Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 1/13
POSTANOWIENIE
Dnia 26 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
Andrzej Stępka
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 26 marca 2013 r.,
sprawy W. H. B.
skazanego z art.197 § 3 pkt 2 kk
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 13 września 2012 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w L.
z dnia 21 maja 2012 r.,
p o s t a n o w i ł
I. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
II. obciążyć skazanego W. H. B. kosztami sądowymi
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Okręgowego w L. z dn. 21 maja 2012 r., W. H. B. został
skazany za przestępstwo z art. 197 § 3 pkt 2 k.k. na karę 4 lat i 6 miesięcy
pozbawienia wolności.
Rozpoznając wniesioną przez obrońcę oskarżonego apelację od tego
wyroku Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 13 września 2012 r., zmienił zaskarżony
wyrok tylko w ten sposób, iż sprecyzował datę czynu przypisanego oskarżonemu i
uchylił środek karny w postaci zakazu zbliżania się do pokrzywdzonej, a w
pozostałym zakresie utrzymał w mocy tenże wyrok.
Kasację od tego wyroku wniósł obrońca skazanego. Zaskarżając wyrok w
całości, na podstawie art. 523 § 1 k.p.k. zarzucił rażące naruszenie prawa mające
istotny wpływ na treść wyroku, a mianowicie obrazę przepisów postępowania:
2
a/ art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2 k.p.k. poprzez
zaakceptowanie przez Sąd Apelacyjny w toku kontroli instancyjnej naruszenia
zasad obiektywizmu i swobodnej oceny dowodów wyrażającego się w
nieuwzględnieniu przy ocenie wiarygodności zeznań pokrzywdzonej K. S. dowodów
w postaci notatki pokrzywdzonej z listopada 2010 r., wykonanej przez oskarżonego
fotografii pokrzywdzonej, wyjaśnień oskarżonego oraz innych dowodów
świadczących o tym, że pokrzywdzona kontaktowała się z oskarżonym oraz
przebywała w jego miejscu zamieszkania już po tym, gdy miało dojść do
popełnienia czynu przypisanego oskarżonemu. W przekonaniu obrońcy dowody te
miałyby podważać wiarygodność pokrzywdzonej, która zaprzeczała takim
kontaktom;
b/ art. 4 k.p.k., art. 410 k.p.k. i art. 457 § 2 k.p.k. z powodu uwzględnienia tylko
okoliczności obciążających skazanego i wyraźnego „faworyzowania dowodu z opinii
biegłej z zakresu psychologii”, przy jednoczesnym odrzuceniu dowodów
przemawiających na korzyść skazanego, a wskazujących na nieprawdziwość
zeznań pokrzywdzonej. Skutkiem tego naruszenia przepisów prawa było
niepodzielenie zarzutów apelacji obrońcy;
c/ art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 433 k.p.k. i art. 452 § 2 k.p.k. wobec
nieuzasadnionej akceptacji przez Sąd Odwoławczy oddalenia w postępowaniu
przed Sądem I instancji wniosków dowodowych oskarżonego oraz oddalenia w
postępowaniu apelacyjnym przez Sąd II instancji wniosku dowodowego
oskarżonego zmierzającego do wyjaśnienia okoliczności, „w jakich doszło do jego
oskarżenia”;
d/ w konkluzji obrońca wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie
sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Rozpoznając kasację obrońcy skazanego W. B. Sąd Najwyższy zważył, co
następuje:
Kasacja okazała się oczywiście bezzasadna, co skutkowało jej oddaleniem w
trybie określonym w art. 535 § 3 k.p.k. Należy podkreślić, że kasacja jako
nadzwyczajny środek zaskarżenia służy eliminacji prawomocnych orzeczeń
sądowych, które ze względu na doniosłość wadliwości, jaką są obarczone, nie
mogą ostać się i funkcjonować w obrocie prawnym. Podnoszone w kasacji zarzuty
winny wskazywać na uchybienia określone w art. 439 k.p.k. lub inne, lecz na tyle
istotne i rażące naruszenia prawa, do jakich doszło w postępowaniu odwoławczym,
3
że w konsekwencji mogły one mieć istotny wpływ na treść wyroku Sądu drugiej
instancji. Niedopuszczalne jest podnoszenie w nadzwyczajnym środku zaskarżenia
wprost zarzutów pod adresem orzeczenia Sądu I instancji.
