Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 21 SIERPNIA 2012 R.
III KK 430/11
Sąd pierwszej instancji, wyrokując w trybie art. 343 § 1 – 6 k.p.k. na
posiedzeniu, związany jest treścią uzgodnień oskarżonego i prokuratora,
poczynionych na podstawie art. 335 § 1 k.p.k. Sąd nie może więc wydać
innego wyroku, niż skazujący ani orzec innej kary lub środka karnego od
uzgodnionych przez te strony.
Przewodniczący: sędzia SN T. Artymiuk.
Sędziowie SN: K. Cesarz (sprawozdawca), J. Szewczyk.
Prokurator Prokuratury Generalnej: M. Wilkosz–Śliwa.
Sąd Najwyższy w sprawie Łukasza W., skazanego z art. 286 § 1 k.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 21 sierpnia 2012 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść
skazanego od wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 14 lipca 2011 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w C. z dnia 20 kwietnia
2011 r.,
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim w mocy wyrok Sądu
Rejonowego w C. i p r z e k a z a ł sprawę temu Sądowi do ponownego
rozpoznania.
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Rejonowy w C. wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2011 r., wydanym na
posiedzeniu, uznał Łukasza W. za winnego popełnienia ciągu 6
2
przestępstw oszustwa i na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1
k.k. wymierzył oskarżonemu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której
wykonanie za podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt 1 k.k.
warunkowo zawiesił na okres próby 3 lat, oddając w tym czasie
oskarżonego pod dozór kuratora sądowego a nadto odpowiednio na
podstawie art. 72 § 2 k.k. i 46 § 1 k.k. nałożył na oskarżonego obowiązek
naprawienia szkód wyrządzonych przestępstwami oraz obciążył go
kosztami sądowymi.
Apelację od całości wyroku na niekorzyść oskarżonego złożył
prokurator, zarzucając rażącą obrazę art. 343 § 6 k.p.k., mającą wpływ na
treść orzeczenia przez wymierzenie kary 6 miesięcy pozbawienia wolności,
podczas gdy „w trybie art. 335 § 1 k.p.k. zawarta została ugoda z
oskarżonym na wymierzenie mu kary roku i 6 miesięcy pozbawienia
wolności”, po czym wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez
orzeczenie tej kary.
Wyrokiem z dnia 14 lipca 2011 r., Sąd Okręgowy w S. utrzymał w
mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną.
Wyrok Sądu odwoławczego w całości na niekorzyść skazanego
zaskarżył kasacją Prokurator Generalny, zarzucając „rażące i mające
istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego
procesowego, a mianowicie art. 433 § 1 k.p.k. i art. 440 k.p.k., polegające
na dokonaniu wadliwej kontroli instancyjnej wyroku Sądu Rejonowego w C.,
w następstwie czego doszło do utrzymania w mocy niezasadnego i rażąco
niesprawiedliwego, bo wydanego z obrazą art. 337 § 1 k.p.k. oraz art. 343 §
7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k., rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji,
polegającego na dokonaniu, po przeprowadzeniu wstępnej kontroli aktu
oskarżenia i stwierdzenia jego braków, zwrotu prokuratorowi jedynie
odpisów aktu oskarżenia z pominięciem jego oryginału oraz akt sprawy, co
spowodowało, iż dostrzeżone braki w zakresie umieszczonego w akcie
3
oskarżenia wniosku o wydanie wobec oskarżonego wyroku skazującego
zostały usunięte jedynie z jego odpisów, podczas gdy sąd wydał wyrok w
oparciu o niepoprawiony i zawierający odmienną treść oryginał tego
dokumentu, a w konsekwencji wydał orzeczenie w zakresie wymierzonej
kary pozbawienia wolności o treści niezgodnej z zawartą przez prokuratora
i oskarżonego ugodą”.
Skarżący w konkluzji wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego
wyroku oraz utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w C. i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zasadny jest zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść
zaskarżonego wyroku, naruszenia art. 433 § 1 k.p.k., co doprowadziło do
utrzymania w mocy, wydanego z obrazą art. 343 § 6 lub 7 k.p.k. w zw. z art.
335 § 1 k.p.k., wyroku Sądu pierwszej instancji. W całości natomiast
zasługuje na uwzględnienie wniosek kasacji. Ocenę taką uzasadniają
następujące zaszłości i implikacje procesowe.
W dniu 15 grudnia 2010 r. prokurator i Łukasz W. uzgodnili (co
znalazło odzwierciedlenie w „załączniku do protokołu przesłuchania
podejrzanego w przedmiocie zastosowania art. 335 § 1 k.p.k.”) skazanie go
bez rozprawy i wymierzenie przez sąd za zarzucone przestępstwa kary
roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz umieszczenie w akcie
oskarżenia takiego wniosku (obok innych także uzgodnionych
rozstrzygnięć). Prokurator w tymże wniosku postulował jednak wymierzenie
kary 6 miesięcy pozbawienia wolności (natomiast pozostałe elementy
wniosku odpowiadały uzgodnionym z podejrzanym). Dlatego sędzia Sądu
Rejonowego w C. zarządził w dniu 5 stycznia 2011 r. „akta zwrócić Prok.
Rej. w C. celem złożenia wniosku w trybie art. 335 k.p.k. zgodnego z ugodą
zawartą z oskarżonym”. Do pisma przewodniego z dnia 11 stycznia 2011 r.,
wzywającego do złożenia poprawionego wniosku, załączono jedynie 8 kopii
4
aktu oskarżenia. Prokurator po dwóch dniach odesłał te kopie „wraz z
wnioskiem w trybie art. 335 k.p.k. zgodnym z ugodą zawartą z oskarżonym
Łukaszem W.”. Na posiedzenie Sądu Rejonowego, na którym zapadł
wyrok, stawił się tylko obrońca oskarżonego.
