Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 261/12
POSTANOWIENIE
Dnia 11 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Józef Iwulski
w sprawie z powództwa R. J.
przeciwko Urzędowi Gminy w D.
o sprostowanie protokołu powypadkowego i ustalenie wypadku przy pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 11 kwietnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w O.
z dnia 18 czerwca 2012 r.,
odrzuca skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Powód R. J. w pozwie skierowanym przeciwko Urzędowi Gminy w D. wniósł
o sprostowanie protokołu powypadkowego nr 1/2011 z dnia 29 listopada 2011 r. w
ten sposób, iż uległ wypadkowi przy pracy.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w O. wyrokiem z 11
kwietnia 2012 r., w sprawie IV P …/12 powództwo oddalił i nie obciążył powoda
kosztami postępowania.
2
Sąd Rejonowy ustalił, iż w 3 listopada 2011 r. powód uległ wypadkowi
podczas meczu rozgrywanego w ramach D. Amatorskiej Ligi Piłki Siatkowej.
Drużyna w której grał powód składała się z członków Ochotniczej Straży Pożarnej
w K. której członkiem był powód.
Zdaniem Sądu Rejonowego powództwo jest nieuzasadnione, gdyż wypadek
nie nastąpił ani w czasie działań ratowniczych ani w czasie ćwiczeń, a ogólne
poprawienie sprawności fizycznej nie może być zrównane z działaniami
ratowniczymi lub ćwiczeniami. Odszkodowanie służy członkowi ochotniczej straży
pożarnej, który doznał uszczerbku w związku z udziałem w działaniach
ratowniczych lub ćwiczeniach.
Powyższy wyrok zaskarżył apelacją powód.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w O. wyrokiem z 18
czerwca 2012 r. oddalił apelację.
Sąd Okręgowy stwierdził, że podstawą rozważań w niniejszej sprawie są
przepisy ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z
2002 r. Nr 147, poz. 1229 ze zm.) oraz wydane na podstawie art. 26 ust. 9 tej
ustawy rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14
grudnia 2003 r. w sprawie przyznawania świadczeń odszkodowawczych strażakom
jednostek ochrony przeciwpożarowej i członków ochotniczej straży pożarnej z tytułu
uszczerbku na zdrowiu albo szkody w mieniu a w przypadku ich śmierci
przyznawania odszkodowania członkom ich rodzin (Dz.U. z dnia 8 stycznia 2004 r.
Nr 1, poz. 6).
Sąd zauważył, że zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o ochronie
przeciwpożarowej strażakowi jednostki ochrony przeciwpożarowej, a także
członkowi ochotniczej straży pożarnej, który w związku z udziałem w działaniach
ratowniczych lub w ćwiczeniach doznał uszczerbku na zdrowiu lub poniósł szkodę
w mieniu przysługują świadczenia wymienione w tym przepisie a zgodnie z ust. 3
tego artykułu jednorazowe odszkodowania przysługują na zasadach określonych
dla strażaków Państwowej Straży Pożarnej w wysokości kwot ustalonych na
podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych i są wypłacane przez podmioty ponoszące koszty
funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej. Sąd Okręgowy podkreślił, że
3
rozporządzenie MSWiA w § 2 stwierdza, iż podmiot ponoszący koszty
funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej wszczyna postępowanie w
razie doznania przez osobę poszkodowaną uszczerbku na zdrowiu w związku z jej
udziałem w działaniach ratowniczych lub ćwiczeniach. Postępowanie to zgodnie z §
3-9 powyższego rozporządzenia kończy się sporządzeniem protokołu
powypadkowego, który po ostatecznym zakończeniu zgodnie z dyspozycją tego
rozporządzenia jest doręczany właściwemu podmiotowi (w tym wypadku: Urząd
Gminy w D.), który stosownie do § 10 bada i ocenia całokształt sprawy na
podstawie wszystkich zebranych dowodów i zgodnie z § 13 i 14 powyższego
rozporządzenia wydaje orzeczenie wobec którego - zgodnie z § 15 rozporządzenia
- osoba niezadowolona z orzeczenia może dochodzić swoich roszczeń na drodze
właściwego postępowania cywilnego.
Zdaniem Sądu Okręgowego, powyższe rozważania wskazują, że roszczenie
powoda nie wynika z wypadku przy pracy lecz zarówno w zakresie uprawnień jak i
trybu postępowania - jest całkowicie oparte na przywołanych wyżej przepisach. W
ocenie Sądu drugiej instancji, w niniejszej sprawie powód nie ma statusu
pracownika w rozumieniu art. 476 § 5 ust. 1 i 2 k.p.c. Biorąc jednakże pod uwagę
fakt, iż Sąd pracy orzekający w I instancji rozpatrywał tę sprawę merytorycznie w
składzie właściwym (art. 47 § 1 k.p.c.) przy zastosowaniu właściwych przepisów
Sąd uznał, że nie zostały naruszone zasady procedowania w tej sprawie a tym
samym istnieje możliwość pełnej merytorycznej kontroli instancyjnej wydanego
orzeczenia.
