Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 czerwca 2011 r.
II PK 1/11
1. Sprawa o nakazanie wydania weksla in blanco wystawionego przez
pracownika na zabezpieczenie roszczenia pracodawcy o zwrot pożyczki, której
udzielenie nie wynika z treści stosunku pracy lub stosunku prawnego z nim
związanego (roszczenia powstałego „przy okazji stosunku pracy”), nie jest
sprawą z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1 k.p.c.).
2. Skarga kasacyjna w sprawie o prawa majątkowe wynikające ze stosun-
ków z zakresu prawa cywilnego, rozpoznanej w pierwszej i drugiej instancji
przez sąd pracy na podstawie przepisów o postępowaniu w sprawach z za-
kresu prawa pracy, jest niedopuszczalna, jeśli wartość przedmiotu zaskarżenia
jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych (art. 3982
§ 1 k.p.c.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Romualda Spyt, Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 czerwca
2011 r. sprawy z powództwa Romana S. przeciwko Sławomirowi F., Tomaszowi P. o
wydanie, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 13 sierpnia 2010 r. […]
o d r z u c i ł skargę kasacyjną
U z a s a d n i e n i e
Powód Roman S. wniósł o nakazanie pozwanym - dzierżycielowi i posiada-
czowi wydania weksla in blanco wystawionego przez powoda. Jednocześnie wnio-
skował o zasądzenie od pozwanego posiadacza weksla kosztów procesu oraz o za-
bezpieczenie powództwa przez zajęcie weksla.
W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powód był pracownikiem pozwanego
(posiadacza weksla) i na okoliczność zabezpieczenia ewentualnych roszczeń po-
zwanego z tytułu szkody w powierzonym mieniu, powód wystawił weksel in blanco
2
oraz podpisał in blanco kartkę papieru. Po rozwiązaniu umowy o pracę pozwany nie
zgłosił żadnych roszczeń związanych z powierzonym mieniem, jednocześnie jednak
nie wydał powodowi złożonych dokumentów. Powód zaprzeczył, aby kiedykolwiek
zaciągnął u pozwanego pożyczkę, w związku z którą pozwany zgłasza, aktualnie
wobec powoda roszczenia z weksla.
Postanowieniem z dnia 21 grudnia 2009 r. zabezpieczono roszczenie pozwu
przez zajęcie weksla in blanco podpisanego przez powoda. Weksel został złożony do
skrzynki depozytowej banku.
W odpowiedzi na pozew pozwany Sławomir F. wniósł o oddalenie roszczenia
wskazując, że weksel został wystawiony na zabezpieczenie pobranej przez powoda
pożyczki na kwotę 12.500 zł. Pożyczka została według pozwanego pobrana przez
powoda celem zrealizowania zobowiązania wobec siostry powoda w związku z orga-
nizacją wesela jego córki. Pozwany Tomasz P. wniósł o oddalenie powództwa i
wskazał, że w imieniu pozwanego Sławomira F. wzywał powoda do zrealizowania
zobowiązania w kwocie 12.500 zł. Dysponował powierzonym mu przez pozwanego
Sławomira F. niewypełnionym a podpisanym przez powoda formularzem weksla in
blanco.
Wyrokiem z dnia 31 marca 2010 r. Sąd Rejonowy w Środzie oddalił powódz-
two. Sąd ten ustalił, że powód Roman S. był zatrudniony u pozwanego Sławomira F.
w okresie od 1 lipca 2005 r. do 30 kwietnia 2009 r. na stanowisku kierowcy. Umowa o
pracę z 1 lipca 2005 r. przewidywała odpowiedzialność materialną powoda za powie-
rzone mienie - samochód. W dniu 21 grudnia 2005 r. powód podpisał na rzecz po-
zwanego weksel in blanco oraz deklarację wekslową następującej treści: „Deklaracja
do weksla in blanco. Jako zabezpieczenie spłaty pożyczki udzielonej przez zakład
pracy w załączeniu Pan S. Roman występujący jako pracownik - kierowca składa do
dyspozycji zakładu weksel in blanco który zakład pracy ma prawo wypełnić w każdym
czasie na sumę odpowiadającą kwocie wykorzystania przez nas pożyczki wraz z od-
setkami i prowizją i innymi należnościami zakładu. W przypadku niedotrzymania
umówionego terminu spłaty pożyczki w całości lub w części oraz wszystkich tych
przypadkach w których służy zakładowi prawo ściągnięcia swoich wierzytelności.