Nie ma racji kasacja, że Sąd pierwszej instancji wydał wyrok z obrazą
art. 337 § 1 k.p.k., chociaż trafnie podniesiono w niej, iż po wpłynięciu aktu
oskarżenia doszło do naruszenia przez Sąd dyspozycji tego przepisu.
Gdyby rzeczywiście zwrócono akta prokuratorowi zgodnie z zarządzeniem
z dnia 5 stycznia 2011 r., a więc i akt oskarżenia, jak tego wymaga art. 337
§ 1 k.p.k., to dokonałby korekty również w oryginale wniosku (a nie tylko w
kopiach). Słusznie następnie prokurator zarzucił w apelacji, że wyrok
zapadł z rażącą obrazą art. 343 § 6 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k., choć
zasadne byłoby alternatywnie podniesienie uchybienia przepisom art. 343 §
7 k.p.k. i 366 § 1 k.p.k. Sąd pierwszej instancji, wyrokując w trybie art. 343
§ 1 – 6 k.p.k. na posiedzeniu, związany jest treścią uzgodnień oskarżonego
i prokuratora, poczynionych na podstawie art. 335 § 1 k.p.k. Sąd nie może
więc wydać innego wyroku, aniżeli skazujący, ani orzec innej kary lub
środka karnego od uzgodnionych przez te strony. Wniosek musi oczywiście
odzwierciedlać treść uzgodnień. Odbieganie treści wniosku umieszczonego
w akcie oskarżenia od ustaleń stron porozumienia wymaga reakcji prezesa
sądu na podstawie i z zachowaniem wymogów art. 337 § 1 k.p.k., a gdy
rozbieżność ta zostanie dostrzeżona dopiero na posiedzeniu,
przewodniczący obowiązany jest wezwać prokuratora do wypowiedzenia
się co do jej przyczyny. Jeżeli rozbieżność jest efektem zmiany stanowiska
prokuratora, to przed wydaniem wyroku na posiedzeniu musi ją
zaaprobować oskarżony. Bez względu na to, czy Sąd Rejonowy przeoczył
treść protokołu uzgodnień (a więc najpierw doszło do obrazy art. 366 § 1
k.p.k.), czy wyrokował mimo świadomości rozbieżności między tymi
uzgodnieniami a wnioskiem zawartym w akcie oskarżenia (a wtedy
5
naruszał również dyspozycję art. 343 § 7 k.p.k.), Sąd ten dopuścił się
rażącej obrazy art. 343 § 6 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k. Jak
powiedziano wyżej, Sąd pierwszej instancji może uwzględnić tylko
uzgodniony wniosek. Z rażącym naruszeniem art. 433 § 1 k.p.k., co
słusznie wytknięto w kasacji, nie dostrzegł tego Sąd odwoławczy, czemu
dał wyraz w uzasadnieniu wyroku, wyrażając pogląd, że zgoda
oskarżonego na orzeczenie określonej kary otwiera sądowi meriti
możliwość orzeczenia kary w niższym wymiarze, czyli w efekcie, również
kary łagodniejszego rodzaju lub też mniej dolegliwych środków karnych (co
do rodzaju albo wysokości). Ten oczywiście błędny pogląd Sądu
odwoławczego abstrahuje od faktu, że wniosek składany w trybie art. 335 §
1 k.p.k., a następnie wyrokowanie bez rozprawy, są zarówno efektem jak i
realizacją porozumienia oskarżonego i prokuratora co do rodzaju wyroku
(skazującego) oraz rodzaju i wysokości kary lub środków karnych.
Zakres zaskarżenia wyroku Sądu Rejonowego oraz rodzaj uchybień
podniesionych w apelacji czyniły bezprzedmiotowym zarzut kasacji
naruszenia przez Sąd Okręgowy także art. 440 k.p.k.
Sąd ten rozpoznając sprawę w granicach środka odwoławczego i
kierując się powyższymi względami powinien uchylić wyrok Sądu
Rejonowego i przekazać sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd odwoławczy nie był przy tym związany wnioskiem prokuratora,
ponieważ wnioski zawarte w środku odwoławczym nie wyznaczają jego
granic. Przy rodzaju podniesionych i zaistniałych uchybień w ogóle nie
aktualizowała się kwestia wyroku reformatoryjnego, nawet gdyby prokurator
wykazał, że orzeczona kara jest rażąco niewspółmiernie łagodna (czego
zresztą w tej sprawie nie zarzucił). Wywód Sądu Okręgowego na ten temat
w końcowej części uzasadnienia wyroku, opublikowanego i tezowanego w
przeglądzie orzecznictwa Apelacji Gdańskiej (POSAG 2011, z. 3, s. 164-
168, Lex 1087220), został oparty na błędnym założeniu, że wyrok Sądu
6
Rejonowego zapadł „po uwzględnieniu zgodnego z prawem wniosku o
skazanie bez przeprowadzenia rozprawy”. Tymczasem, jak już wykazano,
wniosek nie był zgodny z prawem, bo nie odpowiadał treści porozumienia
zawartego przez prokuratora i oskarżonego.
Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy wezwie prokuratora,
czy podtrzymuje stanowisko wyrażone w porozumieniu i kopiach aktu
oskarżenia, sprawdzi czy oskarżony w dalszym ciągu aprobuje je, a jeśli
sam Sąd uzna, że nie może go zaakceptować, wezwie strony do dokonania
uzgodnionej zmiany albo postąpi w myśl art. 343 § 7 k.p.k.