Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 434/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący)
SSN Andrzej Tomczyk
SSA del. do SN Jacek Błaszczyk (sprawozdawca)
Protokolant Joanna Sałachewicz
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zbigniewa Siejbika
w sprawie T. P.
skazanego z art. 286 § 1 kk i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 20 lutego 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego, na niekorzyść
od wyroku Sądu Rejonowego w O.
z dnia 16 maja 2012 r.
1. uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Rejonowemu w O. do ponownego rozpoznania;
2. wydatkami postępowania kasacyjnego obciąża Skarb
Państwa.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 16 maja 2012r., Sąd Rejonowy w O., po rozpoznaniu
sprawy T. P. oskarżonego o to, że:
2
I. w okresie od dnia 10 kwietnia 2009r. do dnia 17 kwietnia 2009r.
w O., działając w warunkach czynu ciągłego oraz w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej i jako współwłaściciel w imieniu Firmy Handlowo Usługowej
Chłodnictwo i Klimatyzacja „C.” s. c. doprowadził firmę „E.” W.E. K. sp. j. do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem o łącznej wartości 12.973,52 zł w ten
sposób, że wprowadzając w błąd pracowników w/w firmy co do swojej kondycji
finansowej oraz zamiaru i realnych możliwości zapłaty za zaciągnięte
zobowiązania, a także poprzez wprowadzenie w błąd wspólniczki E. K. co do
zobowiązań spółki, na podstawie zawartej ustnej umowy nabył armaturę
instalacyjną do urządzeń klimatyzacyjnych z odroczonym terminem płatności, w
związku z czym wystawione zostały faktury VAT: nr FA/00133/04/2009 w dniu 10
kwietnia 2009r. na kwotę 3.270,17 zł, nr FA/00134/04/2009 w dniu 10 kwietnia
2009r. na kwotę 214,94 zł, nr FA/00138/04/2009 w dniu 14 kwietnia 2009r. na
kwotę 1.538,71 zł, nr FA/00173/04/2009 w dniu 15 kwietnia 2009r. na kwotę 279,50
zł oraz nr FA/00209/04/2009 w dniu 17 kwietnia 2009r. na kwotę 10.870,20 zł, za
które do dnia 4 listopada 2011 r. uregulowana została jedynie przez wspólnika – E.
K. część z całości należności, powodując w ten sposób straty w wysokości
7.487,60 zł na szkodę „E.” W.E. K. sp. j., tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw.
z art. 12 k.k.;
II. w okresie od dnia 3 marca 2009r. do dnia 30 kwietnia 2009r.w O.
działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz ze góry powziętym zamiarem
przywłaszczył na szkodę E. K. pieniądze w kwocie łącznej 45.000 zł, będące
mieniem mu powierzonym w ten sposób, że będąc współwłaścicielem Firmy
Handlowo Usługowej Chłodnictwo i Klimatyzacja „C.” s.c., pobrał wniesiony przez
E. K. wkład własny w kwocie 45.000 zł w ramach zawartej pomiędzy nimi umowy
spółki, który miał być przeznaczony na rozwój firmy, a następnie pomimo
rozwiązania tejże umowy z uwagi na zadłużenie spółki nie rozliczył się z E. K.,
przywłaszczając kwotę łączną 45.000 zł, powodując tym straty na jej szkodę, tj. o
przestępstwo z art. 284 § 2 k.k.;
III. w grudniu 2008r.w O., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
oraz ze góry powziętym zamiarem, doprowadził E. K. do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem w kwocie 10000 zł, w ten sposób, że oferując E. K. kupno
samochodu marki BMW 525TDS o nr rej. … za kwotę 10.000 zł, pobrał od niej
żądaną należność poprzez wprowadzenie jej w błąd co do faktu, że jest
3
właścicielem w/w pojazdu, który zakupił rzekomo od M. P., podczas gdy w
rzeczywistości M. P. miał zamiar pojazd mu sprzedać lecz za kwotę 22.000 zł, a
do której to transakcji nie doszło, a pojazd został przez M. P. odebrany od E. K.,
powodując tym straty w wysokości 10.000 zł na szkodę E. K., tj. o przestępstwo z
art. 286 § 1 k.k.;
IV. w okresie od dnia 26 listopada 2008r.do dnia 4 lutego 2009r. w O. oraz w
W., działając w warunkach czynu ciągłego oraz w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej, jako właściciel Firmy „C. T. M.” doprowadził „D.” S.A. do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem o łącznej wartości 5.966,17 zł w ten
sposób, że wprowadzając w błąd pracowników „D.” S.A. co do swojej kondycji
finansowej oraz zamiaru i realnych możliwości zapłaty za zaciągnięte
zobowiązania, na podstawie zawartej umowy nr OPY08/4024 zamówił usługę w
postaci opublikowania reklamy jego firmy w książce teleadresowej „O. i woj. O.