W ocenie Sądu Okręgowego, dokonana przez Sąd pierwszej instancji
wykładnia pojęcia „ćwiczenia” którym posługuje się przepis art. 26 ust. 1 ustawy z
24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej jest wykładnią uzasadnioną. Tym
samym słusznie Sąd pierwszej instancji przyjął, że racjonalna wykładnia pojęć
„działania ratownicze lub ćwiczenia” prowadzi do wniosku, że ochroną są objęte
tylko takie zdarzenia, które pozostają w związku z przedmiotem zadań
postawionych przed służbą ratowniczą. Dlatego „ćwiczenia”, o których mowa w
przepisie, to nie każde poprawianie sprawności fizycznej ale „ćwiczenia” mające
ścisły związek z działaniami ratowniczymi. W związku z powyższym, za trafne Sąd
Okręgowy uznał stwierdzenie, że poza zakresem tego pojęcia będą pozostawały
4
czynności podejmowane - tak jak w niniejszej sprawie polegające na udziale
członka ochotniczej straży pożarnej, w jego czasie wolnym, związane z jego hobby
na zasadzie dobrowolności w regularnych rozgrywkach lokalnej amatorskiej lidze
siatkowej, która jest inicjatywą zespołów biorących w niej udział.
Powyższy wyrok został w całości zaskarżony skargą kasacyjną wniesioną
przez powoda, w której zarzucono:
„1. naruszenie prawa materialnego tj. art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia
1991 roku o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 2002 r. Nr 147, poz. 1229 ze
zmianami) poprzez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu przez Sąd II
instancji, że pojęcie „ćwiczeń” obejmuje wyłącznie czynności związane z
działaniami ratowniczymi i przedmiotem zadań postawionych przed służbą
ratowniczą z wyłączeniem z zakresu pojęcia ćwiczeń ogólnosprawnościowych;
2. naruszenie przepisów postępowania mogące mieć istotny wpływ na wynik
sprawy tj. art. 459 k.p.c. w zw. z art. 476 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 189 k.p.c. w zw. z
art. 391 § 1 k.p.c. poprzez zakwalifikowanie sprawy jako sprawy z zakresu prawa
pracy i rozpoznanie jej w trybie odrębnym, przy jednoczesnym uznaniu, iż powód
posiada interes prawny w ustaleniu, czy zdarzenie miało związek z ćwiczeniami,
podczas, gdy ustalenie takie stanowiło jedynie przesłankę rozstrzygnięcia i powinno
być dochodzone w postępowaniu zwykłym procesowym w postaci pozwu o zapłatę
odszkodowania;
3. naruszenie przepisów postępowania mogące mieć istotny wpływ na wynik
sprawy tj. art. 321 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. poprzez wyrokowanie co do
przedmiotu nieobjętego żądaniem, bowiem powód nie żądał ustalenia „czy
wypadek miał związek z ćwiczeniami”, lecz domagał się ustalenia że zdarzenie
miało „charakter wypadku przy pracy i sprostowania protokołu wypadkowego”,
przez co doszło do nierozpoznania istoty sprawy”.
Wskazując na powyższe wniesiono o:
„1. uchylenie - na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. - wyroku Sądu Okręgowego w
O. IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 czerwca 2012 roku w
całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał
zaskarżone orzeczenie lub sądowi równorzędnemu;
ewentualnie
5
2. w przypadku uznania, że zachodzą przesłanki z art. 39816
k.p.c., wnoszę o
uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w O. IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 18 czerwca 2012 roku w całości i orzeczenie, co do istoty
sprawy tj. ustalenie, iż uszczerbek na zdrowiu, którego doznał powód R. J. w dniu 3
listopada 2011 roku powstał w związku z udziałem w ćwiczeniach w rozumieniu art.
26 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U.
2002 r. Nr 147, poz. 1229 ze zmianami) oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz
powoda kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa prawnego
w postępowaniu kasacyjnym według norm przepisanych”.
