Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 176/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Romualda Spyt (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSA Magdalena Tymińska
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Handlowo - Usługowego K. Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością w K.
przeciwko A. M.
o odszkodowanie z tytułu naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 lutego 2013 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 29 listopada 2011 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od powódki Przedsiębiorstwa Handlowo-
Usługowego K. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.
na rzecz pozwanego A. M. kwotę 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 18 lipca 2011 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w G. w pkt 1 uchylił nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z
weksla z dnia 30 grudnia 2009 r., wydany w sprawie I NC …/09, w pkt 2 oddalił
powództwo Przedsiębiorstwa Handlowo - Usługowego K. Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością przeciwko A. M. o odszkodowanie z tytułu naruszenia przez
pracownika zakazu konkurencji.
Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach
faktycznych:
A. M. był zatrudniony w pozwanym przedsiębiorstwie - PHU K. Spółce z
ograniczoną odpowiedzialnością w okresie od 1 sierpnia 2003 r. do 30 kwietnia
2009 r., na stanowisku kierownika działu sanitarnego w składzie budowlanym, w
sklepie pozwanej Spółki w S. Do obowiązków pozwanego należało kierowanie
sprzedażą w dziale sanitarnym, jak również prowadzenie sprzedaży.
W dniu 18 maja 2004 r. strony zawarły umowę o niewykonywaniu
działalności konkurencyjnej. W § 1 przedmiotowej umowy pozwany zobowiązał się
do niewykonywania działalności konkurencyjnej w stosunku do powoda w okresie
zatrudnienia, a także przez okres 5 lat od momentu jego ustania. W § 2 umowy
strony określiły, co uznają za działalność konkurencyjną. W § 3 ustalono, że w razie
nieprzestrzegania umowy pozwany zapłaci powodowi kwotę pieniężną stanowiącą
równowartość 80.000 dolarów amerykańskich w terminie 5 miesięcy od powstania
zobowiązania. W § 4 pozwany zrzekł się odszkodowania za niepodejmowanie
działalności konkurencyjnej względem powoda. W § 5 ustalono, że jako
zabezpieczenie wykonania umowy pozwany przekaże powodowi weksel niezupełny
własny bez protestu, który powód może wypełnić w sytuacji powstania roszczeń
wynikających z umowy. W § 6 ustalono, iż umowa ta stanowi deklarację wekslową.
W związku z zawarciem powyższej umowy pozwany podpisał weksel in blanco,
który powód zatrzymał.
Strony rozwiązały umowę o pracę z dniem 30 kwietnia 2009 r. za
porozumieniem stron, z inicjatywy powoda. Do dnia 10 czerwca 2009 r. pozwany
nie otrzymał raty odszkodowania za niepodejmowanie działalności konkurencyjnej
3
względem powoda. W dniu 15 czerwca 2009 r. pozwany wezwał powoda do zwrotu
weksla niezupełnego własnego bez protestu, wystawionego przez pozwanego jako
zabezpieczenie wykonania umowy o niewykonywaniu działalności konkurencyjnej,
zawartej w dniu 18 maja 2004 r., jednocześnie wskazując, że umowa przestała
obowiązywać z uwagi na brak wypłaty odszkodowania w terminie do dnia 10
czerwca 2009 r. Pismem z dnia 23 czerwca 2009 r. powód odmówił zwrotu weksla,
a nadto wezwał pozwanego do wskazania numeru rachunku bankowego, na który
mógłby przekazać odszkodowanie.
Od dnia 1 lipca 2009 r. pozwany rozpoczął prowadzenie działalności
gospodarczej pod nazwą H. w S.
Postanowieniem z dnia 7 lipca 2009 r., w sprawie prowadzonej pod
sygnaturą akt I Ns …/09, Sąd Rejonowy w K. zezwolił powodowi na złożenie do
depozytu sądowego Sądu Rejonowego w K. kwoty 2.285,50 zł tytułem
odszkodowania należnego pozwanemu od powoda na podstawie umowy z dnia 18
maja 2004 r., za okres od 1 maja 2009 r. do 30 czerwca 2009 r.
W dniu 4 sierpnia 2009 r. powód wypełnił weksel niezupełny własny bez
protestu wystawiony przez pozwanego jako zabezpieczenie wykonania umowy o
niewykonywaniu działalności konkurencyjnej, zawartej w dniu 18 maja 2004 r., na
kwotę 227.720 zł, stanowiącej równowartość 80.000 dolarów amerykańskich i
wezwał pozwanego do wykupu weksla w terminie do 1 grudnia 2009 r.
