Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 86/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący)
SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)
SSN Eugeniusz Wildowicz
Protokolant Teresa Jarosławska
w sprawie M. S.
w przedmiocie wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 11 kwietnia 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego od wyroku Sądu Rejonowego w
S.
z dnia 20 sierpnia 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w S.
UZASADNIENIE
Wyrokiem łącznym z dnia 20 sierpnia 2012 r. Sąd Rejonowy, po rozpoznaniu
sprawy M. S., skazanego prawomocnymi wyrokami:
1. Sądu Rejonowego z dnia 28 czerwca 2005 r., sygn. akt V K 295/05, z
mocy art. 178a § 1 k.k., za czyn popełniony w dniu 27 marca 2005 r., na karę 6
miesięcy pozbawienia wolności oraz z mocy art. 289 § 2 k.k., za czyn popełniony w
dniu 27 marca 2005 r., na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, przy czym
2
skazanemu wymierzono karę łączną 10 miesięcy pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby, a ponadto
orzeczono środek karny zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych
w ruchu lądowym na okres 2 lat, zaś postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 16
października 2007 r. zarządzono wykonanie kary łącznej pozbawienia wolności;
2. Sądu Rejonowego z dnia 21 maja 2007 r., sygn. akt II K 84/07, z mocy art.
244 k.k. w zb. z art. 178a § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., za czyn popełniony w dniu
12 listopada 2006 r., na karę roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz z mocy
art. 289 § 1 k.k., za czyn popełniony w dniu 12 listopada 2006r. na karę roku
pozbawienia wolności, przy czym skazanemu wymierzono karę łączną 2 lat
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania tej kary na okres
próby 5 lat oraz karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, w kwocie 10 zł
za jedną z nich, a ponadto orzeczono środek karny zakazu prowadzenia wszelkich
pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 7 lat, zaś postanowieniem
Sądu Rejonowego z dnia 15 grudnia 2010 r. zarządzono wykonanie kary łącznej
pozbawienia wolności;
3. Sądu Rejonowego z dnia 18 czerwca 2007 r., sygn. akt II Ks 9/07, z mocy
art. 54 § 1 i 2 k.k.s. w zb. z art. 91 § 1 i § 4 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s. w zw. z art.
2 § 2 k.k.s., za czyn popełniony w dniu 12 listopada 2006 r., na karę grzywny w
wysokości 100 stawek dziennych przyjmując kwotę 40 zł za jedną stawkę;
4. Sądu Rejonowego z dnia 20 listopada 2007 r., sygn. akt VII K 610/07, z
mocy art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k., za czyn popełniony w dniu 22
kwietnia 2007 r. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat, przy czym postanowieniem Sądu
Rejonowego z dnia 18 stycznia 2011 r. zarządzono wykonanie kary pozbawienia
wolności;
5. Sądu Rejonowego z dnia 23 października 2007 r., sygn. akt II Ks 11/07,
zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 21 lutego 2008 r., sygn. akt II Ka
27/08, z mocy art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 54 § 1 i 2 k.k.s. w zb. z art. 91 § 1 i 4
k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s. i art. 37 § 1 pkt 5 k.k.s., na kary roku pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania na okres 3 lat próby oraz
grzywny w wysokości 150 stawek dziennych, licząc po 100 zł za jedną stawkę, przy
czym postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 15 grudnia 2010 r. zarządzono
wykonanie kary pozbawienia wolności;
3
6. Sądu Rejonowego z dnia 20 października 2010 r., sygn. akt VII K 741/10,
z mocy art. 244 k.k. w zb. z art. 178a § 1 k.k. w zw. z art. 178a § 4 k.k. w zw. z art.
64 § 1 k.k. i art. 11 § 2 k.k., za czyn popełniony w dniu 1 lipca 2010 r., na karę roku
pozbawienia wolności, a ponadto orzeczono środek karny zakazu prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 10 lat;
orzekł:
I. na podstawie art. 569 § 1 k.p.k. w zw. z art. 85 k.k., 86 § 1 k.k., połączył
M. S. orzeczone wyrokami opisanymi w pkt 2. i 5. kary pozbawienia
wolności oraz grzywny i wymierzył mu kary łączne 2 lat i 2 miesięcy
pozbawienia wolności oraz 150 stawek dziennych grzywny, przyjmując,
że wysokość jednej stawki odpowiada kwocie 100 zł,
II. pozostałe rozstrzygnięcia wyroków podlegających połączeniu pozostawił
do odrębnego wykonania,
III. umorzył postępowanie co do wydania wyroku łącznego w odniesieniu do
spraw opisanych w pkt 1. sygn. akt V K 295/05, w pkt. 3. sygn. akt II Ks
9/07, w pkt. 4. sygn. akt VII K 610/07 i w pkt. 6. sygn. akt VII K 741/10,
a ponadto orzekł o kosztach procesu.