Zakład ma prawo opatrzyć ten weksel datą płatności według swego uznania. Weksel
będzie płatny w zakładzie Usługi Transportu Drogowego F. Sławomir. Weksel może
być opatrzony klauzulą ‘bez protestu’ i klauzulą waluty”. Pozwany Sławomir F. prze-
kazał weksel in blanco (niewypełniony) wraz z deklaracją pozwanemu Tomaszowi P.
3
W piśmie z 14 października 2009 r. powód został powiadomiony przez pozwanego
Tomasza P. o przejęciu zlecenia windykacyjnego na podstawie weksla in blanco z 21
grudnia 2005 r. na kwotę 12.500 zł. Powód został wezwany do natychmiastowej za-
płaty wskazanej kwoty wraz z odsetkami ustawowymi i kosztami incasso - tj. łącznie
18.700 zł. W piśmie z 9 listopada 2009 r. powód został wezwany przez pozwanego
Tomasza P. do zapłaty 12.500 zł do 13 listopada 2009 r. Jednocześnie wskazano, że
na taką kwotę jako kwotę aktualnego zadłużenia wraz z odsetkami wypełniono we-
ksel in blanco. Weksel in blanco nie został wypełniony.
W oparciu o powyższe ustalenia Sąd pierwszej instancji wskazał, że okolicz-
nością bezsporną było podpisanie przez powoda weksla in blanco doręczonego po-
zwanemu. Spór dotyczył treści porozumienia zawartego pomiędzy stronami, celu w
jakim zawarto przedmiotowe zobowiązanie wekslowe. Sąd Rejonowy podniósł, że z
ustaleń faktycznych poczynionych w niniejszej sprawie wynika, że do chwili obecnej,
pomimo skierowania przez pozwanego Sławomira F. weksla do tzw. windykacji i jego
przekazania pozwanemu Tomaszowi P., weksel in blanco nie został wypełniony. Za-
łączona do weksla deklaracja wekslowa, podpisana przez powoda, wskazuje, że we-
ksel wystawiono jako zabezpieczenie pożyczki udzielonej powodowi przez zakład
pracy. Powód upoważnił pracodawcę do wypełnienia weksla w każdym czasie na
sumę odpowiadającą kwocie wykorzystanej pożyczki z odsetkami, prowizją i innymi
należnościami. Deklaracja opatrzona jest datą 21 grudnia 2005 r.
Zdaniem Sądu powód domagając się wydania dokumentu - weksla in blanco i
powołując się na brak zobowiązania pomiędzy stronami, był obowiązany wykazać, że
zobowiązanie wekslowe miało charakter gwarancyjny, tj. zaistniało na zabezpiecze-
nie szkód powstałych w związku z pracowniczą odpowiedzialnością materialną. W
ocenie Sądu Rejonowego dowody przestawione przez stronę powodową nie pozwo-
liły uznać roszczenia powoda za uzasadnione. Jego twierdzeniom przeczy treść de-
klaracji wekslowej, która wyraźnie powołuje jako podstawę zobowiązania wekslowe-
go umowę pożyczki. Powód wskazując, że podpisał czystą kartkę nie wykazał swoich
twierdzeń. Za mało racjonalne Sąd Rejonowy uznał, aby osoba z określonym baga-
żem doświadczenia osobistego i zawodowego, należycie dbająca o swoje interesy,
wystawiając weksel in blanco - jednocześnie ryzykując rodzajem zobowiązania i jego
wysokości - in blanco podpisała deklarację wekslową. Skoro - jak twierdzi powód -
weksel powstał jako zabezpieczenie odszkodowawcze za mienie powierzone, to nie
zachodziły żadne przeszkody, aby deklarację wekslową wypełnić jednoznacznym
4
tekstem. To weksel po jego wypełnieniu określiłby dopiero wysokość kwotową
ewentualnego odszkodowania. Jedynie ta okoliczność była niepewna w momencie
podpisywania deklaracji. Ponadto Sąd Rejonowy wskazał, że twierdzeń powoda nie
potwierdzają zeznania przesłuchanych w sprawie świadków. Również jego twierdze-
nie, że podpisanie weksla i deklaracji było warunkiem pracy u pozwanego, nie pozo-
staje w zgodzie z treścią dokumentów załączonych do akt sprawy. Strony wiązała
najpierw umowa o pracę na czas określony, tj. od 1 lipca do 30 września 2005 r., a
od 1 października 2005 r. umowa o pracę na czas nieokreślony. W umowie tej zna-
lazł się zapis, że pracownik ponosi odpowiedzialność zgodnie z Kodeksem pracy za
powierzone mienie - samochód. Weksel i deklaracja podpisane zostały dopiero 21
grudnia 2005 r., a więc bez związku czasowego z terminami podpisywania przez
strony umów o pracę.