2009” oraz na podstawie zawartej umowy nr WR08/6016068 zamówił usługę w
postaci opublikowania reklamy jego firmy w pakiecie multimedialnym „książka
telefoniczna tel. na CD 2009”, a które to usługi zostały zrealizowane zgodnie z
umowami i na tej podstawie wystawione zostały dwie faktury VAT nr
ZRS/16384/12/2008 w dniu 22 grudnia 2008r. na kwotę 3.609,74zł oraz nr
FRS/128/2/2009 w dniu 4 lutego 2009r. na kwotę 2.356,43zł za które wymaganych
należności do dnia 23 lutego 2012r. nie zapłacił, powodując w ten sposób straty w
wysokości 5.966,17zł na szkodę „D.” S.A. (obecnie pkt. pl Polskie Książki
Telefoniczne sp. z o.o., która jest następcą prawnym „D.” S. A., tj. o przestępstwo z
art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;
V. w kwietniu 2009r. w O. oraz K., działając w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej doprowadził M. F. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie
6.000zł, w ten sposób, że wprowadzając M. F. w błąd co do zamiaru i realnych
możliwości finansowych wywiązania się z zaciągniętego zobowiązania, pożyczył od
niej na zasadzie ustnej umowy oraz sporządzonego weksla własnego, pieniądze w
w/w kwocie z przeznaczeniem rzekomo na pokrycie innych zobowiązań, jednak do
dnia 6 grudnia 2011r. pożyczonych pieniędzy zgodnie z deklaracją jej nie zwrócił,
powodując tym straty w wysokości 6.000zł na szkodę M. F., tj. o przestępstwo z art.
286 § 1 k.k.;
VI. w okresie od dnia 29 września 2011r. do dnia 14 października 2011r. w
O., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowe, jako właściciel Firmy
4
Handlowo Usługowej Chłodnictwo i Klimatyzacja „C.” T. P. doprowadził A. R. do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem o łącznej wartości 3.000zł w ten sposób,
że wprowadzając w błąd A.R . co do zamiaru i realnych możliwości wykonania,
zleconej na podstawie zawartej umowy, usługi polegającej na zakupie i dostawie
centrali wentylacyjnej VTS Yentus z klimatyzacją, wymiennikiem krzyżowym, sekcją
filtracji oraz automatyką sterującą za cenę 3.000 zł, pobrał od A. R. zaliczkę w
podanej wyżej kwocie na poczet ceny zakupu, jednak w uzgodnionym w umowie
terminie do dnia 14 października 2011r., zamówionego towaru nie dostarczył i
jednocześnie pobranej zaliczki nie zwrócił, powodując w ten sposób straty w
wysokości 3.000zł na szkodę A. R., tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k.;
VII. na przełomie października i listopada 2010r. w O. 7, działając w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził J. B. do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem w kwocie 300 zł w ten sposób, że wprowadzając J. B. w
błąd co do zamiaru i realnych możliwości finansowych wywiązania się z
zaciągniętego zobowiązania, pożyczył od niego na zasadzie ustnej umowy
pieniądze w w/w kwocie z przeznaczeniem rzekomo na paliwo do W., jednak do
dnia 5 stycznia 2012r., pożyczonych pieniędzy zgodnie z deklaracją mu nie zwrócił,
powodując tym straty w wysokości 300zł na szkodę J. B., tj. o przestępstwo z art.