Również w dniu 4 sierpnia 2009 r. powód dokonał wpłaty na rachunek
bankowy pozwanego kwoty 937,25 zł tytułem wynagrodzenia za lipiec 2009 r. oraz
kwoty 403 zł tytułem zapłaty za maj i czerwiec 2009 r.
W dniu 7 października 2009 r. pozwany przelał na rachunek bankowy
powoda kwotę 534,25 zł, wskazując jako tytuł operacji - „zwrot”.
W dniu 6 listopada 2009 r. pozwany przelał na rachunek bankowy powoda
kwotę 936,75 zł, wskazując jako tytuł operacji - „zwrot”.
Powód zawarł umowy o niewykonywaniu działalności konkurencyjnej także z
pracownikami: J. M. w dniu 27 stycznia 2003 r., G. W. w dniu 11 sierpnia 2003 r.,
M. D. w dniu 31 maja 2004 r. oraz B. K. w dniu 31 maja 2004 r. Żaden z
wymienionych pracowników, jak również G. J., który także podpisał z powodem
umowę o niewykonywaniu działalności konkurencyjnej, nie otrzymał od powoda
4
odszkodowania.
Sąd pierwszej instancji zważył, że w zawartej przez powoda z pozwanym
umowie o zakazie konkurencji z dnia 18 maja 2004 r. strony nie ustaliły należnego
pozwanemu odszkodowania, co więcej - w § 4 tej umowy pozwany zrzekł się
odszkodowania za niepodejmowanie działalności konkurencyjnej względem
powoda. Mając na uwadze treść art. 85 § 1 i 2 k.p. oraz stanowisko Sądu
Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 26 stycznia 2005 r., II PK 186/04, Sąd
Okręgowy uznał, że ostatnim dniem płatności pierwszej raty odszkodowania był 10
czerwca 2009 r. i do tego dnia pozwany nie otrzymał należnej mu raty
odszkodowania. Sąd na tej podstawie przyjął że powód jako pracodawca nie
wywiązał się z obowiązku zapłaty odszkodowania w terminie, a zatem, zgodnie z
treścią przepisu art. 1012
§ 4 k.p., zakaz konkurencji przestał obowiązywać przed
upływem terminu, na jaki została zawarta umowa.
Podkreślając, że zakaz podjęcia przez pozwanego działalności
konkurencyjnej ustał z dniem 11 czerwca 2009 r., Sąd wyjaśnił, iż opóźnienie
wypłaty odszkodowania należnego pozwanemu od pracodawcy z tytułu zawartej
umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy stanowiło „niewywiązanie
się” z obowiązku wypłaty odszkodowania w rozumieniu art. 1012
§ 2 k.p. Powyższe
przesądza o tym, że pracownik został, z mocy prawa, zwolniony z obowiązku
powstrzymania się od podejmowania działalności konkurencyjnej.
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 29
listopada 2011 r. oddalił apelację powoda od powyższego wyroku.
W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny podkreślił, że - jak wynika z ustaleń Sądu
Okręgowego, które Sąd Odwoławczy uznał za kompletne, szczegółowe - nie jest
uprawnione twierdzenie powoda, jakoby terminy płatności rat bezsprzecznie
należnego pozwanemu odszkodowania pozostawały w oderwaniu od terminów, w
których ten otrzymywał od pracodawcy wynagrodzenie w trakcie trwania stosunku
pracy. Praktyka bowiem jest we wskazanym zakresie jasna i zasadność jej
stosowania nie budzi w ocenie Sądu Apelacyjnego żądnych wątpliwości. Zaznaczył,
że termin, w którym pracownik winien otrzymywać od pracodawcy - po ustaniu
obowiązywania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy - powinien
zostać określony w umowie, zaś w przypadku braku przedmiotowego uregulowania
5
przypada on na dzień, w którym pracownik - gdyby pozostawał nadal w stosunku
pracy - otrzymałby należne mu uposażenie. W analizowanej sprawie termin, o
którym mowa, przypadał na dzień 10 każdego miesiąca, a zatem trafnym było
twierdzenie, że po ustaleniu, iż na konto pozwanego w dniu 10 czerwca 2009 r. nie
wpłynęło odszkodowanie z tytułu wiążącej go ze stroną powodową umowy o
zakazie konkurencji, to tym samym pracownik został zwolniony z obowiązku
przestrzegania umowy, albowiem pracodawca nie wywiązał się z ciążącego na nim
obowiązku.