W apelacji powód zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając Sądowi
pierwszej instancji naruszenie art. 222 § 1 k.c., sprzeczność poczynionych przez Sąd
orzekający ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowe-
go, nierozpoznanie przez Sąd istoty sprawy, przez zaniechanie zbadania podstawy
materialnej żądania powoda i naruszenie przepisów procesowych, mające wpływ na
treść wydanego w sprawie wyroku.
Sąd Okręgowy wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną od-
dalił apelację i kosztami postępowania apelacyjnego obciążył powoda. Sąd przyjął za
własne ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego. Uznał też, że Sąd pierwszej instancji
dokonał trafnej i kompleksowej oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego. W uza-
sadnieniu Sąd Okręgowy podkreślił, że bezpodstawne są twierdzenia skarżącego, że
Sąd pierwszej instancji dał wiarę wyłącznie zeznaniom pozwanych. Wynika to stąd,
że zeznania Edwarda K. i nawet Krystyny K. - siostry powoda nie potwierdziły wersji
powoda, że weksel został wystawiony na zabezpieczenie ewentualnych szkód jakie
mogły powstać w mieniu powierzonym. Poza tym deklaracja wekslowa wyraźnie
wskazuje, że weksel in blanco zabezpiecza pożyczkę udzieloną mu przez pozwane-
go - Sławomira F. co zostało potwierdzone podpisem powoda. Przyjęcie wersji po-
woda nie jest możliwe, ponieważ nie przedstawił on żadnych dowodów na jej po-
twierdzenie. W tym stanie rzeczy materiał dowodowy zgromadzony w przedmiotowej
sprawie wyraźnie potwierdza, że pozwany udzielił powodowi pożyczki. Niezrozumiałe
jest również podnoszenie przez powoda, że u pozwanego nie utworzono zakładowe-
go funduszu świadczeń socjalnych ani kasy zapomogowo-pożyczkowej, pozwalają-
5
cych pozwanemu na udzielanie pożyczek pracownikom. Sąd Okręgowy nie zaak-
ceptował argumentów apelującego, że Sąd pierwszej instancji naruszył art. 222 § 1
k.c. Treścią przewidzianego w tym przepisie roszczenia windykacyjnego jest przy-
znane właścicielowi żądanie wydania oznaczonej rzeczy przez osobę, która włada
jego rzeczą. Jednakże w okolicznościach sprawy dopiero spłata zadłużenia powo-
duje wygaśnięcie zobowiązania i w tym momencie aktualizuje się prawo do zwrotu
weksla. W tym stanie rzeczy Sąd pierwszej instancji dokonał trafnej i kompleksowej
oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego, a apelujący nie wykazał, aby istniały
podstawy do zmiany lub uchylenia zaskarżonego wyroku.
W skardze kasacyjnej pełnomocnik powoda zaskarżył wyrok Sądu Okręgo-
wego w całości, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, przez niewłaściwe
zastosowanie art. 221 § 1 k.c. oraz błędną wykładnię art. 6 k.c. oraz naruszenia
przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 k.p.c. w
związku z art. 328 § 2 k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c., art. 382 k.p.c. oraz 386 § 4 k.p.c.,
polegające na tym, że w następstwie niespełnienia przez Sąd Okręgowy funkcji pro-
cesowej (rozpoznawczej i kontrolnej) doszło do pominięcia części materiału zebra-
nego w postępowaniu oraz nierozpoznania istoty sprawy.
Powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w całości
oraz uchylenie poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w całości i przekaza-
nie sprawy Sądowi Rejonowemu w Środzie Wielkopolskiej do ponownego jej rozpo-
znania oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu za wszystkie instancje.
W uzasadnieniu skargi wskazano, że umowa o pracę przewidywała odpowie-
dzialność powoda za powierzone mienie - samochód. Powód nie zaciągnął pożyczki
od pozwanego. Wystawił weksel, jednakże nie podpisywał deklaracji wekslowej o
przedstawionej treści, a jedynie podpisał niezapisaną kartkę papieru, która miała być
wraz z wekslem zabezpieczeniem na wypadek powstania szkody w powierzonym
mieniu. Podpisanie weksla i kartki papieru in blanco było warunkiem pracy u pozwa-
nego.
Uzasadniając zarzut naruszenia art. 222 § 1 k.c. skarżący wskazał, że weksel
własny stanowi własność jego wystawcy, natomiast posiadacz weksla (pozwany) był
zobowiązany wykazać, że jest uprawniony do jego posiadania, czego nie uczynił.
Sądy nieprawidłowo zinterpretowały normę zawartą w wyżej wymienionym przepisie,
wychodząc z założenia, że powód powinien wykazać inne uprawnienia niż własność
weksla i nie zauważając, że to pozwany winien wykazać swoje uprawnienie do po-
6
siadania weksla. Dlatego w związku z rozwiązaniem umowy o pracę i rozliczeniem
się powoda z powierzonego mienia oraz brakiem innych zobowiązań, pozwany, po-
siadacz weksla, był zobowiązany zwrócić weksel wystawcy - powodowi.
W kwestii zarzutów procesowych skarżący podniósł, że Sąd Okręgowy, wyda-
jąc zaskarżone orzeczenie, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania, tj. ist-
nienia umowy pożyczki, której zabezpieczeniem miałby być wystawiony weksel wraz
z deklaracją wekslową, co narusza art. 386 § 4 k.p.c. Sąd Okręgowy, nie uzupełnia-
jąc materiału dowodowego w postępowaniu apelacyjnym i nie odnosząc się do mate-
riałów dowodowych podniesionych przez powoda w postępowaniu przed Sądem
pierwszej instancji na okoliczność nieistnienia umowy pożyczki pomiędzy powodem i
pozwanym posiadaczem weksla, uznał, że umowa pożyczki istniała i powództwo o
wydanie weksla byłoby uprawnione po spłacie zobowiązania w kwocie 12.500 zł
przyjmując, że umowa pożyczki istniała, bez rozważania zebranego materiału dowo-
dowego w tym zakresie i bez przeprowadzenia postępowania dowodowego w postę-
powaniu apelacyjnym, Sąd naruszył art. 233 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c.
oraz art. 391 § 1 k.p.c. a także art. 382 k.p.c. W konsekwencji nie została rozpoznana
istota sprawy, co narusza art. 386 § 4 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jak wynika z ustaleń przyjętych w podstawie faktycznej zaskarżonego wyroku
wystawienie przez powoda weksla in blanco miało na celu zabezpieczenie wierzytel-
ności pozwanego Sławomira F., pracodawcy powoda, wynikających z udzielonej mu
przez tę osobę pożyczki. Bezpodstawne są przedstawione w skardze kasacyjnej za-
rzuty naruszenia przepisów postępowania zmierzające do podważenia tego ustale-
nia. Niedopuszczalny, jako dotyczący ustalenia faktów i oceny dowodów jest w świe-
tle art. 3983
§ 3 k.p.c., zarzut naruszenia art. 233 w związku z art. 328 § 2 i art. 391 §
1 k.p.c. Z kolei, formułując zarzut naruszenia art. 382 k.p.c., skarżący nie wziął pod
uwagę, że zgodnie z ustalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, w dyspozycji tego