W przedmiotowej sprawie skarga zmierzała do kolejnego zakwestionowania
prawidłowości dokonanej przez sąd pierwszej instancji – i zaakceptowanej w pełni
w wyniku kontroli apelacyjnej przez sąd odwoławczy – oceny materiału
dowodowego oraz ustaleń faktycznych. W znacznej mierze zarzuty kasacyjne
stanowią powielenie zarzutów apelacyjnych. Tymczasem postępowanie kasacyjne
nie może stanowić powtórzenia postępowania apelacyjnego i nie jest swego
rodzaju trzecią instancją odwoławczą, mającą służyć kolejnemu weryfikowaniu
poprawności zapadłych orzeczeń w sądach pierwszej i drugiej instancji.
W przedmiotowej sprawie kasacja została skonstruowana w taki sposób, iż
zarzuty dotyczą w istocie wprost wyroku sądu pierwszej instancji, zaś poprzez ich
powiązanie z zarzutami pod adresem orzeczenia sądu odwoławczego jej autor
stara się doprowadzić do poddania ocenie przez Sąd Najwyższy ustaleń
faktycznych dokonanych przez Sąd Okręgowy.
Trzeba podkreślić, iż zarzuty podniesione pod adresem orzeczenia Sądu I
instancji podlegają rozważeniu przez sąd kasacyjny tylko w takim zakresie, w jakim
jest to konieczne dla właściwego rozpoznania zarzutów stawianych w tym
nadzwyczajnym trybie zaskarżonemu wyrokowi sądu odwoławczego.
Tych zarzutów jednak nie można rozpatrywać w oderwaniu od zarzutów
stawianych orzeczeniu sądu odwoławczego, skoro nie jest funkcją kontroli
kasacyjnej kolejne, powielające kontrolę apelacyjną rozpoznawanie zarzutów
stawianych pod pozorem kasacji orzeczeniu sądu pierwszej instancji.
Z istoty samej kasacji wynika, że w tym postępowaniu niedopuszczalne jest
dokonywanie przez Sąd Najwyższy ponownej oceny dowodów, czy też
poprawności dokonanych ustaleń faktycznych. Sąd kasacyjny może tylko zbadać,
czy Sądy obydwu instancji dokonując tych ustaleń nie dopuściły się rażącego
naruszenia reguł procedowania, co mogłoby mieć wpływ na ustalenia faktyczne, a
w konsekwencji na treść wyroku. Zatem kontroli w trybie kasacji podlegają nie
same ustalenia faktyczne, ale sposób ich dokonania.
Ponieważ obrońca zarzucił obrazę przepisów art. 4 k.p.k. i art. 7 k.p.k., to
należy zauważyć, iż tego rodzaju zarzuty nie mogą samodzielnie stanowić
podstawy kasacji z uwagi na to, że formułują jedynie naczelne zasady procesu
4
karnego, mające charakter ogólnych dyrektyw. Przestrzeganie zasady
obiektywizmu wyrażonej w art. 4 k.p.k. gwarantowane jest w przepisach
szczególnych i dopiero wskazanie naruszenia konkretnych przepisów
szczegółowych może uzasadniać stosowny zarzut kasacyjny.
Analiza kasacji wskazuje, że obrońca upatruje złamania zasady z art. 4 k.p.k. bądź
to wskutek oparcia ustaleń faktycznych przez sąd pierwszej instancji na dowodach
niekorzystnych dla skazanego, bądź wskutek nieuwzględnienia okoliczności
przemawiających na jego korzyść – a w przypadku sądu odwoławczego, wobec
bezkrytycznego zaakceptowania stanowiska Sądu Okręgowego.