Sąd zaznaczył, że analizowana umowa ma charakter umowy wzajemnej, a
zatem niewywiązanie się pracodawcy z obowiązku terminowego regulowania
należnego pracownikowi odszkodowania zwalania tego ostatniego z obowiązku
przestrzegania ciążącego na nim zobowiązania do niepodejmowania działalności
konkurencyjnej względem (byłego już) pracodawcy.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie ma wpływu na to stanowisko okoliczność,
że pracodawca nie znał aktualnego, tj. zagranicznego numeru konta bankowego
pracownika, albowiem powyższe nie stało na przeszkodzie temu, by należne A. M.
odszkodowanie przelać na konto znane pracodawcy. Sąd wskazał również, że
powód nie był zobligowany - przy założeniu, że istotnie zamierzał wypłacić należne
pozwanemu odszkodowanie - do oczekiwania przez okres blisko dwóch miesięcy,
tj. do dnia uregulowania należności (4 sierpnia 2009 r.), na pozyskanie stosownych
danych, albowiem nie było przeszkód, by ów numer konta ustalić, względnie w
drodze przekazu pocztowego wysłać kwotę odszkodowania na adres A. M. i
dopiero w przypadku nieodebrania przez pracownika kwoty odszkodowania, złożyć
ją do depozytu sądowego. Wskazał, że wprawdzie powód w dniu 23 czerwca 2009
r. wystąpił do pozwanego o wskazanie numeru konta i po uzyskaniu informacji, iż
nie uległo ono zmianie, dokonał przelewu należnego mu odszkodowania wraz z
wyrównaniem - przy czym owa wypłata nastąpiła dopiero 4 sierpnia 2009 r., co
również dowodzi, iż zamiar wypłaty pozwanemu odszkodowania nie był tak
oczywisty, jak wskazuje to pełnomocnik powoda. Dodatkowo trudno jest dać wiarę
twierdzeniom powoda, że jego zamiarem faktycznie było regulowanie należności z
tytułu przysługującego pozwanemu odszkodowania, bowiem już z samej umowy o
zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej, tj. z jej § 4 wynika wprost, że
6
powyższego odszkodowania (zgodnie z zamiarem powoda) A. M. miał się zrzec, co
- jako uregulowanie niezgodne z obowiązującymi w tej mierze przepisami Kodeksu
pracy - było postanowieniem nieważnym.
Sąd drugiej instancji oceniając złożenie przez powoda - na mocy
postanowienia Sądu Rejonowego w K. z dnia 7 lipca 2009 r. - do depozytu
sądowego kwoty 2.285,50 zł tytułem odszkodowania należnego pozwanemu,
stwierdził, że nawet gdyby przyjąć, iż miało to na celu wywiązanie się PHU K. z
ciążących na nim zobowiązań, wynikających z umowy z dnia 18 maja 2004 r., to i
tak jego realizacja nastąpiła w okresie, w którym pozwany nie był już związany
postanowieniami umowy o zakazie konkurencji.
Powód zaskarżył ten wyrok skargą kasacyjną w całości, zarzucając mu
naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 1012
§ 2 k.p., przez błędną jego
wykładnię polegającą na przyjęciu, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia przez
powoda, polegające na wypłacie odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji w dniu
3 lipca 2009 r. na rachunek depozytowy Sądu Rejonowego w K. oraz w dniu 4
sierpnia 2009 r. na konto pozwanego A. M. stanowi niewywiązywanie się przez
powoda z obowiązku wypłaty odszkodowania z tytułu zawartej umowy o
niewykonywaniu działalności konkurencyjnej z dnia 18 maja 2004 r. i powoduje
wygaśnięcie zakazu konkurencji objętego tą umową, podczas gdy prawidłowo
interpretując ten przepis, w powiązaniu z art. 455 k.c., art. 481 k.c. i art. 491 k.c. w
związku z art. 300 k.p. i okolicznościami faktycznymi sprawy, zakaz konkurencji
określony w umowie z dnia 18 maja 2004 r. nie przestał pozwanego obowiązywać.