przepisu, stanowiącej, że sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebra-
nego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym, mie-
ści się zarówno przyjęcie przez sąd odwoławczy ustaleń faktycznych sądu pierwszej
instancji, jak i dokonanie własnych ustaleń na podstawie dowodów przeprowadzo-
nych w pierwszej instancji (zob. np. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyż-
7
szego z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98, OSNC 1999 nr 7-8, poz. 124 i wyroki
Sądu Najwyższego z: 18 kwietnia 2001 r., II UKN 339/00, OSNP 2003 nr 1, poz. 21;
8 lutego 2000 r., II UKN 385/99, OSNAPiUS 2001 nr 15, poz. 493; 16 listopada 2005
r., V CK 342/05, LEX nr 186755). W tej sytuacji Sąd Okręgowy był uprawniony do
dokonania ustalenia, że miało miejsce zawarcie umowy pożyczki, na której zabezpie-
czenie powód wystawił swojemu pracodawcy weksel, zwłaszcza, że nie jest to usta-
lenie odmienne od wniosków Sądu Rejonowego, lecz jedynie wyraźne i w pełni uar-
gumentowane ich dopełnienie. Warto też zauważyć, że skarżący, zarzucając Sądowi
Okręgowemu nieuzupełnienie materiału dowodowego oraz nieodniesienie się do
materiałów dowodowych przedstawionych przez powoda w postępowaniu przed Są-
dem pierwszej instancji, nie wskazał, do czego był zobowiązany, w jakim kierunku
miałoby nastąpić uzupełnienie dowodów, ani do jakich dowodów przedstawionych w
postępowaniu w pierwszej instancji Sąd Okręgowy się nie odniósł (por. np. wyrok
Sądu Najwyższego z 28 marca 2006 r., I UK 213/05, LEX nr 277891). Chybiony jest
także zarzut naruszenia przez zaskarżony wyrok art. 386 § 4 k.p.c. W świetle treści
tego przepisu, nie wnikając w złożoną kwestię fakultatywności jego dyspozycji, jego
naruszenie może ewentualnie polegać na nieuchyleniu przez sąd drugiej instancji
wyroku sądu pierwszej instancji, który nie rozpoznał istoty sprawy albo, gdy wydanie
wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Tymcza-
sem skarżący, jak wynika z uzasadnienia tego zarzutu, nierozpoznanie istoty sprawy
zarzuca Sądowi drugiej instancji. Poza tym skarżący mylnie rozumie pojęcie nieroz-
poznania istoty sprawy i materialnej podstawy żądania, wiążąc je z niedokonaniem
przez Sąd zgodnego z jego oczekiwaniami ustalenia faktycznego, polegającego na
stwierdzeniu nieistnienia umowy pożyczki. Tymczasem, po pierwsze Sąd Okręgowy
dokonał w tym zakresie opisanego już wyżej ustalenia. Po drugie, oceny, czy sąd
pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się na podstawie analizy żądań
pozwu i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, nie
zaś na podstawie ewentualnych wad postępowania wyjaśniającego. Niewyjaśnienie
okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy nie jest równoznaczne
z nierozpoznaniem istoty sprawy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia
1999 r., II UKN 589/98, OSNAPiUS 2000 nr 12, poz. 483).
W świetle powyższych okoliczności faktycznych rozważenia w pierwszej kolej-
ności wymaga to, czy niniejsza sprawa ma charakter sprawy z zakresu prawa pracy,
czy też jest sprawą cywilną w ścisłym znaczeniu, tj. sprawą ze stosunków prawa cy-
8
wilnego. Kwestia ta ma zasadnicze znaczenie, ponieważ w niniejszej sprawie war-
tość przedmiotu zaskarżenia wynosi 12.500 zł., podczas gdy w sprawach cywilnych
w ścisłym znaczeniu skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa
majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt
tysięcy złotych (art. 3982
§ 1 k.p.c.).
