Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 453/12
POSTANOWIENIE
Dnia 26 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
Andrzej Stępka
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 26 marca 2013 r.,
sprawy z wniosku E. T. W.
o odszkodowanie i zadośćuczynienie
z powodu kasacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawczyni
od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 27 września 2012 r., zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w B.
z dnia 22 maja 2012 r.,
p o s t a n o w i ł
I. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
II. obciążyć wnioskodawczynię E. T. W. kosztami sądowymi
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dn. 22 maja 2012 zasądził od Skarbu
Państwa na rzecz E. T. W. tytułem zadośćuczynienia kwotę 100.000 zł z
ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, a w pozostałym
zakresie dalej idące żądanie oddalił.
Rozpoznając wniesioną na niekorzyść wnioskodawczyni apelację
prokuratora Sąd Apelacyjny wyrokiem z dn. 27 września 2012 r., w sprawie o sygn.
akt II AKa […] zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że kwotę zadośćuczynienia
obniżył do 64.000 zł, a w pozostałej części wyrok utrzymał w mocy.
Kasację od tego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawczyni. Na
podstawie art. 523 § 1 k.p.k. zarzucił wyrokowi rażące naruszenie prawa
materialnego mające wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 445 § 1 i 2
Kodeksu cywilnego w zw. z art. 8 ust. 2a i 3 ustawy z dn. 23 lutego 1991 r. o
2
uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za
działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego polegające na
oczywiście nieodpowiedniej ocenie kryteriów ustalania wysokości zadośćuczynienia
w odniesieniu do przyjętej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, skutkującą
nietrafnym uznaniem, że kwota 64.000 zł jest odpowiednia do zakresu doznanej
przez B. W. krzywdy. Zdaniem wnioskodawczyni prawidłowa ocena tych kryteriów
prowadzi do wniosku, iż zakres doznanej przez niego krzywdy wskazuje na
zasadność ustalenia zadośćuczynienia na poziomie 100.000 zł, gdyż czas
faktycznego pozbawienia wolności B. W., jego odizolowania od osób bliskich,
warunki, w jakich przebywał w łagrze na terenie Związku Radzieckiego,
intensywność cierpień fizycznych i psychicznych, doznane upokorzenia oraz inne
dolegliwości uzasadniają przyjęcie, że jego krzywda jest ogromna.
W konkluzji autor kasacji wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
W odpowiedzi na kasację Prokurator Prokuratury Apelacyjnej wniósł o
oddalenie kasacji jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja okazała się oczywiście bezzasadna, co skutkowało jej oddaleniem w
trybie określonym w art. 535 § 3 k.p.k.
W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż dla wykładni pojęcia
„zadośćuczynienie”, o jakim mowa w art. 552 k.p.k., miarodajne są przepisy prawa
cywilnego materialnego, w tym zwłaszcza art. 445 § 2 k.c., z którego wynika, że
zadośćuczynienie powinno być odpowiednie. Jednak ustalenie, jaka kwota w
konkretnych okolicznościach jest „odpowiednia” należy do sfery swobodnego
uznania sędziowskiego. W postępowaniu kasacyjnym zarzut niewłaściwego
ustalenia kwoty zadośćuczynienia może być skuteczny tylko wtedy, gdy zaskarżone
orzeczenie w sposób oczywisty narusza zasady ustalania tego zadośćuczynienia, a
więc gdy uwzględniono niewłaściwe lub nie uwzględniono właściwych elementów
mających istotne znaczenie dla określenia wysokości kwoty zadośćuczynienia. W
ramach kontroli kasacyjnej nie jest natomiast możliwe wkraczanie w sferę
swobodnego uznania sędziowskiego. O rażącym naruszeniu zasad ustalania
„odpowiedniego” zadośćuczynienia mogłoby świadczyć np. przyznanie
zadośćuczynienia wręcz symbolicznego, zamiast stanowiącego rekompensatę
3
doznanej krzywdy, bądź kwoty znacznie wygórowanej, prowadzącej do
niestosownego wzbogacenia się tą drogą. Nie można przyjąć, by doszło do rażącej
obrazy prawa cywilnego materialnego wówczas, gdy strona prezentuje tylko
odmienną ocenę przesłanek rzutujących na wysokość dochodzonego
zadośćuczynienia (por.: wyrok Sądu Najwyższego z dn. 17 stycznia 2001 r., II KKN
351/99, Lex Nr 51452, postanowienia Sądu Najwyższego; z dn. 27 lipca 2005 r., II
KK 54/05, Lex Nr 152495, z dn. 16 lutego 2006 r., V KK 446/05, Lex Nr 183897).
Treść uzasadnienia skargi kasacyjnej wskazuje, iż wnioskodawczyni nie jest
usatysfakcjonowana wysokością zasądzonej przez Sąd Apelacyjny rekompensaty
finansowej w wysokości 64.000 zł i w tym upatruje ona naruszenia odpowiednich
przepisów prawa cywilnego materialnego. Tymczasem Sąd Apelacyjny
uwzględniając apelację Prokuratora nie zakwestionował samej zasadności
przyznania wnioskodawczyni zadośćuczynienia z tytułu represjonowania B. W.
przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości, podobnie nie
kwestionował długotrwałości okresu odbywanej przez represjonowanego kary i
bardzo trudnych warunków panujących w obozie. Słusznie jednak uznał, iż Sąd I
instancji zasądził zadośćuczynienie w zawyżonej kwocie, kierując się
niewłaściwymi kryteriami. Sąd Odwoławczy dokonał merytorycznej oceny
przesłanki „odpowiedniości” zasądzonego na rzecz E. W. zadośćuczynienia w
kontekście zarzutów apelacyjnych i przekonująco uzasadnił powody, dla których
uznał za konieczne obniżenie tej kwoty. Trafnie Sąd zwrócił uwagę, że krzywdy
doznane przez B. W. nie miały charakteru nieodwracalnego i były przeciętne z
obiektywnego punktu widzenia. Należy też zgodzić się z Sądem Apelacyjnym, iż
zadośćuczynienie za represje wobec osób działających na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego nie może być mierzone tylko dolegliwościami osoby
represjonowanej, ale także winno być miarkowane współczesnym standardem
społeczeństwa. Innymi słowy – zadośćuczynienie musi być ustalane w rozsądnych
granicach, przystających do aktualnych warunków życia i przeciętnej stopy życiowej
społeczeństwa.
Zważywszy zatem, że przyznane zadośćuczynienie nie miało charakteru
symbolicznego i było odpowiednie, Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, iż nie
doszło do rażącej obrazy art. 445 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 8 ust. 2a i 3 ustawy z dn.
23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób
represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
4
Mając te okoliczności na uwadze należało uznać kasację za oczywiście
bezzasadną i oddalenie ją w trybie określonym w art. 535 § 3 k.p.k. O kosztach
sądowych postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. w
zw. z art. 518 k.p.k., obciążając nimi wnioskodawczynię.