staje się obowiązkowa, przy czym w
razie oddalenia wniosku obligatoryjny staje się udział w rozprawie obrońcy (zob.
wyr. SN z 20 kwietnia 2006 r., IV KK 43/06, R-OSNKW 2006, poz. 881; post. SN z
3 grudnia 2007 r., V KK 448/06, LEX nr 361429).
Konkludując: przeprowadzenie rozprawy odwoławczej w sprawie
dotyczącej wyroku łącznego bez udziału skazanego pozbawionego wolności,
którego wniosek o sprowadzenie na tę rozprawę został nieuwzględniony, oraz
pod nieobecność jego obrońcy – wbrew dyspozycji art. 451 k.p.k., który
znajduje tu w myśl art. 573 § 2 zd. 2 k.p.k. wprost zastosowanie – stanowi
bezwzględne uchybienie określone w art. 439 § 1 pkt 10 in fine k.p.k.
Przechodząc na grunt konkretnej sprawy: skoro Ł. W. pozbawiony wolności
złożył wniosek o sprowadzenie go na rozprawę odwoławczą (k. 84), a Sąd
Okręgowy w P. żądanie to oddalił (k. 86), to przeprowadzenie w dniu 20 marca
2012 r. rozprawy odwoławczej zakończonej wyrokiem, gdy nie był obecny ani
skazany, ani jego obrońca z urzędu (k. 95), należało uznać za bezwzględne
uchybienie, o którym mowa w art. 439 § 1 pkt 10 in fine k.p.k. Oczywistą więc
koniecznością stało się uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
sądowi ad quem do ponownego rozpoznania w postępowaniu apelacyjnym (art.
537 § 2 k.p.k.).
Sąd Najwyższy ograniczył rozpoznanie kasacji tylko do podlegającego
uwzględnieniu z urzędu bezwzględnego uchybienia, gdyż rozpoznanie w tym
zakresie było wystarczające do wydania wyroku, a rozpatrywanie zarzutu
podniesionego w kasacji byłoby przedwczesne (art. 436 k.p.k. w zw. z art. 518
k.p.k.). Niemniej trzeba tu zaapelować, aby zagadnienie górnej granicy kary
orzekanej w wyroku łącznym nie uszło uwagi sądu odwoławczego, ale stało się
przedmiotem wnikliwych rozważań. Innymi słowy, w powtórnym postępowaniu
odwoławczym zajdzie potrzeba wypowiedzenia się sądu ad quem, czy górną
granicę kary orzeczonej w wyroku łącznym stanowi suma wszystkich kar
jednostkowych, a więc i poszczególnych kar jednostkowych wchodzących w skład
kary łącznej zawartej w wyroku podlegającym łączeniu, czy też kara łączna z
4
wyroku objętego wyrokiem łącznym nie podlega rozpadowi i w stanie
nienaruszonym stanowi podstawę obliczenia sumy kar. Sąd Najwyższy,
uwzględniając zasadę samodzielności jurysdykcyjnej przewidzianą w art. 8 § 1
k.p.k., powstrzymał się od wyrażenia wiążącego sąd drugiej instancji zapatrywania
prawnego, sygnalizując tylko, że aktualnie zdaje się dominować w judykaturze linia
interpretacyjna nakazująca traktować górną granicę kary orzekanej w wyroku
łącznym jako sumę kar jednostkowych (zob. wyr. SN z 3 marca 2008 r., V KK
467/07, LEX nr 406949).