Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 7/13
POSTANOWIENIE
Dnia 4 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Stępka
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 4 kwietnia 2013 r.,
sprawy D. S.
skazanego z art. 207 § 2 k.k. i art. 157 § 1 k.k. i innych
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w Ś.
z dnia 19 kwietnia 2012 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w W.
z dnia 25 listopada 2011 r.
p o s t a n o w i ł
I. oddalić kasację obrońcy skazanego jako oczywiście
bezzasadną;
II. zwolnić skazanego D. S. od kosztów sądowych
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Rejonowego w W. z dnia 25 listopada 2011 r., D. S. został
skazany za przestępstwa z art. 207 § 2 k.k. i art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
w zw. z art. 64 § 2 k.k. oraz z art. 207 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k. – popełnione na szkodę małoletnich F. Z. i M. Z., nadto
za przestępstwo z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k. popełnione na szkodę E.
Z. oraz z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
2
- na łączną karę 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Apelacje od tego wyroku
wnieśli obrońca oraz prokurator.
Apelacja obrońcy zaskarżała wyrok w części dotyczącej przestępstw
popełnionych na szkodę małoletnich dzieci oraz czynu z art. 62 ust. 1 w/w ustawy i
na podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k. zarzucała błąd w ustaleniach faktycznych
przyjętych za podstawę orzeczenia. Natomiast prokurator wniósł apelację na
podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. zarzucając rażącą łagodność wymierzonych
oskarżonemu kar jednostkowych oraz łącznej kary pozbawienia wolności.
Po rozpoznaniu wniesionych apelacji Sąd Okręgowy w Ś. wyrokiem z dnia
19 kwietnia 2012 r., zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, iż łączną karę
pozbawienia wolności podwyższył do rozmiaru 5 lat i 6 miesięcy, a w pozostałym
zakresie utrzymał tenże wyrok w mocy.
Kasację od tego wyroku wniósł obrońca skazanego, który na podstawie art.
523 § 1 k.p.k. zarzucił rażące naruszenie prawa mogące mieć wpływ na treść
orzeczenia, a mianowicie obrazę następujących przepisów prawa procesowego:
a/ art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k. poprzez zaakceptowanie w toku kontroli
instancyjnej naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, które wyrażało się w
uznaniu, iż zebrany materiał dowodowy ponad wszelką wątpliwość wskazuje na
winę i sprawstwo skazanego w zakresie wszystkich przypisanych mu przestępstw
oraz w całkowitym pominięciu przy ustalaniu podstawy faktycznej wyroku
„niezwykle istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy” części zeznań świadków w osobach
H. O. i E. B. Z ich relacji wynika bowiem, że to E. Z. dopuszczała się przemocy
fizycznej wobec swoich dzieci;
b/ art. 457 § 3 k.p.k. poprzez nieustosunkowanie się w uzasadnieniu
własnego wyroku w sposób przewidziany tym przepisem do zarzutów i wniosków
zawartych w apelacji obrońcy skazanego;
c/ w konkluzji obrońca wniósł o uchylenie wyroków sądów obydwu instancji i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
W odpowiedzi na kasację Prokurator Prokuratury Okręgowej w Ś. wniósł o jej
oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja obrońcy skazanego D. S. okazała się oczywiście bezzasadna i podlegała
oddaleniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
3
W przedmiotowej sprawie w istocie rzeczy kasacja zmierzała do kolejnego
zakwestionowania prawidłowości dokonanej przez sąd pierwszej instancji – i
zaakceptowanej w pełni w wyniku kontroli apelacyjnej przez sąd odwoławczy –
oceny materiału dowodowego oraz ustaleń faktycznych. Zarzuty kasacyjne
stanowią w znacznej części powielenie zarzutów apelacyjnych. Tymczasem
postępowanie kasacyjne nie może stanowić powtórzenia postępowania
apelacyjnego i nie jest swego rodzaju trzecią instancją odwoławczą, mającą służyć
kolejnemu weryfikowaniu poprawności zapadłych orzeczeń w sądach pierwszej i
drugiej instancji. Kasacja została skonstruowana w taki sposób, iż zarzuty dotyczą
wprost wyroku sądu pierwszej instancji, a jej autor stara się doprowadzić do
poddania ocenie przez Sąd Najwyższy ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd
Rejonowy, próbując ominąć zakaz kwestionowania ustaleń faktycznych.