W uzasadnieniu skarżący podniósł, że analizując normę art. 1012
§ 2 k.p.
pod kątem językowym, należy stwierdzić, że niewywiązywanie się jest
rzeczownikiem odczasownikowym, formą pochodną od zaprzeczonego zwrotnego
czasownika niedokonanego nie wywiązywać się. Odpowiednim czasownikiem
dokonanym jest wywiązać się. Według Słownika Współczesnego Języka Polskiego
(Warszawa 1996) wywiązywać się oznacza, wypełniać to, do czego się jest
zobowiązanym; spełniać coś należycie, sprostać czemuś. Podkreślił, że użyty w
treści przepisu art. 1012
§ 2 k.p. zwrot „lub niewywiązywania się” w liczbie mnogiej
oznacza, że mowa jest o tym, że jakaś czynność nie została wykonywana, że ktoś z
czegoś nie wywiązywał się. Na gruncie języka polskiego zaprzeczenie
7
„niewywiązywanie się” wskazuje na konieczną powtarzalność zachowań, nie zaś
jednokrotność. Jednokrotne niespełnienie obowiązku byłoby nazwane w
omawianym przepisie w formie „lub niewywiązania się”. Zdaniem skarżącego, Sąd
Apelacyjny dokonując wykładni przepisu 1012
§ 2 k.p. w ten sposób, iż powód, nie
przelewając w dniu 10 czerwca 2009 r. odszkodowania, nie wywiązywał się z
wypłaty pozwanemu odszkodowania, dokonał błędnej wykładni przepisu. Sąd ten
pominął przy tym tak istotny element stanu faktycznego, jak złożenie przez powoda
świadczenia do depozytu sądowego, co jest równoznaczne ze spełnieniem
świadczenia przez powoda i świadczy o determinacji w zachowaniu powoda.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pełnomocnik strony pozwanej wniósł o
jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że nieuzgodnienie w
umowie o zakazie konkurencji odszkodowania przysługującego pracownikowi za
okresowe powstrzymanie się od prowadzenia działalności konkurencyjnej po
ustaniu stosunku, nie prowadzi do nieważności tego wzajemnego zobowiązania
prawa pracy w całości. Z mocy prawa sankcja nieważności dotyka bowiem
wyłącznie umowy o zakazie konkurencji, która nie została zawarta na piśmie
(art. 1013
k.p.). A contrario oznacza to skuteczność pisemnych umów o zakazie
konkurencji, których ewentualne wady lub braki powinny być usuwane przez
zastosowanie reguł normujących skutki tych wzajemnych czynności prawnych
(art. 56 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Uzgodnienie wzajemnie zobowiązującej
umowy o zakazie konkurencji wywołuje bowiem nie tylko skutki w niej wyrażone,
lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z
ustalonych zwyczajów (art. 56 k.c. i art. 487 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.).
Ponadto strony powinny wykonywać tego rodzaju wzajemne zobowiązanie zgodnie
z jego treścią oraz w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-
gospodarczemu, a także zasadom współżycia społecznego lub istniejącym w tym
zakresie ustalonym zwyczajom (art. 354 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Stąd też
zawarta przez strony stosunku pracy na piśmie umowa prawa pracy o zakazie
8
konkurencji po ustaniu stosunku pracy, w której strony nie określiły należnego
pracownikowi odszkodowania (art. 1012
§ 1 k.p.), nie jest nieważna, gdyż
przewidziane w tym przepisie zastrzeżenie stosowania jego § 2 i 3 gwarantuje
pracownikowi - z mocy art. 56 k.c. w związku z art. 300 k.p. - odszkodowanie
w minimalnej wysokości określonej w art. 1012
§ 3 k.p. (por. uchwałę z 3 grudnia
2003 r., III PZP 16/03, OSNP 2004 nr 7, poz. 116; wyrok z 9 marca 2006 r., II PK
234/05, LEX nr 607114). Taki też skutek spowodowało w niniejszej sprawie
nieuwzględnienie w umowie o zakazie konkurencji odszkodowania dla pozwanego.
Jeśli chodzi o obowiązek pracodawcy wypłaty odszkodowania z tytułu
powstrzymywania się przez pracownika od podejmowania działalności
konkurencyjnej, to ustawodawca ograniczył się do stwierdzenia, że „odszkodowanie
może być wypłacane w miesięcznych ratach” (art. 1012
§ 3 zdanie drugie k.p.).