Skarżący oznaczył wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 13.600 zł.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje:
Sprawa, w której zapadł wyrok zaskarżony rozpoznawaną skargą kasacyjną
nie jest sprawą z zakresu prawa pracy. Sprawy z zakresu prawa pracy zostały
wymienione w art. 476 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, przez sprawy z zakresu
prawa pracy rozumie się sprawy: 1) o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim
związane, 11
) o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek
prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy, 2) o
roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów
stosuje się przepisy prawa pracy, 3) o odszkodowania dochodzone od zakładów
pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych. Jest to zamknięty katalog spraw z zakresu prawa pracy. Nie
mieści się w nim sprawa o roszczenie członka ochotniczej straży pożarnej
skierowane przeciwko Urzędowi Gminy jako podmiotowi ponoszącemu koszty
funkcjonowania tej jednostki ochrony przeciwpożarowej o sprostowanie protokołu
powypadkowego ani o ustalenie, że uszczerbek na zdrowiu, jakiego doznał członek
straży powstał w związku ćwiczeniami. Stron postępowania w tej sprawie nie łączył
stosunek pracy ani żaden inny stosunek prawny, do którego miałyby zastosowanie
przepisy prawa pracy. Strona pozwana nie jest zakładem pracy (pracodawcą)
powoda ponoszącym odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie przepisów
o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy. Roszczenie powoda wywodzone
6
jest z przepisu art. 26 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie
przeciwpożarowej (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380 ze zm.), w
myśl którego członkowi ochotniczej straży pożarnej, który w związku z udziałem w
działaniach ratowniczych lub ćwiczeniach doznał uszczerbku na zdrowiu,
przysługuje, między innymi, jednorazowe odszkodowanie (ust. 1). Natomiast
zgodnie z ust. 5 odszkodowanie to ustala i wypłaca (z wyłączeniem przypadku
niewiążącego się ze stanem faktycznym sprawy) podmiot ponoszący koszty
funkcjonowania jednostki ochrony przeciwpożarowej. Na podstawie delegacji z art.
26 ust. 9 ustawy zostało wydane rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i
Administracji z 24 grudnia 2003 r. w sprawie przyznawania świadczeń
odszkodowawczych strażakom jednostek ochrony przeciwpożarowej i członkom
ochotniczej straży pożarnej z tytułu uszczerbku na zdrowiu albo szkody w mieniu, a
w przypadku ich śmierci przyznawania odszkodowań członkom ich rodzin (Dz.U. z
2004 r. Nr 1, poz. 6). W przepisach tego rozporządzenia nałożono na podmiot
ponoszący koszty funkcjonowania jednostki straży obowiązek sporządzenia
protokołu powypadkowego (§ 6) a następnie wydania orzeczenia o odszkodowaniu
(§ 13 i § 14). W § 15 przewidziano prawo osoby niezadowolonej z orzeczenia
dochodzenia roszczeń „w drodze właściwego postępowania cywilnego”.
Roszczenie powoda R. J., członka ochotniczej straży pożarnej, przeciwko
podmiotowi ponoszącemu koszty funkcjonowania tej straży, Urzędowi Gminy w D.,
zostało rozpoznane w postępowaniu odrębnym przewidzianym dla spraw z zakresu
prawa pracy. Ta okoliczność nie spowodowała jednakże zmiany rodzaju sprawy.
Sprawa ta nie stała się sprawą z zakresu prawa pracy, pozostała sprawą cywilną (w
ścisłym znaczeniu). Należy ją zakwalifikować jako sprawę o prawa majątkowe.
Powód nie domagał się zasądzenia odszkodowania lecz sprostowania protokołu
powypadkowego a w skardze kasacyjnej sformułował wniosek o ustalenie, że
uszczerbek na zdrowiu, jakiego doznał „powstał w związku z udziałem ćwiczeniach
w rozumieniu art. 26 ust. 1 ustawy o ochronie przeciwpożarowej”. Niewątpliwie
jednak dochodzone roszczenie jako zmierzające do uzyskania odszkodowania, ma
charakter majątkowy.
Dopuszczalność skargi kasacyjnej w postępowaniu cywilnym jest
uzależniona, między innymi, od wartości przedmiotu zaskarżenia. Według art. 3982
7
§ 1 k.p.c., skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe,
w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy
złotych a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych niższa niż
dziesięć tysięcy złotych. Ponieważ – jak zostało wyżej wyjaśnione – sprawa, w
której zapadł wyrok zaskarżony skargą kasacyjną, nie jest sprawą z zakresu prawa
pracy (ani sprawą z zakresu ubezpieczeń społecznych, co jest oczywiste),wartość
przedmiotu zaskarżenia wyznaczająca dopuszczalność tej skargi wynosi 50.000 zł
a nie 10.000 zł. Skarżący oznaczył wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę
13.600 zł, co sprawia, że skarga jest niedopuszczalna. Rozpoznanie sprawy
cywilnej (w ścisłym znaczeniu) w postępowaniu odrębnym przewidzianym dla
spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie prowadzi do zmiany
zasad dopuszczalności zaskarżenia skargą kasacyjną ze względu na wartość
przedmiotu zaskarżenia. Taki pogląd został już przedstawiony przez Sąd
Najwyższy w wyroku z 22 czerwca 2011 r. (II PK 1/11, OSNP 2012 nr 15-16, poz.
190).
Z tych przyczyn skarga podlegała odrzuceniu na podstawie art. 3986
§ 3
k.p.c.