286 § 1 k.k.;
VIII. w okresie od dnia 28 grudnia 2008r. do dnia 18 marca 2009r. w O.,
działając w warunkach czynu ciągłego oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowe,
jako właściciel Firmy Handlowo Usługowej Chłodnictwo i Klimatyzacja „C. ” T. P.
doprowadził firmę „O.” sp. z o.o. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem o
łącznej wartości 13.868,73 zł w ten sposób, że wprowadzając w błąd pracowników
w/w spółki co do swojej kondycji finansowej oraz zamiaru i realnych możliwości
zapłaty za zaciągnięte zobowiązania, na podstawie zawartej ustnej umowy nabył
klimatyzatory oraz armaturę do montażu instalacji klimatyzacyjnych z odroczonym
terminem płatności, w związku z czym wystawione zostały faktury VAT: nr 7488871
w dniu 22 grudnia 2008r. na kwotę 3.519,48 zł, nr 7489704 w dniu 22 grudnia
2008r. na kwotę 7.930 zł, nr 7495875 w dniu 31 grudnia 2008r. na kwotę 1.030,33
zł, nr 8025072 w dniu 30 stycznia 2009r. na kwotę 232,36zł oraz nr 8038772 w
dniu 16 lutego 2009r. na kwotę 1.156,56 zł, za które wymaganych należności do
dnia 9 stycznia 2012r. nie zapłacił, powodując w ten sposób straty w wysokości
13.868,73 zł na szkodę „O.” sp. z o.o., tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z
5
art. 12 k.k.;
IX. w dniu 10 listopada 2008r.w O. oraz w W., działając w celu osiągnięcia
korzyści majątkowych, jako właściciel Firmy Handlowo Usługowej Chłodnictwo i
Klimatyzacja „C.”T. P. doprowadził firmę „C.” s.c. do niekorzystnego rozporządzenia
mieniem w kwocie 1.010,72 zł w ten sposób, że wprowadzając w błąd pracowników
w/w spółki co do swojej kondycji finansowej oraz zamiaru i realnych możliwości
zapłaty za zaciągnięte zobowiązania, na podstawie zawartej ustnej umowy nabył
materiały do montażu instalacji klimatyzacyjno –wentylacyjnych z odroczonym
terminem płatności, w związku z czym wystawiona została faktura VAT nr
1303/2008 w dniu 10 listopada 2008r. na kwotę 1.010,72 zł, za którą do dnia 10
stycznia 2012r. uregulował jedynie 600 zł z całości należności, powodując w ten
sposób straty w wysokości 410,72 zł na szkodę „C.” s.c. Przedsiębiorstwo Techniki
Wentylacji Klimatyzacji i Deweloperstwa, tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k.;
X. w okresie od dnia 28 stycznia do dnia 28 września 2009r. w O. oraz w W.,
działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowych oraz w warunkach czynu
ciągłego doprowadził D. P. oraz J. D. – P. do niekorzystnego rozporządzenia
mieniem w kwocie łącznej 40.000 zł, w ten sposób, że wprowadzając swojego brata
w błąd co do zamiaru i realnych możliwości finansowych wywiązania się z
zaciągniętego zobowiązania, pożyczył od niego na zasadzie pisemnych
oświadczeń sporządzonych w dniu 28 stycznia 2009r. oraz w dniu 31 stycznia
2010r., pieniądze w w/w kwocie z przeznaczeniem rzekomo na zainwestowanie w
urządzenia chłodnicze w związku z prowadzoną działalnością gospodarcza oraz z
przeznaczeniem rzekomo na wykup samochodu zastawionego w autokomisie,
jednak do dnia 5 stycznia 2012r., pożyczonych pieniędzy zgodnie z deklaracjami
nie zwrócił, powodując tym straty w wysokości 40.000 zł na szkodę D. P. oraz J. D.