Z istoty samej kasacji wynika, że w tym postępowaniu niedopuszczalne jest
dokonywanie przez Sąd Najwyższy ponownej oceny dowodów, czy też
poprawności dokonanych ustaleń faktycznych. Sąd kasacyjny może tylko zbadać,
czy Sądy obydwu instancji dokonując tych ustaleń nie dopuściły się rażącego
naruszenia reguł procedowania, co mogłoby mieć wpływ na ustalenia faktyczne, a
w konsekwencji na treść wyroku. Zatem kontroli w trybie kasacji podlegają nie
same ustalenia faktyczne, ale sposób ich dokonania.
Ponieważ obrońca zarzucił obrazę przepisu art. 7 k.p.k., to należy zauważyć,
iż tego rodzaju zarzut nie może samodzielnie stanowić podstawy kasacji z uwagi na
to, że formułuje tylko jedną z naczelnych zasad procesu karnego, mającą charakter
ogólnych dyrektyw. Przestrzeganie tej zasady gwarantowane jest w przepisach
szczególnych i dopiero wskazanie naruszenia konkretnych przepisów
szczegółowych może uzasadniać stosowny zarzut kasacyjny. Co prawda w kasacji
powiązano ten przepis z art. 410 k.p.k., lecz nie zmienia to ostatecznej konkluzji, iż
stawianie tego rodzaju zarzutu w nadzwyczajnym środku zaskarżenia, jakim jest
kasacja, nie jest prawidłowe.
Podobnie nie doszło do obrazy przepisu art. 410 k.p.k. Należy zdecydowanie
podkreślić, że nie stanowi naruszenia tego przepisu dokonanie oceny materiału
dowodowego przeprowadzonego lub ujawnionego na rozprawie w sposób
odmienny od subiektywnych oczekiwań stron procesowych. Do takiego naruszenia
doszłoby tylko wtedy, gdyby Sąd I instancji wydając wyrok oparł się jedynie na
części materiału dowodowego. Jednakże przepisu art. 410 k.p.k. nie można
4
rozumieć w ten sposób, że każdy z przeprowadzonych dowodów ma stanowić
podstawę ustaleń faktycznych. Nie można zarzucać, że niektóre dowody nie
stanowiły podstawy ustaleń faktycznych, jeśli sąd je rozważył i odrzucił na
płaszczyźnie art. 7 k.p.k. jako niewiarygodne. Wbrew odmiennemu stanowisku
autora kasacji Sąd pierwszej instancji dokonał właściwej i zgodnej z naczelnymi
zasadami postępowania karnego oceny wszystkich zebranych w sprawie dowodów,
wyciągnął z niej trafne wnioski, zaś tę analizę Sąd odwoławczy w pełni
zaakceptował jako logiczną, zgodną z zasadą prawidłowego rozumowania oraz
wiedzy i doświadczenia życiowego. Sąd Rejonowy poddał bowiem drobiazgowej
analizie wyjaśnienia oskarżonego, zeznania wszystkich świadków oraz opinie
biegłych. Wskazał też Sąd, którym dowodom i w jakim zakresie dał wiarę i czynił na
ich podstawie ustalenia faktyczne, a które odrzucił jako nieprzekonujące – i z jakich
powodów tak postąpił.
Jak już podniesiono, Sąd Rejonowy poddał wnikliwej ocenie wszystkie
zgromadzone w sprawie dowody i na ich podstawie doszedł do trafnego wniosku o
winie i sprawstwie skazanego D. S. w zakresie zarzucanych mu przestępstw. Jest
rzeczą oczywistą, iż w zakresie przestępstw popełnionych na szkodę małoletnich
dzieci (czyny zarzucane kolejno w pkt I i II aktu oskarżenia i przypisane w ust. I i II
wyroku) podstawą ustaleń faktycznych były zeznania matki dzieci – E. Z. Sąd
dokonał w tym zakresie bardzo rzetelnej i pogłębionej ich analizy, mając także na
uwadze okoliczności nakazujące szczególną ostrożność w ocenie jej relacji, takich
jak złe wypełnianie przez E. Z. obowiązków rodzicielskich, czy nadużywanie przez
nią alkoholu. Słusznie jednak uznał Sąd, że te fakty same w sobie nie mogą
świadczyć o braku wiarygodności świadka, gdyż potrafiła ona zeznawać
obiektywnie, zaś relacje te znalazły potwierdzenie w innych dowodach. Mając
świadomość, iż zeznania matki małoletnich pokrzywdzonych są kluczowe dla
ustaleń faktycznych, Sąd I instancji przesłuchał ją na rozprawie z udziałem biegłej
psycholog J. O., która podkreśliła m.in., że świadek zeznaje konsekwentnie i nie
ujawnia tendencji do przypisywania oskarżonemu jedynie samych negatywnych
zachowań. Sąd podzielił wywody biegłej uznając opinię za bezstronną i rzetelną, a
w konsekwencji obdarzył również w całości walorem wiarygodności zeznania E. Z.