Powyższy wyrok uprawomocnił się wobec jego niezaskarżenia przez żadną
ze stron.
Obecnie Prokurator Generalny wyrok ten zaskarżył kasacją wniesioną na
korzyść M. S. Zarzucił w niej „rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku
naruszenie prawa procesowego – art. 410 k.p.k., polegające na nieuwzględnieniu
całokształtu okoliczności dotyczących wydanych uprzednio wobec oskarżonego
wyroków skazujących, ujawnionych w toku rozprawy głównej, w wyniku czego
doszło do obrazy art. 85 k.k. poprzez zaniechanie objęcia wyrokiem łącznym kar
orzeczonych wyrokami Sądu Rejonowego z dnia 18 czerwca 2007r., sygn. akt II Ks
9/07 oraz z dnia 23 października 2007 r., sygn. akt II Ks 11/07 i umorzenia
postępowania co do wydania wyroku łącznego w tym zakresie, pomimo istnienia
podstaw do objęcia kar orzeczonych tymi wyrokami wyrokiem łącznym, a nadto
rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisu prawa
materialnego – art. 71 § 2 k.k. w zw. z art. 85i 86 § 1 k.k. polegające na połączeniu
grzywny orzeczonej wobec M. S. na podstawie art. 71 § 1 k.k. wyrokiem Sądu
Rejonowego z dnia 21 maja 2007 r., sygn. akt II K 84/07, z grzywną orzeczona
wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 23 października 2007 r., sygn. akt II Ks 11/07,
4
zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 21 lutego 2008 r., sygn. akt II Ka
27/08 w sytuacji, gdy grzywna orzeczona wyrokiem o sygnaturze II K84/07 nie
podlegała wykonaniu wobec prawomocnego zarządzenia wykonania kary
pozbawienia wolności, w związku z czym nie istniały przesłanki do objęcia jej karą
łączną grzywny”. Na powyższej podstawie Prokurator Generalny wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna w stopniu pozwalającym na jej uwzględnienie w trybie
przewidzianym w art. 535 § 5 k.p.k. Wprawdzie trudno całkiem bezkrytycznie
podzielić sformułowany w skardze zarzut rażącego naruszenia art. 410 k.p.k., ale
bez żadnej wątpliwości należy stwierdzić zasadność podniesionego w nim
równolegle zarzutu rażącej i mającej istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku
łącznego obrazy przepisów prawa materialnego, tj. art. 85 k.k. oraz art. 71 § 1 k.k.
Z akt sprawy wynika, że Sąd Rejonowy na rozprawie głównej zaliczył do
materiału dowodowego odpisy wyroków, będących przedmiotem niniejszego
postępowania w sprawie wydania wyroku łącznego, a wynikające z ich treści,
niezbędne dla rozstrzygnięcia dane (także dotyczące zarządzenia wykonania kar
pozbawienia wolności, uprzednio orzeczonych warunkowo) zostały przytoczone w
części wstępnej wydanego wyroku. Trudno zatem przyjąć, by ustalenia te znalazły
się poza podstawą orzekania Sądu Rejonowego, sprzecznie z wymogiem art. 410
k.p.k. Stwierdzenie natomiast, że Sąd Rejonowy owe trafne ustalenia faktyczne
jednak przyjął, prowadzi wprost do jednoznacznego wniosku, iż zapadłe
rozstrzygnięcia zaskarżonego kasacją wyroku – tak w odniesieniu do połączenia
skazań, jak i co do umorzenia postępowania co do wydania wyroku łącznego –
dotknięte są wadami wytkniętymi w kasacji.
Słusznie więc zarzuca Prokurator Generalny, że orzekający Sąd, rozważając
przesłanki połączenia kar wynikających z sześciu przytoczonych na wstępie
wyroków, nie respektował nakazów płynących z art. 85 k.k. Przypomnieć należy, że
z przepisu tego (mającego zastosowanie także w odniesieniu do połączenia skazań
za przestępstwa skarbowe oraz za przestępstwa skarbowe i określone w innej
ustawie karnej – art. 20 § 2 k.k.s. oraz art. 39 § 2 k.k.s.) wynika, iż wymierzenie
kary łącznej jest obowiązkiem sądu w sytuacji, gdy zachodzi zbieg przestępstw
(fakt popełnienia co najmniej dwóch przestępstw zanim zapadł pierwszy wyrok)
5
oraz gdy za pozostające w zbiegu przestępstwa wymierzono kary tego samego
rodzaju albo inne podlegające łączeniu. Tymczasem, rozstrzygnięcie z pkt. I.
