Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 1/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący)
SSN Krzysztof Cesarz
SSN Jarosław Matras (sprawozdawca)
Protokolant Dorota Szczerbiak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Małgorzaty Wilkosz-Śliwy
w sprawie K. G.
oskarżonej z art. 217 § 1 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 14 marca 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść
od wyroku Sądu Okręgowego w K.
z dnia 24 września 2012 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w K.
z dnia 10 kwietnia 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w zakresie obciążenia kosztami
procesu oskarżycielki prywatnej i w tej części sprawę przekazuje
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2012 r., uznał oskarżoną K.
G. za winną popełnienia czynu z art. 217 § 1 k.k. i na podstawie art. 217 § 2 k.k.
odstąpił od wymierzenia jej kary, zaś na zasadzie art. 631 k.p.k. odstąpił od
obciążenia oskarżonej kosztami postępowania.
Apelacje od tego wyroku wnieśli: obrońca oskarżonej oraz oskarżycielka
prywatna. Po ich rozpoznaniu Sąd Okręgowy , wyrokiem z dnia 24 września 2012
r., zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że na zasadzie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w
zw. z art. 414 § 1 k.p.k. postępowanie karne przeciwko K. G. umorzył, a kosztami
procesu obciążył oskarżycielką prywatną i wymierzył jej opłatę w kwocie 100 zł za
postępowanie odwoławcze.
Od wyroku tego kasację na niekorzyść oskarżonej, w części rozstrzygnięcia
o kosztach procesu, wniósł Prokurator Generalny.
Zarzucając wyrokowi rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku
naruszenie przepisów prawa procesowego – art. 634 k.p.k. w zw. z art. 628 pkt 1
k.p.k. w zw. z art. 628 pkt 1 k.p.k. polegające na zasądzeniu kosztów procesu za
postępowanie odwoławcze od oskarżyciela prywatnego w sytuacji umorzenia
postępowania prowadzonego przeciwko K. G. na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k.,
podczas gdy zgodnie z powołanymi wyżej przepisami sąd powinien był zasądzić te
koszty od oskarżonego.
W konkluzji wniósł o uchylenia zaskarżonego wyroku w części dotyczącej
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania i przekazanie sprawy w tym zakresie
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna, aczkolwiek zasadność podniesionego zarzutu nie
dotyczy rozstrzygnięcia w odniesieniu do zasądzeniu „kosztów procesu za
postępowanie odwoławcze” – jak to ujęto w treści zarzutu – ale rozstrzygnięcia o
obciążeniu kosztami procesu oskarżycielki prywatnej, bo właśnie o kosztach
procesu sąd odwoławczy w swoim wyroku rozstrzygnął. Jest bezsporne, że w
sytuacji gdy sąd odwoławczy uwzględniając apelację oskarżonej zmienił
zaskarżony wyrok i umorzył postępowanie karne na podstawie art. 17 § 1 pkt 3
k.p.k., to powinien stosownie do treści art. 634 k.p.k. rozstrzygnięcie o kosztach
procesu oprzeć na normie art. 628 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 629 k.p.k., a więc
zasądzić od oskarżonej na rzecz oskarżycielki prywatnej poniesione przez nią
koszty procesu, na które składają się w istocie uzasadnione jej wydatki (art. 616 §
3
1 pkt 1 k.p.k.). Do wydatków tych nie może być bowiem wliczona zryczałtowana
równowartość wydatków postępowania określona w art. 621 § 1 k.p.k., albowiem w
przypadku umorzenia postępowania w oparciu o przepis art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k.
podlega ona zwrotowi oskarżycielowi prywatnemu stosownie do treści art. 622
k.p.k. (por. wyroki SN: z dnia 18 czerwca 2002 r., III KKN 417/99, Lex 54403; z
dnia 28 sierpnia 2003 r., III KK 45/03, R -OSNWK 2003/1/1857). Z tego też powodu
stwierdzając rażące naruszenie wskazanych powyżej przepisów postępowania
karnego, która to obraza miała istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia w tym
zakresie, należało zaskarżony wyrok w tej części uchylić, a sprawę w tym zakresie
przekazać do ponownego rozpoznania sądowi II instancji.