Jakkolwiek Sąd I instancji odnosił się do tego dowodu praktycznie w treści całego
uzasadnienia wyroku, szczególnie dokładnie przedstawił swoje stanowisko w tym
zakresie na stronach 9 – 12 uzasadnienia. Ocena zeznań E. Z. dokonana przez ten
5
Sąd została w pełni zaaprobowana przez Sąd odwoławczy, który podkreślił, że nie
sposób ich „podważyć w jakimkolwiek fragmencie” (str. 4 uzasadnienia).
Dodatkowo Sądy obydwu instancji akcentowały, że relacje E. Z. znalazły
potwierdzenie i uzupełnienie w zeznaniach takich obiektywnych świadków, jak
[…](str. 12 – 16 uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego i str. 4 – 5 uzasadnienia
wyroku Sądu Okręgowego).
Wbrew odmiennemu stanowisku obrońcy opinia biegłej H. S., która
wypowiadała się na temat charakteru obrażeń ciała małoletnich pokrzywdzonych i
możliwego mechanizmu ich doznania, w żadnym stopniu nie podważa ustaleń
Sądu w zakresie sprawstwa skazanego, ani nie upoważnia do przyjęcia tezy, iż
obrażenia te mogły powstać w innym czasie, niż zostało to przyjęte przez ten Sąd.
Dowód ten został poddany wnikliwej analizie przez Sąd I instancji, który w całości
uznał go za wiarygodny podkreślając, że stanowisko biegłej jest rzetelne,
profesjonalne i bezstronne, a także wyklucza wersje zdarzenia podawane przez
skazanego (str. 21 – 22). Zwrócił na to uwagę także Sąd odwoławczy w pełni
podzielając ocenę opinii biegłej dokonaną przez Sąd Rejonowy (str. 5 – 6).
Reasumując należy stwierdzić, iż żadne dowody zebrane w sprawie - ani treść
zeznań E. Z., ani wnioski opinii psychologicznej, czy też biegłej z zakresu obrażeń
ciała, a tym bardziej inne dowody uznane przez Sąd za przekonujące, nie
upoważniają do podzielenia stanowiska obrońcy wyrażonego w kasacji na stronie
4, jakoby sprawcą znęcania się nad dziećmi była E. Z., a nie skazany. Do tego
rodzaju ustaleń nie upoważnia również analiza wskazanych w kasacji zeznań
świadków – H. O. i E. B. Nie jest też prawdą, by Sąd I instancji „w żaden sposób”
nie odniósł się do zeznań tych świadków, zwłaszcza w zakresie, w jakim ich relacje
miałyby świadczyć o stosowaniu wobec dzieci przemocy przez ich matkę. Sąd
Rejonowy poddał analizie te zeznania na stronach 16 i 20 – 21 uzasadnienia, a
dokonał tego łącznie z oceną kilku innych świadków. Nie dostrzega apelujący, iż
Sąd dał wiarę zeznaniom E. B. – matki skazanego – złożonym w postępowaniu
przygotowawczym, w których akurat obciążała własnego syna podnosząc wprost,
że wyklucza, by E. Z. biła dzieci. W jej przekonaniu właśnie skazany S. postępował
w taki sposób stosując wobec nich przemoc. Późniejsza zmiana postawy świadka
na rozprawie sądowej została odrzucona przez Sąd jako niewiarygodna. W
podobny sposób ocenił Sąd zeznania […] zwracając uwagę, że także oni w
postępowaniu przygotowawczym obciążali skazanego, by później w postępowaniu
6
sądowym podjąć próbę przyjścia mu z pomocą w uniknięciu odpowiedzialności
karnej (str. 16 in fine – 20 uzasadnienia). Natomiast zeznania H. O. – podobnie jak i
R. B., M. K. i P. G. – zostały uznane przez Sąd I instancji w całości za
niewiarygodne. W przekonaniu Sądu ci świadkowie nie mają szczegółowej wiedzy
na temat postępowania skazanego, a nadto ich relacje są sprzeczne z całością
zebranego materiału dowodowego (str. 20 – 21). Sąd odwoławczy zaaprobował w
pełni tak dokonaną ocenę Sądu I instancji podkreślając, że Sąd ten do relacji w/w
świadków odniósł się „w należyty, wręcz drobiazgowy sposób” (str. 6 ).