Według art. 476 § 1 k.p.c., przez sprawy z zakresu prawa pracy rozumie się
sprawy o: 1) roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane, 11
) ustalenie istnienia
stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi
umowie, ma cechy stosunku pracy, 2) roszczenia z innych stosunków prawnych, do
których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy, 3) odszko-
dowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z
tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. W ocenie Sądu Najwyższego roz-
poznawana sprawa nie należy do żadnej z wymienionych kategorii spraw z zakresu
prawa pracy. Przede wszystkim, sprawa dotycząca zobowiązania wekslowego nie
może być uznana za sprawę o roszczenia ze stosunku pracy, tj. sprawę, w której ma-
terialnoprawną podstawą roszczenia jest stosunek pracy (por. pkt III.5. uchwały peł-
nego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 21
listopada 1975 r., V PZP 5/75, OSNCP 1976 nr 6, poz. 120), skoro podstawą i przy-
czyną tego zobowiązania jest złożenie przez wystawcę podpisu na wekslu. Możliwe
jest zatem jedynie kwalifikowanie tego rodzaju sprawy do spraw o roszczenia zwią-
zane ze stosunkiem pracy. W świetle orzecznictwa, abstrakcyjny charakter zobowią-
zania wekslowego nie wyklucza z kognicji sądów pracy spraw dotyczących tego ro-
dzaju zobowiązań, jeżeli mają one „pracownicze podłoże” (por. uzasadnienie wyroku
Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2011 r., II PK 159/10). Oznacza to, że przyczyną,
która doprowadziła do podpisania weksla, jest związek z zatrudnieniem zobowiąza-
nia pracownika, którego zabezpieczeniu weksel służy. W dotychczasowej praktyce
sądowej do takich spraw zaliczono sprawy dotyczące wekslowego zabezpieczenia
roszczeń pracodawcy związanych z odpowiedzialnością materialną pracownika (zob.
np. wyroki Sądu Najwyższego z: 3 czerwca 1969 r., III PRN 35/69, OSNCP 1970 nr
3, poz. 47; 21 maja 1981 r., IV PRN 6/81, OSNCP 1981 nr 11, poz. 225; 18 marca
1998 r., I PKN 436/97, OSNAPiUS 1999 nr 4, poz. 126; 26 stycznia 2011 r., II PK
159/10) lub jego odpowiedzialnością na podstawie weksla gwarancyjnego z tytułu
rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia (wyrok Sądu Naj-
wyższego z 19 marca 1998 r., I PKN 560/97, OSNAPiUS 1999 nr 5, poz. 160). Prak-
9
tyka ta odpowiada ukształtowanemu w orzecznictwie i doktrynie rozumieniu pojęcia
roszczeń związanych ze stosunkiem pracy. Zgodnie z nim, do spraw o roszczenia
związane ze stosunkiem pracy zalicza się sprawy, które mają podstawę w stosunku
prawnym innym niż stosunek pracy, który jest warunkowany i uzależniony od istnie-
nia stosunku pracy. Dlatego do spraw o roszczenia związane ze stosunkiem pracy
zalicza się sprawy związane z nim pośrednio wtedy, gdy bez związania stron stosun-
kiem pracy uprawnienie, które jest przedmiotem roszczenia procesowego, nie po-
wstałoby. Decydujący jest aspekt przedmiotowy związku takiego roszczenia ze sto-
sunkiem pracy, odwołujący się do podstawy faktycznej roszczenia, w tym sensie, że
nie powstałoby ono gdyby nie istniał stosunek pracy (por. np.: postanowienie z dnia
20 maja 1988 r., I PZ 11/88, OSNCP 1990 nr 12, poz. 151; uchwałę z dnia 3 lutego
1989 r., III PZP 54/88, OSNCP 1990 nr 3, poz. 39; uchwałę z dnia 28 kwietnia 2004
r., III CZP 19/04, OSNC 2005 nr 6, poz. 105; uchwałę z dnia 3 sierpnia 2007 r., I PZP
7/07 (OSNP 2008 nr 5-6, poz. 55; uchwałę z dnia 9 kwietnia 2008 r., II PZP 4/08,
OSNP 2008 nr 19-20, poz. 280; wyrok z dnia 10 października 2008 r., II CSK 232/08,
LEX nr 497665; uchwałę z 11 maja 2010 r., II PZP 3/10). Podmiotowy aspekt tego
związku polega na tym, że roszczenie związane ze stosunkiem pracy jest zasadniczo
skierowane przeciwko podmiotowi, który jest szeroko rozumianym pracodawcą, np.
następcą prawnym pracodawcy. Jednakże również sprawa z powództwa cesjonariu-
sza, który nabył wierzytelność byłego pracodawcy wobec byłego pracownika, jest
sprawą ze stosunku pracy (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2008 r., II
PZP 4/08, OSNP 2008 nr 19-20, poz. 280). Nie jest natomiast związane ze stosun-
kiem pracy, w rozumieniu art. 476 § 1 pkt 1 k.p.c., roszczenie powstałe tylko przy
okazji stosunku pracy. Spór o roszczenie powstałe „przy okazji stosunku pracy” cha-
rakteryzuje się tym, że między roszczeniem a stosunkiem pracy brak jest współza-
leżności w tym znaczeniu, że spór mógłby powstać również w sytuacji, gdyby między
stronami nie istniał stosunek pracy. Za tego rodzaju spór Sąd Najwyższy uznał np.