Unormowanie to ma charakter regulacji dyspozytywnej w tym sensie, że znajdzie
ono zastosowanie nie tylko w przypadkach, kiedy strony umowy o zakazie
konkurencji nie określiły zasad (terminów) wypłaty odszkodowania (zob. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 r., II PK 186/04, OSNP 2005 nr 24, poz.
391), ale przede wszystkim wtedy, gdy umowa o zakazie konkurencji w ogóle nie
zawiera postanowienia zobowiązującego pracodawcę do wypłaty na rzecz
pracownika odszkodowania. Odpowiada to naturze zobowiązania z umowy o
zakazie konkurencji, w której odpowiednikiem (świadczeniem wzajemnym)
powstrzymania się pracownika od działalności konkurencyjnej jest obowiązek
pracodawcy wypłaty odszkodowania. Sąd Najwyższy, w składzie orzekającym,
podziela pogląd wyrażony w przywołanym wyżej wyroku II PK 186/04, że w
przedmiocie terminu wypłaty odszkodowania przez pracodawcę nie występuje luka
w unormowaniu zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy, która wymagałaby
odpowiedniego zastosowania przepisów Kodeksu cywilnego. Obowiązek
pracodawcy wypłaty odszkodowania z tytułu powstrzymywania się pracownika od
działalności konkurencyjnej aktualizuje się w terminach określonych w umowie, a
jeżeli strony nie określiły terminu wypłaty odszkodowania - w okresach
miesięcznych. Należy przyjąć, że okresy te powinny być zgodne z terminami
wypłaty wynagrodzenia, co odpowiada charakterowi zakazu konkurencji.
Ustawodawca, określając gwarantowaną wysokość odszkodowania, wskazał
9
jednocześnie na wynagrodzenie za pracę jako punkt odniesienia przy ustaleniu
zasad wypłaty odszkodowania, które nie zostały uregulowane w umowie. Skoro
zasadą jest, że minimalne odszkodowanie, o którym mowa w art. 1012
§ 3 k.p.,
oznacza 25% sumy otrzymanych składników wynagrodzenia za pracę w okresie
równym okresowi obowiązywania zakazu podejmowania działalności
konkurencyjnej, to w przypadku braku stosownych postanowień umownych raty
miesięczne powinny być spełniane w terminach, w jakich dokonywano
pracownikowi wypłaty wynagrodzeń składających się na tę sumę.
Ostatecznie więc przyjąć należy, że terminem wypłaty pozwanemu pierwszej
raty odszkodowania był dzień 10 czerwca 2009 r. Zakładając nawet hipotetycznie,
że postanowienie Sądu z dnia 7 lipca 2009 r. o przyjęciu do depozytu sądowego
kwoty 2.285,50 zł tytułem odszkodowania wywołało skutek przewidziany w art. 470
k.c., stwierdzić należy, że strona pozwana powyższego terminu nie dochowała.
Zgodnie z art. 1012
§ 2 k.p., zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy
przestaje obowiązywać przed upływem terminu na jaki został zastrzeżony w razie
niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania. Z punktu
widzenia tego przepisu istotne znaczenie mają nie tylko przyczyny ustania zakazu
konkurencji, ale także moment, kiedy przestaje on ex lege obowiązywać. Dlatego
też należy uznać, że sformułowanie „w razie niewywiązywania się pracodawcy z
obowiązku wypłaty odszkodowania” stanowi dopełnienie czasownika „przestaje
obowiązywać” - z jednej strony w postaci okolicznika przyczyny, odpowiadającego
na pytanie: z jakiej przyczyny?, z drugiej zaś strony, w postaci okolicznika czasu
odpowiadającego na pytanie: kiedy? Odpowiedź zaś na to ostatnie pytanie musi
być precyzyjna, skoro chodzi o skutek z mocy prawa. Przy czym podkreślić należy,
że termin ustania zakazu konkurencji nie może być określany ex post, z
uwzględnieniem okoliczności, które wystąpiły później niż skutek z mocy ustawy. W
praktyce oznacza to badanie przesłanek zwolnienia pracownika z zakazu
konkurencji od rozwiązania stosunku pracy do dnia podjęcia przez pracownika
działalności konkurencyjnej, a więc o ustalenie, czy w tym okresie istniał stan
„niewywiązywania się z obowiązku wypłaty odszkodowania”, dla którego bez
znaczenia pozostają okoliczności zaistniałe później.