Jakkolwiek w kasacji zaskarżono również wyroki sądów obydwu instancji w
części, w której przypisano skazanemu sprawstwo co do przestępstwa z art. 62 ust.
1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, to w istocie rzeczy
nie podniesiono w tym zakresie żadnych konkretnych zarzutów, poprzestając na
polemice z ustaleniami Sądu I instancji i negowaniu słuszności przypisania
skazanemu sprawstwa. Należy zatem stwierdzić, iż Sąd Rejonowy dokonał w tym
zakresie prawidłowych ustaleń faktycznych na podstawie pełnego i trafnie
ocenionego materiału dowodowego. Ustaleń faktycznych dokonano w oparciu o
zeznania świadków […] , a nadto w oparciu o tak obiektywne dowody, jakim były
dokumenty w postaci protokołu przeszukania skazanego oraz ekspertyzy z zakresu
fizykochemii.
Brak jest wszelkich logicznych podstaw do kwestionowania stanowiska Sądu
I instancji, że D. S. dopuścił się przestępstwa z art. 62 ust. 1 w/w ustawy.
Argumenty tego Sądu wyłożone na stronach 5 i 24 – 26 uzasadnienia zostały w
pełni zaakceptowane przez Sąd odwoławczy (str. 6 uzasadnienia).
Wobec podniesionych powyżej okoliczności za w pełni niezasadny należy
uznać zarzut naruszenia przez Sąd odwoławczy art. 457 § 3 k.p.k. Sąd Okręgowy
rozważył wszystkie zarzuty i wnioski podniesione w apelacji obrońcy tego
oskarżonego i wystarczająco umotywował swój stosunek do nich. Uzasadnienie
wyroku Sądu odwoławczego w pełni odpowiada wymogom określonym w art. 457 §
3 k.p.k. Wbrew sugestiom obrońcy nie można utożsamiać faktu nie podzielenia
zasadności podniesionego w apelacji zarzutu z brakiem ustosunkowania się do
niego. Motywy kasacji wskazują natomiast wprost, że jej autor prezentując własną
ocenę dowodów opartą na ich jednostronnej analizie, polemizuje z ustaleniami
faktycznymi i oceną wiarygodności dowodów wskazujących na sprawstwo
skazanego w omawianym zakresie. Należy przypomnieć, iż stopień szczegółowości
7
rozważań Sądu odwoławczego uzależniony jest od jakości oceny dokonanej przez
Sąd I instancji. Jeżeli ta ocena jest wszechstronna, pełna, logiczna i wsparta
zasadami doświadczenia życiowego, a więc odpowiada w pełni wymogom
nałożonym przez reguły z art. 7 k.p.k., to wówczas Sąd odwoławczy zwolniony jest
od drobiazgowego odnoszenia się do zarzutów apelacji, kwestionujących w
rzeczywistości taką ocenę.
W takim wypadku wystarczające jest wskazanie głównych powodów nie podzielenia
zarzutów apelacji, a następnie odesłanie do szczegółów uzasadnienia wyroku Sądu
pierwszej instancji. Jakkolwiek jest rzeczą oczywistą, iż na Sądzie Odwoławczym
ciąży obowiązek rozpoznania wszystkich wniosków i zarzutów wskazanych w
środku odwoławczym, nie oznacza to jednak bezwzględnego wymogu
szczegółowego umotywowania każdego argumentu. Skoro w przedmiotowej
sprawie Sąd I instancji sporządził uzasadnienie swego wyroku w taki sposób, iż w
pełni odpowiadało wymogom z art. 424 § 1 k.p.k., nadto zawiera ono pełną i
rzetelną ocenę całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego, to Sąd
odwoławczy nie miał potrzeby jeszcze bardziej szczegółowego, niż to uczynił,
odnoszenia się do poszczególnych zarzutów apelacji.
Mając na uwadze wszystkie podniesione w niniejszym uzasadnieniu
okoliczności, Sąd Najwyższy oddalił kasację obrońcy w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
jako oczywiście bezzasadną. Na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. i art. 518 k.p.k.
zwolniono skazanego D. S. od kosztów sądowych za postępowanie kasacyjne.