– P., tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;
XI. na przełomie stycznia i lutego 2009r. w O., działając w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej, doprowadził W. S. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem
w kwocie 4.200 zł w ten sposób, że wprowadzając w błąd W. S. co do zamiaru i
realnych możliwości wykonania, zleconej na podstawie zawartej ustnej umowy
usługi polegającej na wykonaniu instalacji klimatyzacyjno – wentylacyjnej w
pomieszczeniach biurowych firmy Studio Reklam „V.” za cenę 4.200 zł, pobrał od
W. S. zaliczkę w podanej wyżej kwocie na poczet realizacji umowy, jednak w
uzgodnionym terminie do dnia 11 stycznia 2012r. zleconej usługi nie wykonał i
6
jednocześnie pobranej zaliczki nie zwrócił, powodując w ten sposób straty w
wysokości 4.200 zł na szkodę W. S., tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k.;
XII. we wrześniu 2009r.w O. oraz miejscowości C., działając w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził K. D. do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem w kwocie 12.000 zł w ten sposób, że wprowadzając K. D.
w błąd co do zamiaru i realnych możliwości finansowych wywiązania się z
zaciągniętego zobowiązania, pożyczył od niego na zasadzie pisemnego
zobowiązania pieniądze w w/w kwocie z przeznaczeniem rzekomo na materiały
potrzebne do wykonania zlecenia polegającego na montażu klimatyzacji w związku
z prowadzoną działalnością gospodarczą, jednak do dnia 11 stycznia 2012r.,
pożyczonych pieniędzy zgodnie ze zobowiązaniem mu nie zwrócił, powodując tym
straty w wysokości 12.000 zł na szkodę K. D., tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k.;
XIII. na przełomie stycznia i lutego 2009r. w O. oraz miejscowości B.,
działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził P. O. do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 5.000 zł w ten sposób, że
wprowadzając P. O. w błąd co do zamiaru i realnych możliwości finansowych
wywiązania się z zaciągniętego zobowiązania, pożyczył od niego na zasadzie
pisemnego zobowiązania pieniądze w w/w kwocie z przeznaczeniem rzekomo na
wadium przetargowe, potrzebne do udziału w przetargu w C. w związku z
prowadzoną działalnością gospodarczą, jednak do dnia 16 stycznia 2012r.,
pożyczonych pieniędzy zgodnie ze zobowiązaniem mu nie zwrócił, powodując tym
straty w wysokości 5.000 zł na szkodę P. O., tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k.;
XIV. wiosną 2009r. w O., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
doprowadził H. M. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 2.000 zł w
ten sposób, że wprowadzając H. M. w błąd co do zamiaru i realnych możliwości
finansowych wywiązania się z zaciągniętego zobowiązania, pożyczył od niego na
zasadzie ustnej umowy pieniądze w w/w kwocie z przeznaczeniem rzekomo na
naprawę uszkodzonego pojazdu bądź zapłacenie podatku VAT w związku z
prowadzoną działalnością gospodarczą, jednak do dnia 26 stycznia 2012r.
pożyczonych pieniędzy zgodnie ze zobowiązaniem mu nie zwrócił, powodując tym
straty w wysokości 2.000 zł na szkodę H. M., tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k.;
uwzględniając na posiedzeniu wniosek prokuratora złożony w trybie art. 335 § 1
k.p.k.:
1. uznał oskarżonego T. P. za winnego popełnienia zarzuconych mu czynów
7
opisanych w pkt. I, IV, VIII, X, przyjmując, że stanowią ciąg przestępstw z art. 286 §
l k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 91 § l k.k. i za to na podstawie art. 286 § l k.k. w zw. z
art. 91 § 1 k.k. i art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierzył mu karę roku i 4 miesięcy pozbawienia
wolności oraz karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych po 10 zł stawka;
2. uznał oskarżonego za winnego popełnienia zarzuconych mu czynów
opisanych w pkt. III, V, VI, VII, IX, XI, XII, XIII, XIV, przyjmując, że stanowią ciąg
przestępstw z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § l k.k. i za to na podstawie art. 286 §
1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. i art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierzył mu karę roku miesięcy
pozbawienia wolności i karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych po 10 zł
stawka;
3. uznał oskarżonego za winnego popełnienia zarzuconego mu czynu
opisanego w pkt. II, to jest przestępstwa z art. 284 § 2 k.k. i za to na podstawie art.