Poza zakresem ponownego orzekania pozostanie interesujący problem
natury prawnej związany z treścią art. 628 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 629 k.p.k., a
dotyczący możliwości zasądzenia od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa
zryczałtowanych wydatków postępowania prywatnoskargowego. Kwestia ta jest
obecnie jedynie sygnalizowana, a to wobec niezaskarżenia kasacją naruszenia
również przepisu art. 628 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 629 k.p.k. Problem ten rysuje się
wyraziście wobec konieczności zwrócenia, w oparciu o przepis art. 622 k.p.k.,
wniesionej przez oskarżycielkę prywatną zryczałtowanej równowartości wydatków
(k. 432 – ryczałt wniesiony dopiero w toku ponownego procesu), co skutkuje
oczywistym stwierdzeniem, że poniesione przez Skarb Państwa wydatki
postępowania prywatnoskargowego nie są wówczas w żadnej części
zrekompensowane przez strony prowadzonego sporu. Wprawdzie przepis art. 626
pkt 2 k.p.k. daje podstawę prawną do zwrotu Skarbowi Państwa takich ryczałtowo
określonych wydatków, ale czyni to wprost tylko w dwóch sytuacjach, tj. zwolnienia
oskarżyciela prywatnego od ich uiszczenia (a więc zastosowanie art. 623 k.p.k.) lub
też rozpoznania sprawy bez ich uiszczenia, co najczęściej ma miejsce w
przypadku uchybienia w urzędowaniu i niewezwaniu oskarżyciela prywatnego do
uiszczenia kwoty ryczałtu (miało to zresztą miejsce w czasie pierwszego
rozpoznania sprawy – uw. i podkreślenie SN). Natomiast w innych sytuacjach, tj.
kiedy nie ma podstaw do zwolnienia oskarżyciela prywatnego od uiszczenia
zryczałtowanych wydatków oraz gdy procedowanie w kwestii uiszczenie kwoty
ryczałtu będzie prawidłowe, można twierdzić, z uwagi na stylistykę przepisu art. 628
pkt 2 k.p.k., iż nie ma podstawy prawnej do zasądzenia na rzecz Skarbu Państwa
kwoty zryczałtowanych wydatków czy też ewentualnie, wydatków ustalonych na
4
podstawie art. 618 k.p.k. Wydaje się, że takie różnicowanie sytuacji oskarżonych w
zakresie ponoszonych przez nich wydatków postępowania prywatnoskargowego w
przypadku takiego samego rozstrzygnięcia o procesie, tj. umorzenia postępowania
na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k., w zależności od sytuacji majątkowej
oskarżyciela prywatnego lub prawidłowego działania prezesa sądu
(przewodniczącego wydziału) nie może być akceptowane nie tylko z punktu
widzenia równości praw oskarżonych w tej samej sytuacji procesowej, ale także z
uwagi na charakter postępowania prywatnoskargowego, w którym Skarb Państwa,
co do zasady, nie powinien być obciążany kosztami prywatnego sporu stron. Temu
niezasadnemu zróżnicowaniu zapobiegłoby przyjęcie, że przez sformułowanie
ujęte w art. 628 pkt 2 in fine k.p.k. „w razie rozpoznania sprawy bez ich uiszczenia”
należy rozumieć także sytuację, kiedy z mocy wyraźnego przepisu ustawy (art. 622
k.p.k.) musi dojść do zwrotu uiszczonej zryczałtowanej równowartości wydatków o
której mowa w art. 621 § 1 k.p.k., a więc, gdy w sprawie nie zostaną uiszczone
wydatki.
Niewątpliwie poza zakresem zarzutu kasacji znalazła się również kwestia
wymierzonej oskarżycielce prywatnej opłaty w kwocie 100 zł, albowiem w kasacji
nie sformułowano zarzutu naruszenia przepisów ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r.
o opłatach w sprawach karnych (t. j. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 ze zm.). Jest
bezsporne, że to właśnie przepis tej ustawy (art. 13 ust. 2), w związku z
okolicznością nieuwzględnienia apelacji oskarżycielki prywatnej (por. k. 539 i nast.),
stał się podstawą do słusznego obciążenia jej opłatą w tej wysokości.
Przy ponownym rozstrzyganiu kwestii kosztów procesu sąd II instancji
będzie miał na uwadze powyższe wskazania.
Z tych wszystkich powodów należało orzec jak w wyroku.