10
Ustawodawca posłużył się w komentowanym przepisie terminem
„niewywiązywanie się z obowiązku” i oznacza to niewykonanie obowiązku o treści
wynikającej z umowy o zakazie konkurencji. Jeśli na zobowiązanie pracodawcy
składają się obowiązki wypłaty poszczególnych uzgodnionych rat w określonych
terminach, to niedotrzymanie choćby jednego z nich jest przyczyną ustania zakazu
konkurencji. Z punku widzenia składni języka polskiego rzeczownik odsłowny
„niewywiązywanie się” utworzony jest od czasownika w aspekcie niedokonanym
„nie wywiązywać się”, który między innymi wyraża czynność niezakończoną,
trwającą przez pewien okres czasu, w którym każdy jej dzień jest stanem
„niewywiązywania się”. Tak więc z językowego punktu widzenia pierwszy dzień
niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania jest
terminem ustania ex lege zakazu konkurencji. Taka wykładnia jest uzasadniona
także racjonalnością pracodawcy, który jeśli przewiduje z mocy prawa skutek
uzależniony od określonego zdarzenia faktycznego, to w ten sposób wskazuje na
tożsamość przyczyny i skutku, a tym samym na ich jedność czasową.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy rozpoznający niniejszą skargę nie podziela
poglądu wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego z 10 października 2003 r., I PK
528/02 (OSNP 2004 nr 19, poz. 336), że wypłata przez pracodawcę
odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji po upływie uzgodnionego terminu nie
musi być traktowana jako niewykonanie tego obowiązku, prowadzące do ustania
zakazu konkurencji, lecz może być oceniona jako nienależyte jego wykonanie
(opóźnienie lub zwłoka), powodujące sankcje przewidziane w art. 481 i art. 491 k.c.
Wedle przedstawionej w nim koncepcji, spełnienie przez dłużnika (byłego
pracodawcę) świadczenia z opóźnieniem, jeżeli wierzyciel (były pracownik)
świadczenie to przyjął lub przed jego spełnieniem nie skorzystał z przysługujących
mu uprawnień, powinno być zakwalifikowane jako wykonanie (aczkolwiek
nienależne) zobowiązania. Tymczasem, skoro zakaz konkurencji przestaje
automatycznie obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta
umowa, w przypadkach ściśle określonych w art. 1012
§ 2 k.p., to bez względu na
zachowanie byłego pracownika, niedotrzymanie terminu, w jakim były pracodawca
zobowiązał się wypłacać raty odszkodowania za powstrzymanie się od
podejmowania przez byłego pracownika działalności konkurencyjnej, powoduje - z
11
woli ustawodawcy - ustanie zakazu konkurencji. Brak jest w obowiązujących
przepisach podstawy prawnej do wyprowadzenia wniosku, że jedną z okoliczności
istnienia lub nieistnienia zakazu konkurencji jest zachowanie byłego pracownika, w
szczególności przyjęcie przez niego wypłaconych z opóźnieniem miesięcznych rat
odszkodowania (zob. glosę A. Świątkowskiego do wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 10 listopada 2003 r., I PK 528/02, PiP 2005 nr 3, s. 121). Podkreślenia też
wymaga, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono już stanowisko, że
opóźnienie wypłaty odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy z
tytułu zawartej umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, stanowi
„niewywiązanie się” z obowiązku wypłaty odszkodowania w rozumieniu art. 1012
§
2 k.p. (zob. wyrok z dnia 27 maja 2009 r., II PK 300/08, OSNP 2011 nr 1-2, poz. 9).
Przekładając te uwagi na grunt niniejszej sprawy, uznać należy, że już w
dniu 11 czerwca 2009 r. (termin wypłaty pierwszej raty odszkodowania minął 10
czerwca 2009 r.) zaistniał stan niewywiązywania się strony powodowej z obowiązku
wypłaty odszkodowania, co zwalniało powoda z zakazu konkurencji.
Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 39814
k.p.c. orzeczono jak
w sentencji wyroku. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na
podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 6 pkt 7 w związku z § 11 ust. 1 pkt 2 w
związku z § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28
września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia
przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).