284 § 2 k.k. i art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierzył mu karę 5 miesięcy pozbawienia
wolności i karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych po 10 zł stawka;
4. na podst. art. 85 k.k. i art. 91 § 2 k.k. za zbiegające się przestępstwo i
ciągi przestępstw wymierzył oskarżonemu karę łączną 2 lat pozbawienia wolności i
karę łączną grzywny w wysokości 300 stawek dziennych po 20 zł stawka;
5. na podst. art. 69 § 1 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary
łącznej pozbawienia wolności warunkowo zawiesił oskarżonemu na okres próby 5
lat;
6. na podst. art. 72 § 2 k.k. zobowiązał oskarżonego do naprawienia szkody
przez zapłatę w terminie roku od uprawomocnienia się orzeczenia następujących
kwot na rzecz: „E.” W.E. K. 7.487,60 zł, E. K. 55.000 zł, „D.” S.A. 5.966,17 zł, M. F.
6.000 zł, A. R. 3.000 zł, J.B. 3.000 zł, „O.” sp. z o.o. 13.868,73 zł, „C.” s.c. 410,72
zł, D. P. i J. P. – D. 40.000 zł, W. S. 4.200 zł, K. D. 12.000 zł, P. O. 5.000 zł, H. M.
2.000 zł;
7. na podstawie art. 627 k.p.k. zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu
Państwa koszty sądowe w wysokości 90 zł tytułem wydatków i 1.500 zł tytułem
opłaty.
Orzeczenie to nie zostało zaskarżone i uprawomocniło się w dniu 24 maja
2012r.
Kasację od tego wyroku wywiódł Prokurator Generalny na podstawie art. 521
§ l k.p.k., zaskarżając go w całości na niekorzyść oskarżonego. Na podstawie art.
523 § l i 4 k.p.k., art. 526 § l k.p.k. oraz art. 537 § l i 2 k.p.k. zarzucił „rażące i
8
mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego
procesowego, a mianowicie art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k.,
polegające na:
– niezasadnym przyjęciu, iż okoliczności popełnienia przez oskarżonego
przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., opisanego w pkt VIII aktu
oskarżenia i stanowiącego element ciągu przestępstw opisanego w pkt 1. części
dyspozytywnej orzeczenia, nie budzą wątpliwości, a tym samym, że uzgodniony z
nim wniosek prokuratora o wymierzenie kary bez przeprowadzenia rozprawy
zasługuje na uwzględnienie, podczas gdy sam opis wskazanego czynu zawiera
wewnętrzną sprzeczność, polegającą na ustaleniu przestępnego działania
oskarżonego w ramach art. 12 k.k. w okresie od dnia 28 grudnia 2008 r. do dnia 18
marca 2009r. pomimo dalszego przyjęcia, że odnośnie części elementów czynu
dotyczył on działania podejmowanego już w dniu 22 grudnia 2008r., co skutkowało
koniecznością modyfikacji zarzutu, polegającej na dopuszczalnym i
niestanowiącym przekroczenia granic oskarżenia, doprecyzowaniu daty czynu,
poprzez ewentualne, a uzależnione od efektów uzupełniającego postępowania
dowodowego, rozszerzenie jego okresu na czas od dnia 22 grudnia 2008r., a tym
samym koniecznością rozpoznania niniejszej sprawy na zasadach ogólnych;
– uwzględnieniu wadliwie sformułowanego wniosku prokuratora i
wymierzenie oskarżonemu uzgodnionej z nim kary, co skutkowało rażącym
naruszeniem przepisu prawa karnego materialnego, tj. art. 46 § 1 k.k., poprzez
zaniechanie orzeczenia obligatoryjnego obowiązku naprawienia szkody na tej
podstawie prawnej, pomimo złożenia stosownego wniosku w tym przedmiocie
przez pokrzywdzonych /…/, nie zaś, jak faktycznie i błędnie orzeczono, na
podstawie art. 72 § 2 k.k.”