spór o zapłatę przez pracownika reszty ceny kupna za zakupione od zakładu pracy
materiały. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że przedmiotowe powiązanie tego sporu ze sto-
sunkiem pracy jest w gruncie rzeczy żadne, ponieważ spór ma charakter cywilno-
prawny i mógłby powstać między podmiotami, niepozostającymi w stosunku pracy.
Stosunek pracy stał się tylko „okazją” do zawarcia przez pracownika i zakład pracy
transakcji o charakterze czysto cywilnoprawnym i powstania w związku z tym sporu
10
(zob. uzasadnienie uchwały SN z dnia 5 sierpnia 1986 r., III PZP 48/86, OSNCP
1987 nr 7, poz. 94).
W ocenie Sądu Najwyższego, żądania powoda rozpoznane przez Sądy w ni-
niejszej sprawie mają właśnie charakter roszczeń powstałych „przy okazji stosunku
pracy”. Udzielenie przez pracodawcę pracownikowi pożyczki w celu sfinansowania
jego zadłużenia związanego z weselem córki nie wynika z żadnego obowiązku za-
wartego w treści stosunku pracy lub stosunku związanego ze stosunkiem pracy. Wo-
bec tego roszczenia te mają charakter roszczeń cywilnoprawnych w ścisłym znacze-
niu. W tym stanie rzeczy rozpoznawana sprawa jest sprawą o prawa majątkowe wy-
nikające ze stosunków z zakresu prawa cywilnego w rozumieniu art. 1 k.p.c., w której
skarga kasacyjna jest niedopuszczalna, jeśli wartość przedmiotu zaskarżenia jest
niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych. Sprawa ta powinna zostać przekazana do wy-
działu cywilnego do rozpoznania w postępowaniu „zwykłym” lub rozpoznana przez
sąd pracy z wyłączeniem przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach z zakre-
su prawa pracy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2009 r., II PK 25/09 i
powołane tam orzecznictwo; zob. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9
czerwca 2009 r., II PZP 5/09, LEX nr 518051). Naruszenie tych wymagań nie spowo-
dowało jednak nieważności kontrolowanego postępowania, ponieważ nie wypełnia
ono żadnej z przesłanek nieważności wskazanych art. 379 k.p.c. W szczególności
zaskarżony wyrok został wydany w prawidłowym składzie (art. 367 § 3 k.p.c.). Po-
dobnie w prawidłowym składzie jednego sędziego został wydany wyrok Sądu pierw-
szej instancji (art. 47 § 1 k.p.c.). Poza tym, wskazane uchybienie nie naruszało inte-
resu skarżącego, skoro postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy jest oparte
na zasadzie ochrony interesów pracownika. Należy też uznać, że rozpoznanie w
drugiej instancji przez sąd pracy i na podstawie przepisów o postępowaniu w spra-
wach z zakresu prawa pracy sprawy o prawa majątkowe wynikające ze stosunków z
zakresu prawa cywilnego (sprawy cywilnej w ścisłym znaczeniu) nie daje podstaw jej
procesowej kwalifikacji w postępowaniu kasacyjnym jako sprawy z zakresu prawa
pracy. Przepis art. 3982
§ 1 k.p.c., ustanawiający ograniczenia dopuszczalności
skargi kasacyjnej ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia nie pozwala sądowi
na odstępstwa od tych ograniczeń, poza zakresem dokładnie wskazanym w jego
zdaniu drugim. Wobec tego należy uznać, że skarga kasacyjna w sprawie o prawa
majątkowe wynikające ze stosunków z zakresu prawa cywilnego (sprawa cywilna w
ścisłym znaczeniu), rozpoznanej w pierwszej i drugiej instancji przez sądy pracy na
11
podstawie przepisów o postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy, jest niedo-
puszczalna, jeśli wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy
złotych (art. 3982
§ 1 k.p.c.).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 3986
§ 3 w związku z art. 3982
§ 1 k.p.c.
========================================