Należy wyraźnie podkreślić, że odrzucenie przez Sąd pewnych dowodów,
przy jednoczesnym uwzględnieniu innych dowodów stanowi uprawnienie Sądu
dokonującego ustaleń faktycznych z pełnym uwzględnieniem zasady swobodnej
oceny dowodów i nie może być uznane za przejaw złamania zasady obiektywizmu.
Podobnie odmówienie wiary zeznaniom określonych świadków, czy też
wyjaśnieniom oskarżonego, nie może być utożsamiane z pominięciem okoliczności,
których te dowody dotyczą i nie jest wyrazem złamania zasady bezstronności Sądu.
Do zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji zasady bezstronności Sąd Apelacyjny
odniósł się w uzasadnieniu własnego wyroku na stronach 5 - 6.
Wobec kolejnego zarzutu kasacji, a dotyczącego rażącego naruszenia art. 7
k.p.k. należy stwierdzić, iż zarzut złamania zasady swobodnej oceny dowodów
może być samodzielnie i bezpośrednio stawiany wyrokowi Sądu odwoławczego
tylko wtedy, gdy Sąd ten wydał orzeczenie o charakterze reformatoryjnym. A więc,
gdy zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji dokonując oceny dowodów odmiennej
od tej, która legła u podstawy faktycznej wyroku tego Sądu. W przeciwnym
wypadku, a więc gdy Sąd odwoławczy utrzymuje w mocy orzeczenie Sądu I
instancji, bądź co prawda zmienia zaskarżony wyrok, lecz nie w części dotyczącej
samego sprawstwa i ustaleń faktycznych, zarzut naruszenia art. 7 k.p.k. może być
w kasacji podniesiony tylko jako racja ewentualnego stwierdzenia zasadności i
uwzględnienia zarzutów podniesionych pod adresem orzeczenia Sądu
odwoławczego.
W realiach przedmiotowej sprawy nie można zasadnie przyjąć, aby sądy obu
instancji naruszyły dyrektywy z art. 7 k.p.k. Tym bardziej dotyczy to orzeczenia
Sądu odwoławczego, który nie dokonywał żadnej zmiany ustaleń faktycznych sądu
pierwszej instancji utrzymując generalnie w mocy tenże wyrok. Dokonane przez ten
5
Sąd zmiany wyroku nie wpływały w żaden sposób na kwestię sprawstwa i winy
skazanego. Sam fakt, iż przyjęte przez Sądy założenia dowodowe nie odpowiadają
subiektywnym oczekiwaniom skazanego nie jest wystarczający do skutecznego
podnoszenia zarzutu złamania zasady swobodnej oceny dowodów. Wbrew
odmiennemu stanowisku autora kasacji Sąd pierwszej instancji dokonał właściwej i
zgodnej z naczelnymi zasadami postępowania karnego oceny wszystkich
zebranych w sprawie dowodów, wyciągnął z niej trafne wnioski, zaś tę analizę Sąd
Odwoławczy w pełni zaakceptował jako logiczną, zgodną z zasadą prawidłowego
rozumowania oraz wiedzy i doświadczenia życiowego. Do zarzutu naruszenia przez
Sąd I instancji zasady swobodnej oceny dowodów Sąd Apelacyjny odniósł się w
uzasadnieniu na stronach 4 - 6.
Podobnie nie doszło do obrazy przepisu art. 410 k.p.k. Należy zdecydowanie
podkreślić, że nie stanowi naruszenia tego przepisu dokonanie oceny materiału
dowodowego przeprowadzonego lub ujawnionego na rozprawie w sposób
odmienny od subiektywnych oczekiwań stron procesowych. Do takiego naruszenia
doszłoby tylko wtedy, gdyby Sąd I instancji wydając wyrok oparł się jedynie na
części materiału dowodowego. Jednakże przepisu art. 410 k.p.k. nie można
rozumieć w ten sposób, że każdy z przeprowadzonych dowodów ma stanowić
podstawę ustaleń faktycznych. Nie można zarzucać, że niektóre dowody nie
stanowiły podstawy ustaleń faktycznych, jeśli sąd je rozważył i odrzucił na
płaszczyźnie art. 7 k.p.k. jako niewiarygodne. Także co do zarzutu obrazy przepisu
art. 410 k.p.k. Sąd Odwoławczy odniósł się w uzasadnieniu na stronach 4 – 5.