Wskazując na powyższe prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w O. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna. Istotnie, Sąd Rejonowy wydając zaskarżony wyrok
dopuścił się rażącej obrazy przepisów postępowania i prawa materialnego w
stopniu o jakim traktuje przepis art. 523 § 1 k.p.k.
Orzekając w trybie art. 343 k.p.k. w zw. z art. 335 k.p.k. sąd jest zobligowany
do zbadania wniosku prokuratora zarówno po względem formalnym, jak i
merytorycznym. Kontrola sądu powinna obejmować, poza oceną okoliczności
9
popełnienia przestępstwa, także kwestię zgodności propozycji zawartych we
wniosku z przepisami obowiązującego prawa materialnego i procesowego.
Przedmiotem oceny winna być w szczególności kwestia zgodności treści złożonego
wniosku z obowiązującym prawem, również w tym zakresie, w którym określa on
rodzaj koniecznych do zastosowania wobec oskarżonego środków karnych.
Niezgodność wniosku z treścią tych norm i przez to jego wadliwość skutkuje
niemożnością jego uwzględnienia, a tym samym koniecznością (stosownie do treści
art. 343 § 7 k.p.k.) rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych, chyba że w toku
posiedzenia, na którym wniosek ten jest przez sąd rozpatrywany (art. 339 § 1 pkt 3
k.p.k. w zw. z art. 335 k.p.k.), bądź jeszcze wcześniej, prokurator za zgodą
oskarżonego dokona takiej modyfikacji tego wniosku, która będzie owe jego
nieprawidłowości konwalidowała. Obowiązujące przepisy nie przewidują możliwości
swobodnego kształtowania przez sąd rodzaju i rozmiaru represji karnej stosowanej
w związku z orzekaniem w trybie określonym w art. 343 k.p.k. W sytuacji, gdy w
ocenie sądu warunki wskazane we wniosku prokuratora o skazanie bez rozprawy
nie zasługują na aprobatę lub wręcz nie odpowiadają prawu, nie jest dopuszczalne
ich samodzielne modyfikowanie, a obowiązkiem sądu wynikającym z treści
powołanego art. 343 § 7 k.p.k. jest skierowanie sprawy do rozpoznania na
zasadach ogólnych (vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 września 2012r., IV
KK 163/12, Lex nr 1226727, z dnia 4 sierpnia 2011r., III KK 119/11, Lex nr
1044021, z dnia 5 lipca 2012r., VKK 156/12, Prok. i Pr. 2012/10/12 oraz z dnia 21
sierpnia 2012r.,III KK 430/11, OSNKW Nr 12/2012, poz. 130).
Odnosząc powyższe uwagi do realiów przedmiotowej sprawy, w pierwszej
kolejności wskazać należy, że odnośnie czynu zarzuconego w punkcie VIII aktu
oskarżenia i stanowiącego element ciągu przestępstw przyjętego w pkt 1. wyroku,
niezasadnie uznano, że okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości. Jak
wynika z analizy akt niniejszego postępowania, skazanemu przypisano między
innymi popełnienie, w okresie od dnia 28 grudnia 2008r. do dnia 18 marca 2009r. w
O., występku oszustwa na szkodę spółki z o.o. „O.” W omawianym wypadku
skutkiem przestępnego działania oskarżonego była szkoda w mieniu
pokrzywdzonego podmiotu gospodarczego o łącznej wartości 13.868,73 zł, na którą
składały się wyłudzone przez oskarżonego, a wydane mu w ramach transakcji
kupna-sprzedaży, klimatyzatory i armatura do montażu instalacji klimatyzacyjnych.