zaskarżonego wyroku świadczy wprawdzie, że Sąd Rejonowy trafnie ocenił, iż
doszło do zbiegu przestępstw poprzedzających wydanie, jako chronologicznie
pierwszego, wyroku Sądu Rejonowego z dnia 21 maja 2007 r., sygn. akt II K 84/07
(pkt. 2 części wstępnej), jednak z zupełnie niezrozumiałych powodów uznał
zarazem, że połączeniu podlegają tylko kary wymierzone tymże wyrokiem oraz
wyrokiem opisanym w pkt. 5. Z zestawienia z przytoczoną datą 21 maja 2007 r., dat
popełnienia kolejnych przestępstw wynika natomiast jednoznacznie, że do tej chwili
M. S. dopuścił się przestępstw, za które został skazany wyrokami Sądu
Rejonowego, wydanymi w sprawach: II Ks 9/07 (pkt. 3), VII K 610/07 (pkt. 4) i II Ks
11/07 (pkt. 5) oraz, co oczywiste, w sprawie II K 84/07 (pkt. 2), popełnionych
odpowiednio w dniach: 12 listopada 2006 r., 22 kwietnia 2007r. i do dnia 14 grudnia
2006 r. oraz ponownie w dniu 12 listopada 2006 r.
Należy zaznaczyć, że na przeszkodzie ku połączeniu wymienionych powyżej
skazań nie stała kwestia rodzaju kar wymierzonych za poszczególne, pozostające
w zbiegu przestępstwa. Orzeczone tymi wyrokami kary pozbawienia wolności (w
dacie wydawania wyroku łącznego w wymiarze bezwzględnym) oraz kary grzywny,
podlegają przecież łączeniu. Rację ma natomiast Prokurator Generalny gdy
zarzuca, że akurat łącząc kary grzywny wymierzone wyrokami z pkt. 2 i z pkt. 5,
Sąd Rejonowy w rażący sposób naruszył przepis art. 71 § 2 k.k., który m.in.
stanowi, iż z chwilą zarządzenia wykonania kary wymierzonej warunkowo, grzywna
orzeczona na podstawie § 1 tego unormowania nie podlega wykonaniu. Skoro więc
w sprawie II K 84/07 (pkt. 2) – jak przyjęto w podstawie wyrokowania – zarządzono
wykonanie kary pozbawienia wolności, obok której, wobec warunkowego
zawieszenia tej kary, wymierzono M. S. na podstawie art. 71 § 1 k.k. karę grzywny,
to poza sporem należy pozostawić stwierdzenie, że w przyjętej przez Sąd
Rejonowy konfiguracji skazań zabrakło podstawowej przesłanki łączenia kar
grzywny, sprowadzającej się do uprzedniego, przynajmniej dwukrotnego skazania
na kary tego samego rodzaju lub podlegające łączeniu. Jednolite w omawianej
kwestii stanowisko Sądu Najwyższego przekonuje (zob. wyrok SN z dnia 10
listopada 2011 r., II KK 225/11, lex 1084718, i przywołane tam judykaty), że nie ma
prawnej możliwości połączenia grzywny, co do której – wobec zarządzenia
wykonania kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej – odpadła
6
przesłanka będąca podstawą orzeczenia tej grzywny z grzywną orzeczoną na innej
podstawie (podlegającą wykonaniu).
W świetle przedstawionych rozważań kasacja jawi się jako oczywiście
zasadna. Uchybienie przez Sąd Rejonowy wskazanym w jej zarzucie przepisom
prawa materialnego miało charakter rażący, w rozumieniu art. 523 § 1 k.p.k., i
wywarło istotny wpływ na treść wyroku. W szczególności, w następstwie uchybienia
przepisowi art. 85 k.k., doszło do bezzasadnego umorzenia postępowania o
wydanie wyroku łącznego także w zakresie skazań opisanych wyrokami wydanymi
w sprawach II Ks 9/07 (pkt. 3) i VII K 610/10 (pkt. 4) Sądu Rejonowego, i to w
sytuacji, gdy połączeniu podlegały kary pozbawienia wolości wymierzone wyrokami
opisanymi w pkt. 2, pkt. 4 i w pkt. 5, oraz kary grzywny wymierzone wyrokami
opisanymi w pkt. 3 i w pkt. 5. Nie może zaś być żadnych wątpliwości co do tego, że
objęcie tych skazań jednym wyrokiem łącznym, w miejsce odrębnego ich
wykonywania w ramach sumy kar, jawiło się jako dla skazanego korzystne.
Z powyższych powodów zaskarżony kasacją wyrok podlegał uchyleniu w
całości. Rozpoznając zaś sprawę ponownie, Sąd Rejonowy uwzględni wyrażone
powyżej zapatrywania prawne (art. 518 k.p.k. w zw. z art. 442 § 3 k.p.k.) i na ich
podstawie dokona na nowo oceny przesłanek wydania wyroku łącznego.