Wbrew odmiennemu stanowisku autora kasacji Sąd pierwszej instancji
dokonał właściwej i zgodnej z naczelnymi zasadami postępowania karnego oceny
wszystkich zebranych w sprawie dowodów, wyciągnął z niej trafne wnioski, zaś tę
analizę Sąd Odwoławczy w pełni zaakceptował jako logiczną, zgodną z zasadą
prawidłowego rozumowania oraz wiedzy i doświadczenia życiowego. Sąd
Okręgowy poddał bowiem drobiazgowej analizie wyjaśnienia oskarżonego oraz
zeznania świadków, w tym przede wszystkim pokrzywdzonej K. S. oraz opinie
biegłych. Wskazał też Sąd, którym dowodom i w jakim zakresie dał wiarę i czynił
na ich podstawie ustalenia faktyczne, a które odrzucił jako nieprzekonujące – i z
jakich powodów tak postąpił.
Odnosząc się do poszczególnych zarzutów kasacji należy dodatkowo
podnieść, co następuje:
6
1/ za chybiony i bezzasadny w stopniu oczywistym należy uznać zarzut z pkt 1
petitum kasacji. Sąd I instancji dokonał oceny wyjaśnień oskarżonego na stronach
4 – 5 uzasadnienia swojego wyroku, a do zeznań pokrzywdzonej odniósł się na
stronach 5 – 18. Sąd Apelacyjny w pełni zaakceptował dokonaną przez Sąd I
instancji ocenę zebranych w sprawie dowodów, w tym zwłaszcza zeznań
pokrzywdzonej, będących jednym z głównych dowodów dla ustaleń faktycznych.
Ustosunkowując się do poszczególnych zarzutów apelacji Sąd Odwoławczy poddał
drobiazgowej analizie zeznania K. S,. a swoje stanowisko przedstawił na stronach 8
– 20 uzasadnienia wyroku, w konsekwencji podzielił również dokonaną przez Sąd
Okręgowy ocenę wyjaśnień oskarżonego B.
Wypowiedział się ten Sąd również w zakresie dotyczącym możliwości przebywania
pokrzywdzonej w domu skazanego już po dniu zdarzenia – a to w kontekście
wskazywanych w apelacji takich dowodów, jak fotografia i notatka pokrzywdzonej
oraz złożone w tej kwestii wyjaśnienia skazanego (str. 13 – 15 uzasadnienia).
Trafnie stwierdził Sąd, iż nawet ewentualne ustalenie, że pokrzywdzona po dniu
zdarzenia widziała się z oskarżonym żadną miarą nie może być uznane za dowód
skutecznie podważający wiarygodność zeznań K.S. i możliwość popełnienia przez
W. B. przypisanego mu przestępstwa. Należy zgodzić się z Sądem Apelacyjnym,
że prezentowane w tym zakresie stanowisko skarżącego „nie tylko nie liczy się z
szeroko omówionymi przez Sąd Okręgowy przesłankami wiarygodności tych
depozycji” (chodzi o zeznania pokrzywdzonej – kom. S.N.), ale także „zupełnie
ignoruje wskazaną przez sąd I instancji zgodność tych zeznań z szeregiem innych,
zgromadzonych w sprawie dowodów”.
Analiza akt przedmiotowej sprawy wskazuje, że podnoszona przez autora
kasacji „notatka pokrzywdzonej” to odręczny zapisek z miesiąca listopada 2010 r.