Jak wynika z opisu czynu ze wskazanego punktu aktu oskarżenia, zawarcie
10
poszczególnych transakcji stwierdzały wystawione na tą okoliczność przez
pokrzywdzonego faktury VAT w łącznej ilości 5 sztuk, w tym faktury oznaczone
numerami: 7488871 i 7489704, opiewające odpowiednio na kwoty 3.519,48 zł oraz
7.930 zł , wystawione z datą 22 grudnia 2008r. Z treści zeznań świadka T. M.,
kierownika punktu sprzedaży spółki „O.” na terenie O., nie wynika, czy przedmioty
objęte fakturami wystawionymi w dniu 22 grudnia 2008r. i jak ostatecznie przyjęto,
wyłudzone przez oskarżonego, zostały mu wydane w tym dniu, czy też w dniach
kolejnych, w tym w dniu 28 grudnia 2008r., a zatem w dacie, od której przypisano
oskarżonemu działanie w ramach czynu ciągłego z art. 286 §1 k.k. w zw. z art. 12
k.k. Wątpliwości powyższe wiążą się z obowiązkiem dokładnego określenia
przypisanego skazanemu czynu (art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k.), i mogły zostać usunięte
chociażby poprzez załączenie w poczet materiału dowodowego sprawy oryginałów,
względnie kopii faktur wystawionych w dniu 22 grudnia 2008r., będących w
dyspozycji Wydziału XV Gospodarczego Sądu Rejonowego, od czego jednakże
odstąpiono. W zaistniałej sytuacji, celem usunięcia wątpliwości, co do faktycznej,
początkowej daty opisanego czynu ciągłego, a która, winna być zbieżna z datą
faktycznego rozporządzenia przez pokrzywdzonego mieniem objętym fakturami
wystawionymi w dniu 22 grudnia 2008r., sąd powinien skierować niniejszą sprawę
na rozprawę, zgodnie z art. 343 § 7 k.p.k. Naruszenie tego przepisu miało istotny
wpływ na treść zapadłego orzeczenia, albowiem pozostawienie go w obrocie
prawnym w dotychczasowej formie i zakresie, stwarza alternatywne możliwości
interpretacyjne, w tym prowadzi do uznania, iż zakres przyjętej przez sąd
odpowiedzialności karnej T. P., nie dotyczy zdarzeń zaistniałych przed dniem 28
grudnia 2008r., a zatem nie obejmuje również ewentualnego przestępnego
działania ukierunkowanego na mienie pokrzywdzonej spółki, które zostało zbyte, co
stwierdzono stosownymi fakturami z dnia 22 grudnia 2008r.
Zgodnie z treścią art. 46 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym w czasie
popełnienia przez skazanego przestępstw opisanych w pkt I, II, III, V, VIII, XI, XII,
XIII i XIV aktu oskarżenia, to jest w okresie od dnia10 listopada 2008r. do dnia 28
września 2009r., w razie skazania m.in. za przestępstwo przeciwko mieniu sąd, na
wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej, orzekał obowiązek
naprawienia wyrządzonej szkody w całości lub w części. Również po nowelizacji
tego przepisu, dokonanej na podstawie art. 1 pkt 10 ustawy z dnia 5 listopada
2009r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego,
11
ustawy – Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 206, poz. 1589), która weszła w życie w dniu 8
czerwca 2010r. i obowiązywała w czasie popełnienia przez oskarżonego
przestępstwa opisanego w pkt VII aktu oskarżenia, jak też w czasie orzekania w
niniejszej sprawie, na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej, sąd
orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo
w części. Użycie określenia „orzeka” wskazuje wyraźnie, iż sąd jest zobligowany
orzec obowiązek naprawienia szkody, gdy złożono stosowny wniosek, a sąd
skazuje oskarżonego za przestępstwo wskazane w art. 46 § 1 k.k. (vide: wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2002r., III KKN 269/00, Lex nr 74459).