przedłożony w toku postępowania przez oskarżonego, a mający potwierdzać
otrzymanie przez pokrzywdzoną kwoty 300 zł. Należy jednak zwrócić uwagę, iż Sąd
I instancji nie zaliczył tej notatki w poczet materiału dowodowego ( karta 400 i 417 –
417v akt sprawy). Godzi się też zauważyć, iż Sąd Odwoławczy odniósł się i do tej
notatki, skoro stwierdził, że bynajmniej nie wyklucza ona prawdomówności
pokrzywdzonej (str. 14, zdanie 8 – 16 od dołu uzasadnienia). Okoliczności, których
miałaby dowodzić wskazana w kasacji notatka nie mają żadnego znaczenia dla
ustaleń w przedmiocie sprawstwa skazanego. Dlatego też nawet gdyby Sąd
Odwoławczy w ogóle nie odniósł się do tej kwestii, nie stanowiłoby to uchybienia
7
mogącego mieć istotny wpływ na treść wyroku, a zatem nie mogłoby skutkować
zasadnością zarzutu;
2/ podobnie bezzasadnym w stopniu oczywistym jest zarzut z pkt. 2 kasacji
zarzucający sądom obydwu instancji „wyraźne faworyzowanie dowodu” z opinii
psychologicznej dotyczącej pokrzywdzonej, co w konsekwencji miało doprowadzić
do niesłusznego uznania zeznań K. S. za wiarygodne. W pierwszej kolejności
należy podkreślić, iż autor kasacji w żadnym stopniu nie wykazał wadliwości opinii
w trybie art. 201 k.p.k., a więc jej ewentualnej niepełności, niejasności, czy też
wewnętrznej sprzeczności.
Sąd Okręgowy poddał szczegółowej analizie dowód z opinii psychologicznej, który
ze zrozumiałych względów był jednym z najistotniejszych w sprawie obok zeznań
pokrzywdzonej (str. 6 – 9 uzasadnienia) – słusznie uznając go za wiarygodny. Sąd
Apelacyjny w całości podzielił jego stanowisko akceptując bez zastrzeżeń tę ocenę
i podkreślając, że nawet w apelacji obrońca nie kwestionował wartości dowodowej
opinii psychologicznej (str. 8 – 9 uzasadnienia). Reasumując Sąd Najwyższy
stwierdza, że również ten zarzut kasacji podlegał oddaleniu jako oczywiście
bezzasadny;
3/ za oczywiście bezzasadny należało uznać kolejny zarzut – z pkt 3 petitum
kasacji. Postanowieniem z dnia 14 maja 2012 r. Sąd I instancji oddalił wnioski
dowodowe oskarżonego o nadesłanie informacji dotyczących interwencji Policji w
trzech konkretnie wymienionych dniach oraz dokonania ustaleń, z kim była
związana matka pokrzywdzonej. Podstawą tej decyzji był przepis art. 170 § 1 pkt 2
k.p.k. z uwagi na fakt, że w przekonaniu tego Sądu okoliczności, które miały być
udowodnione, nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ( karty 366 i 403 akt
sprawy). Ponieważ oskarżony podtrzymał te wnioski dowodowe na rozprawie
odwoławczej, Sąd Apelacyjny podzielając w pełni stanowisko Sądu I instancji w tym
zakresie oddalił je – również na podstawie art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. (karta 496v).
Nadto Sąd Odwoławczy w uzasadnieniu swego wyroku na stronach 7 i 20 wskazał
na słuszność oddalenia przedmiotowych wniosków przez Sąd Okręgowy
podkreślając, że wnioskowane dowody nie miały żadnego znaczenia dla
rozstrzygnięcia sprawy i na takie znaczenie nie wskazał też obrońca. Należy
zauważyć, że interwencje Policji dotyczyły zupełnie innych okoliczności, niż
związane z przedmiotem sprawy, podobnie jak kwestia osobistego życia matki
8
pokrzywdzonej, toteż rzeczywiście nie mogły mieć żadnego znaczenia dla ustaleń
w zakresie sprawstwa skazanego B.
Podkreślenia wymaga również fakt, że nie mogło dojść do obrazy przez Sąd
Apelacyjny przepisu art. 452 § 2 k.p.k., skoro ten Sąd nie przeprowadzał w
postępowaniu odwoławczym żadnych dowodów.
Mając na uwadze wszystkie podniesione powyżej okoliczności Sąd
Najwyższy oddalił kasację obrońcy skazanego w trybie art. 535 § 3 k.p.k. jako
oczywiście bezzasadną.
O kosztach sądowych postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie
art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k., obciążając nimi skazanego.