Pokrzywdzone osoby fizyczne oraz prawni przedstawiciele pokrzywdzonych spółek,
na etapie postępowania przygotowawczego złożyli stosowne wnioski o orzeczenie,
na podstawie art. 46 § 1 k.k., obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody w
całości, i sąd w oczywisty sposób dopuścił się obrazy powyżej powołanego
przepisu prawa materialnego. Zamiast tego uwzględniony został przez sąd
wniosek prokuratora o orzeczenie obowiązku naprawienia powstałej szkody na
rzecz wszystkich ujawnionych w sprawie pokrzywdzonych, a więc również tych,
którzy złożyli uprzednio wnioski w trybie przywoływanego już art. 46 § 1 k.k., na
podstawie art. 72 § 2 k.k. Uwzględniając wadliwy w tej części wniosek prokuratora,
z powodu pominięcia obligatoryjnego środka karnego sąd niewątpliwie nie dopełnił
obowiązku, do którego był zobligowany, a zatem do rozważenia, czy zachodzą w
ogóle warunki umożliwiające rozpoznanie sprawy we wnioskowanym trybie, w
szczególności warunki formalne. Wskazane rażące uchybienie w postaci braku
orzeczenia obligatoryjnego środka karnego obowiązku naprawienia szkody, przy
jednoczesnym fakultatywnym, a stąd i terminowym orzeczeniu tego obowiązku jako
środka probacyjnego na podstawie art. 72 § 2 k.k. rodzi stosowne skutki. W
pierwszej bowiem z omawianych sytuacji, tj. orzeczenia środka karnego na
podstawie art. 46 § 1 k.k., realizacja obowiązku spoczywa na sprawcy od chwili
uprawomocnienia się orzeczenia, a stwierdzone uchylanie się od jego wykonania,
skutkować może zarządzeniem wykonania kary przez sąd na podstawie art. 75 § 2
k.k. w terminie określonym w art. 75 § 4 k.k., przy czym zarządzenie wykonania
kary nie zwalnia skazanego z obowiązku naprawienia szkody. Natomiast w
faktycznie zaistniałej w sprawie sytuacji, czyli zobowiązania sprawcy do
naprawienia szkody w terminie roku od uprawomocnienia się orzeczenia na
12
podstawie art. 72 § 2 k.k., realizacja wskazanego obowiązku powinna nastąpić do
upływu wyznaczonego terminu, tym samym ewentualne zarządzenie wykonania
kary, w efekcie stwierdzonego uchylania się od wykonania wyżej wymienionego
obowiązku, nastąpić może dopiero po tym czasie. Ponadto w wypadku zarządzenia
wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności, niezależnie od podstaw
zarządzenia, nastąpiłoby zwolnienie T. P. od obowiązku wykonania orzeczonego
środka probacyjnego.
Procedując ponownie Sąd Rejonowy winien kierować się przedstawionymi
uwagami i mieć na względzie treść w szczególności przepisu art. 343 § 7 k.p.k., a
nadto powinno nastąpić:
- jednoznaczne w treści, czytelnie określone, rozstrzygnięcie w zakresie
kary za jednostkowe czyny (vide: pkt II podważonego kasacją wyroku, gdzie
orzeczono karę: „… 1 (jednego) roku miesięcy pozbawienia wolności…”, co jednak
nie zostało podniesione jako zarzut w nadzwyczajnym środku odwoławczym);
- rzetelne i wnikliwe ustalenie wartości powstałych szkód, co zwłaszcza
dotyczy czynów zarzuconych w pkt I i II aktu oskarżenia;
- orzeczenie tylko kwot należnych pokrzywdzonym, czyli zgodnie z
istniejącą na dzień wyrokowania wysokością szkody (czyn VII z aktu oskarżenia);
- określenie, w wypadku orzeczenia kary łącznej grzywny, wysokości stawki
dziennej przewidzianej treścią przepisu art. 86 § 2 in fine k.k. (vide: pkt IV
uchylonego wyroku);
- dokładne wskazanie podstawy prawnej wymiaru kary grzywny, w tym
prawidłowe oznaczenie przepisu art. 33 § 2 i 3 k.k. (vide: pkt I oraz II zaskarżonego
wyroku, gdzie powołano: „…art. 33 2 i 3 k.k….”).
Z tych też względów Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.
Na podstawie art. 638 k.p.k. wydatkami postępowania kasacyjnego
obciążono Skarb Państwa.